wywiady / O KSIĄŻCE

Samotne bohaterstwo

Artur Burszta

Bogusław Kierc

Rozmowa Artura Burszty z Bogusławem Kiercem, towarzysząca wydaniu książki Rafała Wojaczka Prawdziwe życie bohatera, która ukazała się w Biurze Literackim 11 maja 2020 roku.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

Artur Burszta: Dokładnie 15 lat temu* odbieraliśmy z drukarni pierwsze wydanie Wierszy zebranych Rafała Wojaczka. Była wiosna, bardzo ciepło. Pod naszą siedzibę na Widoku we Wrocławiu zajechała ciężarówka z drukarni. I wydarzyły się niesamowite historie. Po pierwsze zjawiłeś się, Bogusławie, idealnie w tym samym momencie. Chwilę później pojawiła się korektorka tej książki mająca w torbie czerwone wino. Tak jakoś niefortunnie schodziła po schodach, tych samym, po których my znosiliśmy do magazyn ciężkie paczki, że to wino wypadło jej z torby, rozbiło się i rozlało po schodach. Wyglądało to wszystko makabrycznie. Ogromna kałuża krwi spływająca po kolejnych stopniach.

Bogusław Kierc: Uderzające było dla mnie „zrymowanie” pojawienia się książek akurat w chwili, kiedy przyszedłem – i tego wyraźnego znaku (co by o tym nie mówić) „obecności” Rafała w ingerencji rozbitej butelki wina. Pamiętam taką rozbitą butelkę, tyle że wódki, która mu wypadła na schodach domu na Nowym Świecie we Wrocławiu. Dziwnie jest opowiadać o podobnych incydentach, ale podczas prac nad książką o nim wielokrotnie doświadczałem jego bardzo subtelnej pomocy i delikatnie odczuwalnej bliskości.

„Dla niego krew – a więc nośnik życia – była żywiołem, który miał się uwolnić z więzienia, jakim było jego ciało (to ‘tymczasowe’ ciało) i cały ten świat” – tak sam powiedziałeś kiedyś o Rafale, dodając: „wyraźnie tęsknił do Tamtego świata (do ‘nie tymczasowego’ ciała)”. Taka mogłaby być symbolika wydarzenia na tych schodach. „Odczuwalna bliskość”, której i ja wtedy doświadczyłem.

W „Balladzie o prawdziwej krwi” napisał, czym jest jej przeznaczenie (metafizyczny obowiązek): „pełzać/ nieprzetartym duktem nieba/ trzeba nieprzerwanie wciąż/ więc czołgając się cierpliwie/ bo cóż ją obchodzi czas/ żywiąc się igliwiem gwiazd/ poszerza swoją dziedzinę”. W „Końcu pieśni” wypowiedział to wprost: „Nie życząc sobie ziemskich karier/ Stręczy sobie niebo bohater”.

Zaczynamy tę rozmowę od krwi, a miało być o prawdziwym życiu bohatera. Życiu, które „mogłoby ‘zmieścić się’ w takim życiorysie”: „Urodziłem się w 1945 roku. Chodziłem do szkół, dorastałem w bibliotekach, na dworcach kolejowych, w domach cudzych i mniej cudzych, w barach lepszej i gorszej kategorii, w jeszcze innych miejscach. Pływałem po rzekach, jeziorach i po wielkiej wodzie także. Udzielałem się Przygodzie – ‘Ziemia wolna mi była, niestety’. Niekiedy umierałem i wtedy z tamtej strony życia odpowiadałem: a kuku. Wystarczy?”.

To najradykalniej lapidarne ujęcie Całości jego Bycia. Świadomie używam dużych liter.

 Wiosną 2005 roku wydawało się, że skończy się na tych wierszach zebranych i dwóch wydarzeniach podczas naszym festiwalu. Oboje nie byliśmy pewni, czy uda się zainteresować twórczością Wojaczka kolejne pokolenie czytelników, które „miało już swoich nowych poetów”. Równolegle z tą książką inaugurowaliśmy dzieła zebrane Bohdana Zadury. To nie było przypadkowe. Oboje byli równolatkami. Bohdan należał do „swoich”. Wpłynął na wielu debiutantów z lat 90. Wojaczek kojarzył się wtedy głównie jako bohater filmu Lecha Majewskiego. Ale to był właściwie powrót jego legendy, a niekoniecznie wierszy.                

Nie potrafię dzisiaj potwierdzić tamtego mojego przekonania o możliwości afirmatywnego przyjęcia poezji Wojaczka przez kolejne pokolenie. Ale z pewnością czułem, że decyzja poddania tej twórczości radykalnie odmienionemu smakowi i – jeśli tak można powiedzieć – nowemu paradygmatowi czytania poezji, czułem, że decyzja taka jest trafna. Nie przypuszczałem, że aż tak. Chociaż – mówiąc żartobliwie – pewną wróżbą był dla mnie okrzyk Marcina Świetlickiego, kiedy pierwszy raz spotkaliśmy się na Porcie Legnica i mu się przedstawiłem. Usłyszawszy moje imię i nazwisko, zawołał: „Prawdziwy?!” I wiem, że to odnosiło się do autora opracowania Utworów zebranych Rafała Wojaczka z 1976 roku.

No właśnie. To trochę Twoje przekleństwo. Dla wielu bardziej kojarzony jesteś jako ten, który stał się opiekunem twórczości Wojaczka, aniżeli jako poeta o wspaniałym dorobku. Dobrze o tym wiedział Rafał. Co tak naprawdę zadecydowało, że to właśnie Tobie powierzył swoje wiersze?

Od początku naszej znajomości tym, co stanowiło istotne jej spoiwo, była dla mnie poezja. Traktowana jako sprawa kategoryczna: życia i śmierci. Brzmi to nieznośnie, pretensjonalnie, ale dla tamtych dwóch („dobrze wychowanych”) młodzieńców było poważną racją i sensem bycia. Tak traktowałem rzeczy poetyckie Rafała i on o tym wiedział. Nigdy nie stawiałem siebie poety obok niego. Nie zajmowała mnie relacja mojej poezji do jego wierszopisarstwa. W byciu z nim istotne były dla mnie jego wiersze. Nie jego legenda czy przyjemność (?) bywania z nim. Wiedział, że czytam jego wiersze dość przenikliwie, odczuwając i rozumiejąc ich istotność oraz ważność (bronił się nawet, wstydliwie, przed tą moją interpretatorską przenikliwością). W każdym razie mógł z pewnością odczuwać, że w tej naszej relacji on jest dla mnie ważny, a nie ja, jako jeden z jego apologetów (bo nigdy nim nie byłem).

