O gubionych

Krytycy powiadają, że w walce między słowami i rzeczami Krystyna Miłobędzka staje po stronie słów, które chroni przed światem, by nie wyblakły w jego blasku. Czy warto dziś pisać o relacji między słowem i rzeczą? Czy to jest temat dla poety? Czy to jest temat na rozprawkę o poecie? Chyba jednak tak, ale pod warunkiem, że owa rzecz to nic, które połyka świat, człowieka i język. W jednym z nowych wierszy Miłobędzkiej czytamy: “nie pomyśleć nic// strach pomyśleć nic”. W tomie gubione język nie skrywa wcale przejrzystości rzeczy, bo nie ma tutaj podziału na język i świat. Granica przebiega gdzie indziej: między nami – zawsze nieco zagubionymi, zbłąkanymi, poza właściwym miejscem i stosownym czasem – a nicością, która niweczy wszystko. W obliczu tego nic nie można milczeć, nie można poddać słowa. I choć słów coraz mniej, choć coraz trudniej przychodzi je składać, Miłobędzka z całą mocą rzuca nam metafizyczne wyzwanie: o tym nic, co odbiera mowę, trzeba mówić… mówić mimo wszystko.

Grzegorz Jankowicz

Nic się nie stało, to tylko kolejny tomik w którym n i c się dzieje, wydarza, przytrafia, przymierza się do naszej świadomości. Miłobędzka opisuje nic od dawna i od niechcenia. Co ja gadam? Od chcenia. Zawsze tak chciała, by jest przenikało się z niejest, by nic krążyło wokół słowa i zanikało razem ze słowem. Żeby gubiło się po trochu w apodyktycznym “mów!” albo ocalającym “ty”. Mówiąc jej językiem, w tym tomiku zostały “same ważne” (rzeczy i słowa). Dlatego ich tak mało.

Karol Maliszewski

Do wierszy Krystyny Miłobędzkiej trzeba podchodzić z otwartym umysłem. Najlepiej nie skażonym żadnymi -izmami, post czy pre, bo tylko wtedy ujawni się to, co w nich jest najpiękniejsze: bezpośredni przekaz z umysłu do umysłu. Kto raz posmakował jej wierszy w ten właśnie sposób, wie o czym mówię, i będzie milczał; kto je odrzucił – niech żałuje, ale droga do nich jest zawsze otwarta. I powtarzam coś, co mówiłem wielokrotnie: Miłobędzka jest Buddą.

Edward Pasewicz

W ostatnim tomie Krystyny Miłobędzkiej uczestniczymy znowu w podroży, która zaczęła się w tej poezji już dawno i polega na gubieniu nie tylko siebie, ale i krajobrazów, wspomnień. W tym procesie nie napotkamy jednak żalu za utraconą przeszłością. Jest za to zapis zagarniania świata, wchłaniania go i tracenia, które odbywa się przez całe życie. świat też jest tu rodzajem wylinki, którą się nakłada i zdejmuje. I właśnie w tym nieustannym gubieniu można odnaleźć wolność. To ona jest bohaterką tego tomu. Gubią się też słowa. Miłobędzka rezygnuje z rzeczowników, czasowników, zaimków, po to, by zostawić więcej miejsca na domysł, rozmowę. Ale znajdziemy tu też wiersze wyliczanki, które okazują się hymnami na cześć istnienia. Miłobędzka bowiem dobrze traktuje w poezji nie tylko ludzi i przedmioty, ale także słowa. Przygarnia, wydobywa wieloznaczność i gry znaczeń. Gubienie odbywa się na wielu poziomach, tak, że zamiast zamkniętej całości powstał najbardziej otwarty projekt poetycki. Nic dziwnego, że właśnie ta poezja jest dziś wnikliwie czytana, naśladowana i interpretowana. Znajdzie się w niej miejsce bowiem i na Odmieńca, królowe życia, króla Lula, i każdego, kto tylko potrafi być blisko ze słowami.

