Gra w kości

Układanie wyboru wierszy takich autorów jak Tkaczyszyn-Dycki jest zajęciem arcytrudnym: chociażby z racji tego, że zasadniczy charakter tekstów autora Dziejów rodzin polskich tkwi we fragmentaryczności, “grze resztkami”, wykorzystaniu cząstkowych obrazów i strzępów narracji. Każda książka Tkaczyszyna-Dyckiego sugeruje istnienie większej całości, z której pochodzą te wybrakowane fragmenty i ich dalsze ciągi. Powracające frazy i wędrujące motywy są dlatego tak intrygujące, że pourywane, zdezelowane, przycięte – to ich skrupulatnemu skalkulowaniu podporządkowujemy nasze czytanie. Można więc powiedzieć, że z takiej perspektywy wybór wierszy dokonany przez Jacka Gutorowa jest kolejnym, nowym tomem – inaczej w nim ustawione zostały przecięcia różnych obszarów: fantazmatu i realności, marzenia i jawy, a więc tych, jak mówi poeta, “pozostałości z wielu nocy”.

Gdy jednak pomyślimy, że w zasadzie wszystkie tematy-obsesje zawarte w wierszach Tkaczyszyna-Dyckiego doczekały się omówień i komentarzy (dotyczy to wątku śmierci, pisania, matki, umierających przyjaciół, ciała etc.), to inaczej prezentuje się ten projekt. Do głosu silniej dochodzi jego podwójne autorstwo, krytyczne decyzje Jacka Gutorowa stają się równie ważne, co estetyczne Tkaczyszyna-Dyckiego. Co prawda, po przeczytaniu tego zbioru zdałam sobie sprawę, że słabiej skomentowane są obrazy, w których pojawiają się wspomnienia o kościach. Bo ciało w tych tekstach to także kości – resztka nieredukowalna do niczego, związana z motywem kamienia oraz przywołująca myśl o tym, co pierwsze. śmierć jest w końcu tutaj “panią dobrodziejką która daje a nie odbiera / kości” (należy od nowa przywitać się ze śmiercią). Warto byłoby więc prześledzić ten wątek w kontekście jego cielesno-profanacyjnych uwikłań.

Nie mam jednak wątpliwości, że Tkaczyszyn-Dycki to poeta bardzo sumiennie skomentowany, a nawet – mówię teraz wyłącznie za siebie – na tym etapie recepcji, po Dziejach rodzin polskich i Piosence o zależnościach i uzależnieniach, inwencyjność kolejnego komentarza równałaby się zeru. Publikacja ta byłaby więc w jakimś sensie podsumowaniem – nie tyle estetycznych wyborów samego Tkaczyszyna-Dyckiego, ile naszych, krytycznych omówień. Czytając Rzeczywiste i nierzeczywiste staje się jednym ciałem, odnajdujemy szlaki, którymi szliśmy kiedyś sami. Jest jednak ten zbiór także oczekiwaniem na nowe odczytania, taką sugestię podsuwa zdanie Gutorowa o pierwszych czytelnikach autora Peregrynarza. W swoim posłowiu Gutorow pisze, że “jeśli chodzi o czytelników nowych, spotykających poetę po raz pierwszy – a tacy na pewno się znajdą – to zbiór ten chce być w miarę czytelnym i zajmującym wprowadzeniem do lektury”. Największą nadzieją wiązaną z tą książką, byłoby więc znalezienie nowych odbiorców, a co się z tym wiąże – oczekiwanie na ich zbiorową fascynację tymi tekstami.