Jak czytałeś wówczas jego wiersze?

Czytałem je z taką samą uważnością i czytelniczą pilnością, jak wiersze Juliana Przybosia.

Rafał nigdy wprost nie powiedział Ci, jak ważne jest dla niego Twoje nastawienie do jego wierszy?  

Dawał mi do zrozumienia, czasem nawet wprost. Ale to od jego rodziców dowiedziałem się, że mojej opiece mają powierzyć jego spuściznę. Wiem, że w rodzinie sporo mówił o naszej relacji.

Za życia Wojaczka ukazały się dwie jego książki: Sezon z 1969 roku oraz Inna Bajka wydana rok później. Pozostawił po sobie kilkadziesiąt wierszy oraz prozę. Istniały też listy. Mógłbyś opowiedzieć o tym, co się z tym wszystkim działo zaraz po jego śmierci?

Wszystko, co wówczas dostałem, było w kilku kartonowych teczkach, nieuporządkowane. Długo nie zaglądałem do tych zasobów. Dopiero kiedy pani Anna Kosińska, redaktorka Ossolineum, powiedziała mi dość kategorycznie, że jestem zobowiązany do wydania wszystkiego, co Rafał chciał ogłosić, poczułem to jako nakaz sumienia. Mimo że racjonalnie rzecz ujmując, nie było wtedy żadnych szans na wydanie Utworów zebranych, głównie z powodów cenzuralnych. Pani Anna przekonywała mnie, że może się uda. Zabrałem się więc do roboty. W przepisywaniu tekstów pomagała mi Elżbieta Fediuk. Teczki pozostawały u mnie aż do roku wielkiej powodzi (1997). Wtedy, w porozumieniu z Andrzejem Wojaczkiem, oddałem je bibliotece Ossolińskiej, bałem się bowiem, że mogą być narażone na nieprzewidziane interwencje rozmaitych „kataklizmów”.

W jakiej formie były te teksty? Do czego miałeś dostęp, a co wypłynęło później? 

To, do czego miałem dostęp, było wyłącznie zbieranymi przez Rafała „papierami”. Cała masa listów, niektóre wiersze (będące w posiadaniu poszczególnych osób) i inne akcydensy zostały dołączone już później do uporządkowanych teczek w dziale rękopisów w Ossolineum.

Rok po jego śmierci ukazały się dwie książki Nie skończona krucjata i Którego nie było. Cztery lata później ‒ Utwory zebrane, które nie uwzględniły jednak wszystkiego. Po latach, w 1999 roku, wydana została Reszta krwi. A cztery lata temu tom Nie te czasy, zredagowany przez Macieja Meleckiego i Konrada Wojtyłę. Zaskoczyły Cię te znaleziska?      

Nie. Nie zaskoczyły. Kiedy przygotowywałem Utwory zebrane, chciałem być możliwie najściślej wierny kompozycyjnym zamysłom Rafała w budowie książek, które zamierzał wydać. Ten „rygor wierności” dotyczył także pojedynczych wierszy. To zatem, co on sam odrzucił jako nieprzeznaczone do publikacji, ja też traktowałem jako „odrzuty”.

Czyli Twoim zdaniem to były teksty, jakich Rafał nie chciałby pokazać czytelnikom?

Jak powiedziałem wcześniej – zmienił się smak, wrażliwość językowa, „paradygmat” bycia poezji. Wiele z tego, co Rafał odrzucił, dzisiaj ma świeżość rewelacyjną. Pytanie, czy on sam chciałby dzisiaj tak właśnie mówić, buja w jakichś probabilistycznych obłokach. Przy całej genialnej bujności i „nieprzewidywalności” poetyckich wypowiedzi był zdyscyplinowanym rygorystą.

I Ty podobny rygoryzm zastosowałeś w pracach nad tymi wydawanymi w pierwszych latach po jego śmierci?

Tak. (W moim ówczesnym mniemaniu).

Najbliżsi Wojaczka wciąż traktują Cię jako strażnika jego tekstów. Gdy zapadały decyzje dotyczące wydania tomu Nie te czasy, zadzwoniła do mnie córka Rafała, Dagmara, która wyraziła swoje obawy co do tej publikacji. Dobrze pamiętam tę rozmowę. Byłem wtedy w Edynburgu. Bardzo chciała, żeby i ta książka ukazała się pod Twoją redakcją w Biurze Literackim. Byłem zdania, że podobnie jak Reszta krwi, należy to wydać w Instytucie Mikołowskim, który zrobił dla Wojaczka bardzo wiele.

Pamiętam, jak ileś lat temu w Salonie Poezji Anny Dymnej, w Teatrze Słowackiego w Krakowie, gdzie z Krzysztofem Globiszem czytaliśmy wiersze Rafała, Żuk (Józef) Opalski powiedział o kilku z nich, że to ja napisałem je na tę okoliczność, co miało potwierdzać ich odczuwalną „dzisiejszość”. Przemiany czasu sprzyjają zatem wierszom Rafała Wojaczka; każdy jego wiersz może się okazać „niepublikowanym dotąd” znaleziskiem.

Ostatecznie książka ukazała się tam w niewielkim nakładzie. Niewiele już wnosi do odbioru twórczości Rafała, ale chyba powinna się znaleźć w ewentualnej kolejnej edycji wierszy zebranych?

Podobnie jak Reszta krwi, Nie te czasy powinny się znaleźć w korpusie wierszy zebranych. Są żywym świadectwem owej Rafałowej „potrzeby” – tak jak napisał: „Była potrzeba życia, była śmierci potrzeba/ Była potrzeba wiersza, potrzeba miłości”.

Czy mogą być jeszcze gdzieś niepublikowane wiersze Wojaczka? 

Trudno teraz, pół wieku po jego śmierci, dociec, kto jeszcze może mieć jakiś wiersz Rafała, napisany – przypuśćmy – ex improviso.

