Rafał WOJACZEK: Prawdziwe życie bohatera

11 maja, w 49. rocznicę śmierci Rafała Wojaczka, w Biurze Literackim swoją premierę miała książka Prawdziwe życie bohatera. To kolejna pozycja w serii „25}25” z publikacjami najważniejszych autorów, których twórczość była przybliżana polskim czytelnikom przez obchodzące właśnie dwudziestopięciolecie działalności wydawnictwo.

11 maja, w 49. rocznicę śmierci Rafała Wojaczka, w Biurze Literackim swoją premierę miała książka Prawdziwe życie bohatera. To kolejna pozycja w serii „25}25” z publikacjami najważniejszych autorów, których twórczość była przybliżana polskim czytelnikom przez obchodzące właśnie dwudziestopięciolecie działalności wydawnictwo. Redaktorem tomu jest przyjaciel autora i opiekun jego spuścizny Bogusław Kierc, który pracował przy wszystkich książkach Rafała Wojaczka wydawanych przez Biuro Literackie. Prawdziwe życie bohatera to kolejna premiera przygotowywana na wrześniowy festiwal Stacja Literatura.

Prawdziwość, bohaterskość i życie (zawarte w tytule tomu) to pojęcia, z którymi Rafał Wojaczek nieustannie się wadził. „Nieskruszona miłość” ojczyzny, uprawiana w codziennym doświadczeniu, z dala od inteligenckiej ironii pokolenia Nowej Fali, do której Wojaczek należał jedynie rocznikowo, nigdy tożsamościowo – oto rozpisywane w tym zbiorze bohaterstwo. Życie – spętane lękami i obsesjami, zaciskające się w pętlę mowy wiązanej – domknięte puentą zbyt szybko, w pół słowa. Wreszcie prawda, którą okazuje się ostatecznie sama poezja – poezja Wojaczka, który do dziś nie ma sobie równych wśród naśladowców i wiernych sukcesorów.

Karol Maliszewski w biBLiotece pisze m.in.: „Czytam i widzę kogoś jakby stąd i z teraz, zza ściany, dziwnego, dużego sąsiada z radykalnym pomysłem na umieranie, widzę spełniającą się na moich oczach ofiarę. Dlatego tak dziwnie czuje się przeciętny czytelnik w obecności tych wierszy, jeśli nie zna zasad uczestnictwa w rytuale, jeśli jest poza hierofanią. To nie ‘literatura’ i nie tylko zwykłe wiersze, aczkolwiek da się je uziemić i tak opisać. To coś, co wydarzyło się poza historyczno-politycznym porządkiem, chociaż ktoś taki, jak mówią, na pewno był, żył, miał dowód osobisty, a teraz ma grób na wrocławskim cmentarzu. Nawet Kierc by potwierdził”.

Premierze towarzyszy rozmowa, jaką z Bogusławem Kiercem przeprowadził Artur Burszta. „Od początku naszej znajomości tym, co było istotnym jej spoiwem, jawiła się dla mnie poezja. Traktowana jako sprawa kategoryczna: życia i śmierci. Brzmi to nieznośnie, pretensjonalnie, ale dla tamtych dwóch (‘dobrze wychowanych’) młodzieńców było poważną racją i sensem bycia” – mówi w niej Kierc. „W byciu z nim istotne były dla mnie jego wiersze. Nie jego legenda czy przyjemność (?) bywania z nim. Wiedział, że czytam jego wiersze dość przenikliwie, odczuwając i rozumiejąc ich istotność i ważność (bronił się nawet, wstydliwie, przed tą moją interpretatorską przenikliwością)”.

Rafał Wojaczek urodził się 6 grudnia 1945 roku w Mikołowie, zmarł w nocy z 10 na 11 maja 1971 roku we Wrocławiu. Ten jeden z najwybitniejszych autorów XX wieku do dzisiaj nie ma sobie równych wśród naśladowców i wiernych sukcesorów. Debiutował w grudniu 1965 roku w pierwszym numerze nowego miesięcznika „Poezja”, afirmatywnie rekomendowany przez Tymoteusza Karpowicza, uznawanego wtedy za prawodawcę losów poezji najnowszej. Niepokorny Wojaczek nazwał go Mistrzem Mowy Polskiej, dedykując mu Nie skończoną krucjatę. Rekomendacja Karpowicza zagwarantowała debiutantowi odrębność – wyraźną i, jak się okazało, wyjątkowo trwałą.

Do Wrocławia Wojaczek przyjechał po pierwszym, niezaliczonym z powodu łaciny, semestrze na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zagrożony silnymi stanami lękowymi autor leczył się we Wrocławskiej Klinice Psychiatrycznej. Wojaczek, który dzielił los Pokolenia 1968, nie solidaryzował się z poetami Nowej Fali w ich pojmowaniu ojczyzny i obowiązków wobec niej. Jak pisał Karpowicz: „Już w pierwszych wierszach Wojaczka trudno było rozpoznać, kiedy mówi o poezji, a kiedy o śmierci, kiedy o śmierci, a kiedy o miłości, kiedy o kobiecie, a kiedy o ojczyźnie”.

Za życia Rafał Wojaczek wydał Sezon (1969) i Inną bajkę (1970). Tomy pośmiertne to: Nie skończona krucjata (1972), Którego nie było (1972) i Reszta krwi (1999). Od 2005 roku Biuro Literackie przybliżało czytelnikom jego poezję i prozę. Ukazało się kilka tomów wierszy zebranych uzupełnianych o nieznane utwory, a także po raz pierwszy w całości proza Sanatorium (2010). Oficyna wydała też książkę Wojaczek wielokrotny (2008) – zbiór rozmów o autorze wraz z zapisami wideo. Do historii przeszły prezentacje twórczości Wojaczka podczas Portów Literackich, w tym czytanie z 2005 roku z udziałem kilkudziesięciu polskich i zagranicznych poetów.

Bogusław Kierc urodził się 22 stycznia 1943 roku w Bielsku-Białej. Jest poetą, krytykiem literackim, aktorem, reżyserem, pedagogiem, edytorem utworów Rafała Wojaczka, dramaturgiem. Został uhonorowany m.in. Nagrodą PolCul Foundation, Medalem im. Anny Kamieńskiej, Nagrodą im. Jana Dormana, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Jest autorem kilkunastu tomów poezji. Zadebiutował zbiorem Nagość stokrotna w 1971 roku. Biuro Literackie wydało jego następujące książki: Zaskroniec (2003), Szewski poniedziałek (2005), Plankton (2006), Cło (2008), Rtęć (2010), Manatki (2013).

Kierc opublikował poza tym książki eseistyczno-poetyckie: Bazgroły dla składacza modeli latających (2010), Cię-mność (2014), Karawadżje (2016), Notesprospera (2018), a także tomy szkiców: Przyboś i (1976), Teatr daremny (1980), Wzniosły upadek anioła (1992), Moje kochanki (2001), Cel sfer (2003), Ciało z mojego ciała (2005), Rafał Wojaczek. Prawdziwe życie bohatera (2007). Wyreżyserował około stu sztuk teatralnych w teatrach nielalkowych i lalkowych. Istotną stroną jego działalności artystycznej jest teatr jednego aktora, w którym zrealizował wiele nagradzanych – uznanych za „wskazujące drogę” – przedstawień. Mieszka we Wrocławiu.