Justyna Sobolewska

Nowy tom – gubione – może być uznany zarówno za kontynuację gnomicznej ścieżki, wyznaczonej przez Imiesłowy i Po krzyku, jak i świadectwo zejścia z tej drogi. Jeśli wybierzemy pierwszą tabletkę, biały królik przedstawi nam gubione jako kilkadziesiąt pozbawionych tym razem zupełnie tytułów (choć opatrzonych tytułami zbiorowymi) i zazębiających się mikrowierszy, niekiedy zredukowanych do pojedynczych wersów czy wyrazów, napisanych z precyzją, z jakiej ich autorka słynie i jaką wprawia od lat w pomieszanie wszystkich młodszych od siebie wyznawców minimalistycznego sztandaru.(…) Wybór drugiej tabletki jest ciekawszy i zapewni dużo większy odlot. gubione tracą zarysy przewidywalności, mogą być rozpatrywane na przykład jako precyzyjny eksperyment, zacierający granice między poematem a jego częściami składowymi. Trzy śródtytuły tomu okażą się jedynymi, rzeczywistymi tytułami; ciągi mikrowierszy – większymi całościami, a obecne w spisie treści śródtytuły i zajawki – dodatkowymi, intrygującymi lirykami.

Piotr Czerniawski

Oto poezja bezradności. Miłobędzka wciąż chce nazywać. Szuka słów, odczarowuje znaczenia, nadaje nowe sensy. Gubi się, odnajduje, upada, podnosi. Przedrzeźnia Wittgensteina. Zdaje się mówić: “Ludwigu, granice mojego języka nie wyznaczają granic mojego świata. Język nie jest w stanie nadążyć za tym opisem, to narzędzie jest niewystarczające”. Szamoce się. Wikła. Nie wie, czy odczuwa, czy może czuje. Język nie jest wiarygodny, więc wciąż eksperymentuje. Wykreśla wyrazy, wymazuje obrazy, a wszystko po to, by: “być sobą tak, że już nie być/ (obracaj to w kółko, w kółko/ aż ci się zrobi pusto)”. Słowo nie jest i nigdy nie będzie równe rzeczy. Język zawsze będzie obcy, niewystarczający. W gruncie rzeczy od początku skazana jest na heroiczną porażkę. Miłobędzka pisze bowiem o języku za pomocą języka, nie ufając językowi. Być może z premedytacją wpisuje to ryzyko w swoje wiersze. “Ludwigu, nie wymyślono nic innego ponad ten język, nawet, gdy zachodzi podejrzenie co do jego użyteczności. Czyż poezja nie powinna taka być?” Każdy poeta jest bezradny, więc i ja muszę być skazana na uczciwość w stosunku do siebie i świata? Kto powiedział, że muszę?

Konrad Wojtyła

Najlepiej oczywiście czytać gubione w kontekście całego projektu pisarskiego poetki. Ale i bez odniesień do innych książek widać, że w najnowszej dokonuje się cudowna przemiana słów do cna zużytych i dekoracyjnie wygładzonych w takie, które przyciągają uwagę i hipnotyzują. Miłobędzka wybiera do zarysowania przestrzeni w swoich wierszach dobrze zadomowione w poezji polskiej frazy i z “chmur”, “drzew”, “słońca”, “trawy”, “ogrodu” uwalnia poetyckość, zrywa z nią raz, a dobrze. Wszystko w gubionych jest od-poetyzowane. Strategia poetki – polegająca na niezwykle sugestywnym, oszczędnym korzystaniu z języka – sprawia, że te wytarte słowa (do pełnego rejestru brakuje jeszcze “serca”) mogą nadal być bez zażenowania używane, co więcej – promieniują urokiem i siłą.

Anna Kałuża

Najkrótszym wierszem w tej książce jest tekst będący jednym słowem: mów! Według nowego przekładu (Pardis Lauder) Księgi Rodzaju, zdanie o tym, że stał się człowiek duszą żyjącą, brzmi: I człowiek stał się mówiącą istotą. Wiersz Miłobędzkiej słyszę jako: żyj! Nie tylko ten wiersz z nowego zbioru. Zbioru, który udziela się mówieniem; który mówi czystym życiem, czyli – gubionym. I jeszcze jeden wiersz: sama przejrzystość.

Bogusław Kierc