Wróćmy do 2005 roku. Ukazują się Utwory zebrane. Na kwietniowy festiwal przygotowaliśmy dwa wydarzenia. Pierwsze to spotkanie autorskie z udziałem kilkunastu poetów z Polski i Ukrainy. Drugie to prezentacja kilku filmowych rozmów o Wojaczku, przygotowanych przez Staszka Beresia. Plany jednak krzyżuje śmierć Jana Pawła II, a konkretnie konieczność przeniesienia festiwalu o jeden dzień. I to wszystko na ledwie kilkadziesiąt godzin przed startem festiwalu. Nie ma jeszcze portali społecznościowych, trudniej niż dzisiaj dotrzeć z taką informacją do ludzi. Pierwszym wydarzeniem ma być wspomniane spotkanie z poetami czytającymi wiersze Rafała. Jesteśmy pełni obaw, czy ktoś przyjdzie do Impartu, gdzie po raz pierwszy odbywa się Port Literacki. Ale już na pół godziny przed sala jest nieomal pełna. Na pięć minut przed otwieramy balkon i wejścia na jaskółkę. Wszystkie te miejsca łącznie dają 700-osobową widownię. Spodziewałeś się czegoś takiego?

Nie spodziewałem się.

Co czułeś?

Byłem wtedy uradowany i wewnętrznie szczęśliwy. Mówię – „wewnętrznie”, bo nie chciałbym uzewnętrzniać moich egzaltowanych emocji. I muszę teraz powiedzieć o czymś, co w takiej (w tej) rozmowie może się wydać niestosowne, a mianowicie – o wdzięczności dla Ciebie, dla Biura Literackiego, za inicjatywę tak ekspansywnego uobecnienia poezji Rafała Wojaczka, rówieśnika Bohdana Zadury, równie jak on bliskiego dzisiejszym uczestnikom Portu Literackiego.

No i jak ja mam teraz zareagować, Bogusławie? Więc można zdradzę, że nasza obecność we Wrocławiu to Twoja zasługa. To Ty pośredniczyłeś w nawiązaniu kontaktu i pierwszych rozmowach. Inaczej mówiąc, nie byłoby tego 2005 roku i projektu „Wojaczek” gdyby nie Ty.

Nie chcę udawać skromnej nieobecności i pokornego uniżenia w tym, co w tamtym czasie było dla mnie sprawą dobra wspólnego i troski o jedyne takie „chołubienie” najistotniej żywego czynnika tego, co w poezji „czynnej” jest codzienną, rzeczywistą „potrzebą”.  Moje działanie, mój udział w tym, był tylko powinnością opowiadania się za fenomenem (jedynym takim) objawienia poezji (i nie tylko poezji, także prozy i eseistyki) jako niezbędnego do codziennego bycia w pełni człowiekiem chłonącym życie nie tylko jako to, co jemu jedynemu się należy. Warto tak spojrzeć na aktywność Biura Literackiego i jego inicjatywy.

Trzy lata później z okazji wydania Wojaczka wielokrotnego, zbioru rozmów o Rafale przygotowanego przez Katarzynę Wołowiec i Stanisława Beresia, obok dyskusji m.in. z Twoim udziałem, przygotowaliśmy wystawę zdjęć jego autorstwa. Po drodze było kilka wydań Utworów zebranych. Zamiast „który był” częściej mówiło się „który jest”. Odsłonięta została w mieście tablica ku pamięci Rafała. Miasto zaczęło wymieniać Wojaczka jako jednego ze swoich najważniejszych twórców. Czy Rafał chciałby wszystkich tych miejskich splendorów? Czy my przypadkiem nie wyrządziliśmy mu jakiejś krzywdy?    

Śmieję się. Tyle, ile poznałem Rafała bezpośrednio i z jego pisań, wiem, że – niezależnie, czy by się do tego przyznał – byłby rad temu „hołdowaniu”. To nie wynikało z jego pychy, ale z jego tajonej pokory i – paradoksalnie – pragnienia bycia wyjątkowym i uznanym za takiego. Nie, nie wyrządziliśmy mu krzywdy.

Krzywdy nie wyrządzamy też książką Prawdziwe życie bohatera. Po pierwsze ustawiamy Rafała wśród tych, którym Biuro Literackie wiele zawdzięcza, których twórczością zajmowaliśmy się przez lata. To Karpowicz i Różewicz. Po drugie proponujemy czytelnikowi książkę, która z jakże bogatego dorobku – mimo krótkiego czasu, w jakim te teksty powstawały – wybiera nie tyle wszystko, co najlepsze, ale jeszcze jedną, odrębną książkę. Mam wrażenie, że można by ułożyć kilka takich wyborów. I każdy z nich mógłby wieść żywot osobnej książki. To fascynujące, jak wiele można z tych wierszy zrobić.  

Widać to wyraziście w losach zbiorów projektowanych przez Rafała zanim uzyskały taki kształt, jaki znamy. Gdyby te jego pierwotne wersje książek (liczniejsze niż cztery, które ostatecznie zaplanował) były bez zastrzeżeń przyjęte przez wydawnictwa, mielibyśmy trochę inny „kanon” przygód bohatera.

Co nam dzisiaj po Wojaczku?

Po Wojaczku – mamy Wojaczka. Żywo obecnego w temperamencie mowy, w dynamice myślenia „niewietrzejącego”, w tym wreszcie, co pobudza kolejnych interpretatorów, egzegetów i hermeneutów jego twórczości.

Co w jego poezji mogą znaleźć dzisiejsi debiutanci? 

Myślę, że to, co z pożytkiem mogą w niej znaleźć, to – przede wszystkim – wartość mądrze odważnej niezależności duchowej i estetycznej, a także (co może wydać się paradoksalne) sens uobecniania (się w) tradycji „życiodajnych” poprzedników. Nie przez analogie czy naśladownictwo, lecz przez osmozę – tak to nazwę – ostrości widzenia. Kiedy – jak dla mnie – Jan Kochanowski jest wciąż jednym z najbardziej porywających współczesnych poetów.

Prawdziwy bohater nie bawi się już sam?

Podczas pracy we Wrocławiu ze studentami Szkoły Teatralnej nad wierszami Wojaczka równocześnie zajmowaliśmy się sonetami Sępa Szarzyńskiego. Okazało się, że w Krakowie, bez żadnego naszego porozumiewania się, Krzysztof Globisz robił to samo ze swoimi studentami. Zatem – choć „prawdziwy bohater bawi się sam”, jego zabawy prowokują samotne bohaterstwo innych. Bez których nie mógłby się bawić. Prawdziwie. 


 

*Rozmowa odbyła się między 13 a 23 marca 2020 roku.

O AUTORACH

Artur Burszta

Menadżer kultury. Redaktor naczelny i właściciel Biura Literackiego. Wydawca blisko tysiąca książek, w tym m.in. utworów Tymoteusza Karpowicza, Krystyny Miłobędzkiej, Tadeusza Różewicza i Rafała Wojaczka, a także Boba Dylana, Nicka Cave'a i Patti Smith. W latach 1990-1998 działacz samorządowy. Realizator Niemiecko-Polskich Spotkań Pisarzy (1993-1995). Od 1996 roku dyrektor festiwalu literackiego organizowanego jako Fort Legnica, od 2004 – Port Literacki Wrocław, od 2016 – Stacja Literatura w Stroniu Śląskim, a od 2022 – TransPort Literacki w Kołobrzegu. Autor programów telewizyjnych w TVP Kultura: Poezjem (2008–2009) i Poeci (2015) oraz filmu dokumentalnego Dorzecze Różewicza (2011). Realizator w latach 1993–1995 wraz z Berliner Festspiele Niemiecko-Polskich Spotkań Pisarzy. Wybrany podczas I Kongresu Menedżerów Kultury w 1995 roku do Zarządu Stowarzyszenia Menedżerów Kultury w Polsce. Pomysłodawca Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius. Współtwórca Literary Europe Live – organizacji zrzeszającej europejskie instytucje kultury i festiwale literackie. Organizator Europejskiego Forum Literackiego (2016 i 2017). Inicjator krajowych i zagranicznych projektów, z których najbardziej znane to: Komiks wierszem, Krytyk z uczelni, Kurs na sztukę, Nakręć wiersz, Nowe głosy z Europy, Połów. Poetyckie i prozatorskie debiuty, Pracownie literackie, Szkoła z poezją. Wyróżniony m.in. nagrodą Sezonu Wydawniczo-Księgarskiego IKAR za „odwagę wydawania najnowszej poezji i umiejętność docierania z nią różnymi drogami do czytelnika” oraz nagrodą Biblioteki Raczyńskich „za działalność wydawniczą i żarliwą promocję poezji”.

Bogusław Kierc

Poeta, aktor, reżyser, pedagog. Edytor utworów Rafała Wojaczka, dramaturg. Mieszka we Wrocławiu.

powiązania

Strona A, strona B nr 94: O debiutowaniu, nauce u mistrzów i o tym, czym jest pisanie

felietony / cykle CZYTLENIKÓW Artur Burszta

94. odcinek cyklu „Strona A, strona B” autorstwa Artura Burszty.

WIĘCEJ

Strona A, strona B nr 90: Wydaj książkę w Biurze Literackim 2024

felietony / cykle CZYTLENIKÓW Artur Burszta

90. odcinek cyklu „Strona A, strona B” autorstwa Artura Burszty.

WIĘCEJ

Oclone przyjemności

dzwieki / WYDARZENIA Bogusław Kierc Krzysztof Jaworski Tadeusz Pióro

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Krzysztofa Jaworskiego, Bogusława Kierca i Tadeusza Pióry podczas Portu Wrocław 2009.

WIĘCEJ

Romantyczność 2022

nagrania / TransPort Literacki Aleksandra Byrska Aleksandra Kasprzak Antonina Tosiek Artur Burszta Daniel Tamkun Helena Burdzińska Jacek Dehnel Jakub Kornhauser Jakub Pszoniak Joanna Mueller Joanna Roszak Karol Maliszewski Karolina Sałdecka Katarzyna Szaulińska Łukasz Cabajewski Maria Krzywda Michał Domagalski Miłosz Biedrzycki Natalia Malek

Czytanie z książki Romantyczność. Współczesne ballady i romanse inspirowane twórczością Adama Mickiewicza w ramach festiwalu TransPort Literacki 27.

WIĘCEJ

Wiersz to istota społeczna

wywiady / O KSIĄŻCE Artur Burszta Jerzy Jarniewicz

Rozmowa Artura Burszty z Jerzym Jarniewiczem, towarzysząca premierze książki Bagaż Jerzego Jarniewicza, wydanej w Biurze Literackim 6 marca 2023 roku.

WIĘCEJ

Czy próbujesz zmienić świat swoim pisaniem?

debaty / ANKIETY I PODSUMOWANIA Artur Burszta Grzegorz Jankowicz

Wprowadzenie do debaty „Czy próbujesz zmienić świat swoim pisaniem?” autorstwa Artura Burszty i Grzegorza Jankowicza.

WIĘCEJ

Oprawca TransPortu Literackiego 27

dzwieki / AUDYCJE Artur Burszta Hubert Zemler

Zapis rozmowy Artura Burszty z Hubertem Zemlerem z 67. odcinka “Strony A, strony B”. 

WIĘCEJ

Rozmowy rodzinne po latach

dzwieki / WYDARZENIA Bogusław Kierc Mariusz Grzebalski Wojciech Bonowicz

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Wojciecha Bonowicza, Mariusza Grzebalskiego i Bogusława Kierca podczas Portu Wrocław 2007.

WIĘCEJ

Poezja wierzchołków i równiny

wywiady / O KSIĄŻCE Artur Burszta Jan Stolarczyk

Rozmowa Artura Burszty z Janem Stolarczykiem, towarzysząca premierze książki Odwrócona strefa, wydanej w Biurze Literackim 13 grudnia 2021 roku.

WIĘCEJ

Byliśmy wreszcie we własnym domu

wywiady / O KSIĄŻCE Artur Burszta Dariusz Sośnicki

Rozmowa Artura Burszty z Dariuszem Sośnickim towarzysząca premierze książki Po domu, wydanej w Biurze Literackim 1 listopada 2021 roku.

WIĘCEJ

Posłuchaj nowości z września 2021 roku i wydaj swoją książkę

felietony / cykle CZYTLENIKÓW Artur Burszta

55. odcinek cyklu „Strona A, strona B” autorstwa Artura Burszty.

WIĘCEJ

Korekta twarzy

wywiady / O KSIĄŻCE Artur Burszta Przemysław Dakowicz

Rozmowa Artura Burszty z Przemysławem Dakowiczem towarzysząca premierze książki Wiersze odzyskane, wydanej w Biurze Literackim 4 października 2021 roku.

WIĘCEJ

Moi Moskale

dzwieki / WYDARZENIA Andrzej Sosnowski Anna Podczaszy Bogusław Kierc Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki Jerzy Jarniewicz Julia Fiedorczuk Krzysztof Siwczyk Natalia Gorbaniewska Natalia Woroszylska Tadeusz Pióro Wiktor Woroszylski

Zapis całego spotkania autorskiego wokół antologii Moi Moskale podczas Portu Wrocław 2006.

WIĘCEJ

Zmyślony człowiek, Credo, Prawdziwe życie bohatera

nagrania / Stacja Literatura Bogusław Kierc Jan Stolarczyk Joanna Orska Joanna Roszak Karol Maliszewski Rafał Wojaczek Tadeusz Różewicz Tymoteusz Karpowicz

Spotkanie wokół książek Zmyślony człowiek Tymoteusza Karpowicza, Credo Tadeusza Różewicza i Prawdziwe życie bohatera Rafała Wojaczka z udziałem Joanny Roszak, Jana Stolarczyka, Bogusława Kierca, Joanny Orskiej i Karola Maliszewskiego w ramach festiwalu Stacja Literatura 25.

WIĘCEJ

W państwie środka

dzwieki / WYDARZENIA Bogusław Kierc Dariusz Sośnicki Krzysztof Siwczyk Tomasz Broda Zbigniew Machej

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Bogusława Kierca, Zbigniewa Macheja, Krzysztofa Siwczyka, Dariusza Sośnickiego i Tomasza Brody podczas Portu Wrocław 2005.

WIĘCEJ

Rafał Wojaczek, który jest

dzwieki / WYDARZENIA Agnieszka Wolny-Hamkało Andrzej Sosnowski Bogusław Kierc Bohdan Zadura Darek Foks Dariusz Sośnicki Edward Pasewicz Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki Jerzy Jarniewicz Jurij Andruchowycz Krzysztof Siwczyk Maciej Malicki Maciej Melecki Marcin Sendecki Mariusz Grzebalski Marta Podgórnik Tadeusz Pióro Tomasz Majeran Tomasz Różycki Wojciech Bonowicz Zbigniew Machej

Zapis całego spotkania autorskiego poświęconego twórczości Rafała Wojaczka podczas Portu Legnica 2004.

WIĘCEJ

Ludzie ze Stacji

nagrania / Stacja Literatura Bogusław Kierc Dawid Mateusz Jerzy Jarniewicz Karol Maliszewski Katarzyna Szaulińska Konrad Góra Łukasz Dynowski Marta Podgórnik Robert Rybicki

Spotkanie wokół książki Ludzie ze Stacji w ramach festiwalu Stacja Literatura 25.

WIĘCEJ

Głos wolny wolność ubezpieczający

wywiady / O KSIĄŻCE Artur Burszta Bohdan Zadura

Rozmowa Artura Burszty z Bohdanem Zadurą, towarzysząca wydaniu książki Bohdana Zadury Sekcja zabójstw, która ukazała się w Biurze Literackim 16 września 2020 roku.

WIĘCEJ

Co widzi, czym żyje, co kocha i traci

wywiady / O KSIĄŻCE Artur Burszta Joanna Roszak

Rozmowa Artura Burszty z Joanną Roszak, towarzysząca wydaniu książki Tymoteusza Karpowicza Zmyślony człowiek, w opracowaniu Joanny Roszak, która ukazała się w Biurze Literackim 24 czerwca 2020 roku.

WIĘCEJ

Family Meeting: Staromiejski Dom Kultury z Warszawy

nagrania / Stacja Literatura Artur Burszta Beata Gula Sylwia Głuszak

Spotkanie z udziałem Beaty Guli, Sylwii Głuszak oraz Artura Burszty w ramach festiwalu Stacja Literatura 24.

WIĘCEJ

Szczera róża

recenzje / ESEJE Bogusław Kierc

Esej Bogusława Kierca towarzyszący wydaniu książki Rafała Wojaczka Prawdziwe życie bohatera, która ukazała się w Biurze Literackim 11 maja 2020 roku.

WIĘCEJ

Ktoś naprawdę wyjątkowy

wywiady / O KSIĄŻCE Aleksandra Olszewska Artur Burszta

Rozmowa Aleksandry Olszewskiej z Arturem Bursztą, towarzysząca wydaniu książki Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego Gdyby ktoś o mnie pytał, która ukazała się w Biurze Literackim 11 marca 2020 roku.

WIĘCEJ

Zaskroniec, Prolegomena i Wte i nazad

dzwieki / WYDARZENIA Anna Podczaszy Bogusław Kierc Zbigniew Machej

Zapis całego spotkania autorskiego Bogusława Kierca, Zbigniewa Macheja i Anny Podczaszy w trakcie festiwalu Port Legnica 2003.

WIĘCEJ

Family Meeting: Instytut Kultury Miejskiej z Gdańska

nagrania / Stacja Literatura Aleksandra Szymańska Artur Burszta Justyna Czechowska

Spotkanie z udziałem Justyny Czechowskiej, Aleksandry Szymańskiej oraz Artura Burszty w ramach festiwalu Stacja Literatura 24.

WIĘCEJ

Odsiecz 2002

dzwieki / WYDARZENIA Bartosz Muszyński Bogusław Kierc Cezary Domarus Jarosław Jakubowski Klara Nowakowska Sławomir Elsner Tadeusz Pióro

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Sławomira Elsnera, Cezarego Domarusa, Jarosława Jakubowskiego, Bogusława Kierca, Bartosza Muszyńskiego, Klary Nowakowskiej i Tadeusza Pióry w trakcie Portu Legnica 2002.

WIĘCEJ

Telegrafista i jego meldunki

wywiady / O KSIĄŻCE Artur Burszta Jacek Dehnel

Rozmowa Artura Burszty z Jackiem Dehnelem, towarzysząca premierze książki Najdziwniejsze, wydanej w Biurze Literackim 28 października 2019 roku.

WIĘCEJ

Nie gódź się

recenzje / IMPRESJE Artur Burszta

Szkic Artura Burszty towarzyszący wydaniu almanachu Wiersze i opowiadania doraźne 2019, który ukaże się w Biurze Literackim 4 września 2019 roku.

WIĘCEJ

Od kuchni

wywiady / O PISANIU Artur Burszta Bohdan Zadura

Zapis rozmowy Artura Burszty z Bohdanem Zadurą, opublikowanej w cyklu prezentacji najciekawszych archiwalnych tekstów z dwudziestopięciolecia festiwalu Stacja Literatura.

WIĘCEJ

Poza czasem, poza stylem

wywiady / O KSIĄŻCE Aleksandra Olszewska Artur Burszta Filip Łobodziński

Rozmowa Artura Burszty i Oli Olszewskiej z Filipem Łobodzińskim, towarzysząca wydaniu książki Patti Smith Nie gódź się, która ukazała się w Biurze Literackim 18 lutego 2019 roku.

WIĘCEJ

Kto za tym stoi

nagrania / Stacja Literatura Aleksandra Grzemska Aleksandra Olszewska Artur Burszta Dawid Mateusz Joanna Mueller Juliusz Pielichowski

Spotkanie z organizatorami festiwalu Stacja Literatura 23, w którym udział wzięli Damian Banasz, Artur Burszta, Mateusz Grzegorzewski, Aleksandra Grzemska, Polina Justowa, Dawid Mateusz, Mina, Joanna Mueller, Aleksandra Olszewska, Tomasz Piechnik, Juliusz Pielichowski, Magdalena Rigamonti i Maksymilian Rigamonti.

WIĘCEJ

Mordercze rozmowy

wywiady / O KSIĄŻCE Artur Burszta Marta Podgórnik

Rozmowa Artura Burszty z Martą Podgórnik, towarzysząca wydaniu książki Mordercze ballady, która ukazała się w Biurze Literackim 7 stycznia 2019 roku.

WIĘCEJ

Dyskusja: O “Wojaczku wielokrotnym”

dzwieki / DYSKUSJE Bogusław Kierc Katarzyna Batorowicz-Wołowiec Krzysztof Siwczyk Maciej Szczawiński Romuald Cudak Stanisław Bereś Stanisław Srokowski

Dyskusja wokół książki Stanisława Beresia i Katarzyny Batorowicz-Wołowiec Wojaczek wielokrotny z udziałem Romualda Cudaka, Bogusława Kierca, Stanisława Srokowskiego, Macieja M. Szczawińskiego, Krzysztof Siwczyka.

WIĘCEJ

O tym, jak „zadziała się” wspólnota

wywiady / O PISANIU Aleksandra Grzemska Aleksandra Olszewska Artur Burszta Dawid Mateusz Joanna Mueller Juliusz Pielichowski

Dyskusja redakcji Biura Literackiego z udziałem: Aleksandry Grzemskiej, Dawida Mateusza, Joanny Mueller, Aleksandry Olszewskiej, Juliusza Pielichowskiego i Artura Burszty na temat festiwalu Stacja Literatura 23.

WIĘCEJ

Tribute to John Ashbery

nagrania / Stacja Literatura Asja Bakić Bagio Guerra Bogusław Kierc Dawid Mateusz Joanna Mueller John Ashbery Kacper Bartczak Llŷr Gwyn Lewis Lynn Suh Marcin Sendecki Radosław Jurczak Roman Honet Ryan van Winkle Szymon Słomczyński Tomasz Bąk

Spotkanie autorskie “Tribute to John Ashbery” w ramach festiwalu Stacja Literatura 22.

WIĘCEJ

Mecenat dla literatury: Maja Pflüger

wywiady / O PISANIU Artur Burszta Maja Pflüger

Rozmowa Artura Burszty z Mają Pflüger. Prezentacja w ramach cyklu „Mecenat dla literatury”.

WIĘCEJ

Mecenat dla literatury: Bagio Guerra

wywiady / O PISANIU Artur Burszta Bagio Guerra

Rozmowa Artura Burszty z Biagio Guerra. Prezentacja w ramach cyklu „Mecenat dla literatury”.

WIĘCEJ

Mecenat dla literatury: Ryan Van Winkle

wywiady / O PISANIU Artur Burszta Ryan van Winkle

Na pytania z ankiety Artura Burszty odpowiadają uczestnicy 2. Europejskiego Forum Literackiego, które pod hasłem “Mecenat dla literatury” odbędzie się 8 i 9 września w ramach Stacji Literatura 22 w Stroniu Śląskim.

WIĘCEJ

Mecenat dla literatury: Urszula Chwalba

wywiady / O PISANIU Artur Burszta Urszula Chwalba

Na pytania z ankiety Artura Burszty odpowiadają uczestnicy 2. Europejskiego Forum Literackiego, które pod hasłem “Mecenat dla literatury” odbędzie się 8 i 9 września w ramach Stacji Literatura 22 w Stroniu Śląskim.

WIĘCEJ

Nakręć wiersz z Połowu

nagrania / Z Fortu do Portu Artur Burszta Joanna Mueller

Zapis spotkania autorskiego z laureatami konkursu “Nakręć wiersz” w ramach 20. edycji festiwalu Port Literacki 2015.

WIĘCEJ

Spóźnieni śpiewacy

nagrania / Między wierszami Artur Burszta Jolanta Kowalska Maurice Blanchot Philip Larkin Raymond Roussel Ronald Firbank Wallace Stevens William Carlos Williams

Tłumacze opowiadają o książkach Żółte popołudnie Wallace’a Stevensa, Tomasz Mroczny. Szaleństwo dnia Maurice’a Blanchota oraz Dokumenty mające służyć za kanwę Raymonda Roussela. Nagranie zrealizowano podczas festiwalu Port Wrocław 2009

WIĘCEJ

Kobieta, muzyka, liryka i pies

wywiady / O KSIĄŻCE Artur Burszta Roman Honet

Rozmowa Artura Burszty z Romanem Honetem, towarzysząca premierze książki rozmowa trwa dalej, wydanej w Biurze Literackiem 8 marca 2016 roku.

WIĘCEJ

100 wierszy polskich stosownej długości

nagrania / Z Fortu do Portu Artur Burszta

Zapis spotkania “100 wierszy polskich stosownej długości” podczas festiwalu Port Literacki 2015.

WIĘCEJ

W błysku tasaka. Komentarz Bogusława Kierca do trzech dramatów Tymoteusza Karpowicza

recenzje / KOMENTARZE Bogusław Kierc

Komentarz Bogusława Kierca do trzech dramatów Tymoteusza Karpowicza.

WIĘCEJ

Małe i duże dramaty Karpowicza

wywiady / O KSIĄŻCE Bogusław Kierc Joanna Roszak

Rozmowa Joanny Roszak z Bogusławem Kiercem towarzysząca premierze piatego tomu Dzieł zebranych Tymoteusza Karpowicza, który ukazał się nakładem Biura Literackiego 13 kwietnia 2015 roku.

WIĘCEJ

Mały literacki projekt

wywiady / O KSIĄŻCE Artur Burszta Przemysław Rojek

Rozmowa Przemysława Rojka z Arturem Bursztą, autorem wyboru wierszy w antologii 100 wierszy polskich stosownej długości, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 23 marca 2015 roku.

WIĘCEJ

Pismo mojemu mężczyźnie

recenzje / NOTKI I OPINIE Bogusław Kierc

Komentarz Bogusława Kierca do czwartego wydania książki Wierszy zebranych (1964-1971) Rafała Wojaczka.

WIĘCEJ

Pełnia życia (fragment posłowa do tomu Rzeczy małe)

recenzje / KOMENTARZE Bogusław Kierc

Fragment posłowia Bogusława Kierca do wyboru wierszy Anny Kamieńskiej Rzeczy małe.

WIĘCEJ

Zbieram manatki. Z Bogusławem Kiercem rozmawia Magda Piekarska

wywiady / O KSIĄŻCE Bogusław Kierc Magda Piekarska

Rozmowa Magdy Piekarskiej z Bogusław Kiercem o jego nowej książce Manatki, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 24 stycznia 2013 roku.

WIĘCEJ

Trzeci nurt

wywiady / O KSIĄŻCE Artur Burszta Jurij Andruchowycz

Rozmowa Artura Burszty z Jurijem Andruchowyczem, towarzysząca premierze książki BEgzotyczne ptaki i rośliny, wydanej w Biurze Literackim 3 marca 2007 roku.

WIĘCEJ

Wizja lokalna

recenzje / ESEJE Bogusław Kierc

Esej Bogusława Kierca towarzyszący premierze książki Furia instynktu Janusza Stycznia.

WIĘCEJ

Kamień i laur

recenzje / KOMENTARZE Bogusław Kierc

Autorski komentarz Bogusława Kierca do wiersza z książki Rtęć, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 19 sierpnia 2010 roku.

WIĘCEJ

Strony

recenzje / ESEJE Bogusław Kierc

Recenzja Bogusława Kierca z książki Zdarte okładki Piotra Matywieckiego.

WIĘCEJ

Skaczemy po górach, czyli rysowanie grubą kreską najważniejszych punktów odniesienia

debaty / ANKIETY I PODSUMOWANIA Adam Poprawa Artur Burszta Bartosz Sadulski Grzegorz Jankowicz Paweł Kaczmarski Piotr Czerniawski Przemysław Witkowski

Głosy Artura Burszty, Piotra Czerniawskiego, Grzegorza Jankowicza, Pawła Kaczmarskiego, Adama Poprawy, Bartosza Sadulskiego i Przemysława Witkowskiego w debacie “Barbarzyńcy czy nie? Dwadzieścia lat po ‘przełomie'”.

WIĘCEJ

O Lekkich czasach ciężkich chorób Przemysława Witkowskiego

recenzje / NOTKI I OPINIE Bogusław Kierc

Nota Bogusława Kierca o książce Lekkie czasy ciężkich chorób Przemysława Witkowskiego.

WIĘCEJ

O gubionych

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Bogusław Kierc Grzegorz Jankowicz Justyna Sobolewska Karol Maliszewski Konrad Wojtyła Piotr Czerniawski Tomasz Pułka

Komentarze Piotra Czerniawskiego, Grzegorza Jankowicza, Anny Kałuży, Bogusława Kierca, Karola Maliszewskiego, Edwarda Pasewicza, Tomasza Pułki, Justyny Sobolewskiej i Konrada Wojtyły.

WIĘCEJ

O Wojaczku wielokrotnym

recenzje / NOTKI I OPINIE Bogusław Kierc Jacek Gutorow Jacek Łukasiewicz

Komentarze Bogusława Kierca, Jacka Gutorowa, Jacka Łukasiewicza, Andrzeja Zawady.

WIĘCEJ

O Urwanym śladzie

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Bogusław Kierc Paweł Mackiewicz

Komentarze Anny Kałuży, Bogusława Kierca i Pawła Mackiewicza.

WIĘCEJ

O Mniej, więcej

recenzje / NOTKI I OPINIE Agnieszka Wolny-Hamkało Bogusław Kierc Paweł Mackiewicz

Komentarze Agnieszki Wolny-Hamkało, Bogusława Kierca, Pawła Mackiewicza.

WIĘCEJ

O Małych cieniach wielkich czarnoksiężników

recenzje / NOTKI I OPINIE Bogusław Kierc Jacek Gutorow Karol Maliszewski

Komentarze Jacka Gutorowa, Karola Maliszewskiego i Bogusława Kierca.

WIĘCEJ

O Wierszach przeciwko opodatkowaniu poezji

recenzje / NOTKI I OPINIE Bartłomiej Majzel Bogusław Kierc Tomasz Fijałkowski

Komentarze Tomasza Fijałkowskiego, Bogusława Kierca i Bartłomieja Majzla.

WIĘCEJ

Kryptoreklama korespondencyjnego kursu szybkiego czytania

wywiady / O KSIĄŻCE Artur Burszta Krzysztof Jaworski

Rozmowa Artura Burszty z Krzysztofem Jaworskim, towarzysząca premierze książki Dusze monet, wydanej w Biurze Literackim 29 stycznia 2007 roku.

WIĘCEJ

Zgodnie z rytmem obcego świata

wywiady / O KSIĄŻCE Artur Burszta Bartłomiej Majzel

Rozmowa Artura Burszty z Bartłomiejem Majzlem, towarzysząca premierze książki Biała Afryka, wydanej w Biurze Literackim 16 stycznia 2006 roku.

WIĘCEJ

Apetyt na Karpowicza

wywiady / O KSIĄŻCE Artur Burszta Mirosław Spychalski

Rozmowa Artura Burszty z Mirosławem Spychalskim, towarzysząca premierze książki Mówi Karpowicz, wydanej w Biurze Literackim 11 listopada 2005 roku.

WIĘCEJ

Nieprzyzwoite skupienie na sobie

wywiady / O KSIĄŻCE Agnieszka Wolny-Hamkało Artur Burszta

Rozmowa Artura Burszty z Agnieszką Wolny-Hamkało, towarzysząca premierze książki Ani mi się śni, wydanej w Biurze Literackim 19 października 2005 roku.

WIĘCEJ

Cały ten świat oranżady

wywiady / O KSIĄŻCE Artur Burszta Jerzy Jarniewicz

Rozmowa Artura Burszty z Jerzym Jarniewiczem, towarzysząca premierze książki Oranżada, wydanej w Biurze Literackim 28 września 2005 roku.

WIĘCEJ

Zdjęcie króla, Zanim, Osmoza

recenzje / KOMENTARZE Bogusław Kierc

Autorski komentarz Bogusława Kierca do wierszy z książki Szewski poniedziałek.

WIĘCEJ

Lata w papilotach, Tren, Piosenka Prospera

recenzje / KOMENTARZE Bogusław Kierc

Autorski komentarz Bogusława Kierca do wierszy z książki Zaskroniec, która ukazała się nakładem Biura Literackiego.

WIĘCEJ

Wojaczek a „przyjemność” lektury

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca wydaniu książki Rafała Wojaczka Prawdziwe życie bohatera, która ukazała się w Biurze Literackim 11 maja 2020 roku.

WIĘCEJ

Szczera róża

recenzje / ESEJE Bogusław Kierc

Esej Bogusława Kierca towarzyszący wydaniu książki Rafała Wojaczka Prawdziwe życie bohatera, która ukazała się w Biurze Literackim 11 maja 2020 roku.

WIĘCEJ

Prawdziwe życie bohatera

utwory / zapowiedzi książek Rafał Wojaczek

Fragment zapowiadający książkę Rafała Wojaczka Prawdziwe życie bohatera, w opracowaniu Bogusława Kierca, która ukaże się nakładem Biura Literackiego 11 maja 2020 roku.

WIĘCEJ

Setka albo The Best Of Biuro Literackie

recenzje / ESEJE Kamil Nolbert

Recenzja Kamila Nolberta z antologii 100 wierszy polskich stosownej długości, która ukazała się w czasopiśmie „Topos”.

WIĘCEJ

Poetów album szkolny

recenzje / ESEJE Sylwia Sekret

Recenzja Sylwii Sekret z antologii 100 wierszy polskich stosownej długości w wyborze Artura Burszty, która ukazała się na stronie Lubimyczytać.pl.

WIĘCEJ

100 wierszy polskich stosownej długości

recenzje / ESEJE Przemysław Koniuszy

Recenzja Przemysława Koniuszego z antologii 100 wierszy polskich stosownej długości, która ukazała się 5 czerwca 2015 roku na stronie Biblioteka Młodego Człowieka.

WIĘCEJ

100 WIERSZY POLSKICH STOSOWNEJ DŁUGOŚCI. POCZĄTKI (mashup)

recenzje / KOMENTARZE Maciej Robert

Autorski komentarz do wiersza Macieja Roberta będącego poetycką wariacją na temat antologii 100 wierszy polskich stosownej długości w wyborze Artura Burszty, która ukazała się 23 marca 2015 roku nakładem Biura Literackiego.

WIĘCEJ

Artur Burszta biegnie na setkę, czyli 100 wierszy polskich stosownej długości

recenzje / IMPRESJE Marcin Jurzysta

Esej Marcina Jurzysty towarzyszący premierze książki 100 wierszy polskich stosownej długości w wyborze Artura Burszty, która ukazała się 23 marca 2015 roku nakładem Biura Literackiego.

WIĘCEJ

Nie uleciało

recenzje / ESEJE Paweł Tański

Recenzja Pawła Tańskiego z książki Manatki Bogusława Kierca.

WIĘCEJ

Polonistyczne instrumentarium

recenzje / ESEJE Katarzyna Lisowska

Recenzja Katarzyny Lisowskiej z książki Manatki Bogusława Kierca.

WIĘCEJ

Wielość razy mnogość

recenzje / ESEJE Przemysław Rojek

Recenzja Przemysława Rojka z książki Manatki Bogusława Kierca.

WIĘCEJ

Dobre zawody

recenzje / ESEJE Arkadiusz Morawiec

Recenzja Arkadiusza Morawca z książki Rtęć Bogusława Kierca, która ukazała się w listopadzie 2011 roku na łamach „Nowych Książek”.

WIĘCEJ

O Cle

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Podczaszy Jacek Dehnel Jakub Winiarski Paweł Sarna Tobiasz Melanowski

Komentarze Anny Podczaszy, Jacka Dehnela, Tobiasza Melanowskiego, Pawła Sarny oraz Jakuba Winiarskiego, towarzyszące premierze książki Bogusława Kierca Cło, wydanej w Biurze Literackim 16 czerwca 2008 roku.

WIĘCEJ

Wchodzenie ze światłem

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego z książki Plankton Bogusława Kierca.

WIĘCEJ

Toczy mi się spod stóp Ziemia

recenzje / ESEJE Paweł Mackiewicz

Recenzja Pawła Mackiewicza z książki Zaskroniec Bogusława Kierca.

WIĘCEJ