recenzje / ESEJE

Nasze dupy, nasze dusze

Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży, towarzysząca premierze książki Zabawne i zbawienne Adama Kaczanowskiego, która ukazała się w Biurze Literackim 20 stycznia 2020 roku.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

Tak Simon Critchley zatytułował jeden z rozdziałów swojej książki poświęconej humorowi. W ten sposób chciał wyraźnie zaznaczyć, że komizm to uderzenie fizyczności w metafizykę. Śmiech jest zawsze eksplozywny, cielesny, Kant pisze o „die Schwingung der Organen”, Kartezjusz o krwi, która nadyma płuca tak mocno, że powietrze przechodzące przez nie naciska na wszystkie mięśnie przepony, piersi i gardła, Bergson do skrótu ściąga związek ciała i śmiechu – „nic innego nie może lepiej przeciąć sceny tragicznej: kiedy się siada, tragedia przechodzi w komedię” (przeł. Stanisław Cichowicz). U Adama Kaczanowskiego też tak jest – jego komiczne praktyki w poezji stają się manifestacją najpierw ciała górującego nad każdą formą cerebralną i rytualną, później – po bergsonowsku i debordiańsku rozpoznanym – spektaklem mechaniczności życia.

Wszystkie pokrewne historie – śmiechu, komizmu, humoru, dowcipu i ich rozmaitych technik – od lat toczyły się w tekstach i działaniach Kaczanowskiego. Jego strategię artystyczną nazwałabym – biorąc pod uwagę niektóre jej aspekty – klaunadą. Nie tylko dlatego, że często prezentował swoje teksty w przebraniu cyrkowego klauna, rozbierał się na scenie, wystawiając ciało na radykalną ekspozycję. Także dlatego, że jego teksty są antropologicznymi i kulturowymi inscenizacjami, w których pokazuje się nam, jakimi nie chcemy być. Trudno jednak byłoby utrzymywać, że wiersze z tomów – na przykład – Co jest nie tak z tymi ludźmi?, Szkielet małpy, Nowe zoo są śmieszne i wesołe (zabawne), że ich autor zachowuje się jak komik czy komediant, że śmiech oferowany przez niego wyzwala nas i uwalnia. Ustanawiane w nich komicznymi zestawami scen perspektywy nie przynoszą ulgi. W tym sensie też nie są wcale związane ze zbawczą potęgą humoru, o jakiej myślał Kierkegaard.

Tymczasem najnowsza książka Kaczanowskiego nosi tytuł Zabawne i zbawienne; zapowiada więc to, czego do tej pory nie było w jego zbiorach. Nie dajcie się jednak zwieść – nadal tam tego nie znajdziecie. W Zabawnych i zbawiennych zbawcza potęga komizmu nie sięga religijnych, transcendentnych sfer – przyciąga nas raczej do świata społecznych, ekonomicznych, świeckich i indywidualnych związków. Jest w najnowszej książce jednak coś, czego wcześniej u autora Nowego zoo w takim natężeniu i frontalnym ustawieniu mogliśmy nie dostrzegać, czyli komiczność właśnie – specyficznie przez niego rozprowadzana w artystycznej materii.

Komiczność, na którą Kaczanowski stawia, wiąże ludzi z rzeczami i zwierzętami, przeobrażając jedne w drugich. To stara zasada wywoływania śmiechu, niekoniecznie radosnego, według Bergsona podstawowa. Zdaniem tego filozofa, „mechaniczność powlekająca ludzkie życie” (przeł. S. Cichowicz) czyni komicznymi ludzkie gesty, twarze i zachowania. „Śmiejemy się za każdym razem, ilekroć osoba sprawia na nas wrażenie rzeczy”, zauważa Bergson i w swoim eseju Śmiech wiele uwagi poświęca dowodzeniu tej tezy. Critchley dodaje, że chodzi tu także o serię utożsamień ze zwierzętami, przy czym serie te mogą wywoływać wesołość (pies czytający książkę) albo obrzydzenie gatunkiem ludzkim. Regułę satyrycznej negatywności Critchley podsumowuje: „W zwierzęciu, które staje się człowiekiem, jest coś ujmującego, lecz gdy człowiek staje się zwierzęciem, efekt jest odrażający”.

Zdaje się, że u Kaczanowskiego ta nuta komicznego obrzydzenia dominuje, choć nie osiąga on jej metodami tradycyjnej satyry i nie wspomaga się ludzkimi przekonaniami o wyższości nad zwierzętami. Efekt obrzydzenia gatunkiem ludzkim w tych wierszach nie jest wywołany rzekomym zdegradowaniem człowieka do roli zwierzęcia, a w każdym razie Kaczanowski nie wprowadza do swojego repertuaru antropocentrycznej gry sił, choć bardzo ciekawie wprowadza zwierzęta i rzeczy. Znacznie częściej (i to nie tylko w najnowszej książce) korzysta on z możliwości, jakie dają seryjne zapętlenia słowne i sytuacyjne, przekształcające biologiczne i organiczne życie w mechaniczne maszynki. Większość postaci Kaczanowskiego przypomina nakręcone sprężyny, które na naszych oczach pękają. Takie sposób przedstawienia można było zaobserwować po raz pierwszy w książce Sośnicki. Szary człowiek z 2006 roku, choć oczywiście wcześniej, niemal od pierwszego zbioru, inscenizacje popkulturowych zdarzeń autor ten budował na komicznych efektach. Nie było tam jednak jeszcze owej monotonnej, maszynowej seryjności jako strategii artystycznej, najlepiej nadającej się do pokazania automatyzmów działania i życia ludzkiego. W pełnej krasie widać ją już w Szkielecie małpy z 2010 roku. W tym sensie należy brać pod uwagę także i to, że komiczna aktywność scen u Kaczanowskiego ma swoje zakorzenienie w pracy marzenia sennego i nieświadomości, podobnie jak dowcip opisywany przez Freuda. Dlatego też z taką łatwością przychodzi Kaczanowskiemu obracać scenami przedstawienia, swobodnie poruszając się między protokolarnym i minimalistycznym, niemal zerowym stylem a surrealistycznym, nadmiarowym strumieniem obrazów, odkształcając linię zdania tak, by prowadziła na pogranicza absurdalnych halucynacji. Zacytujmy fragment ze zbioru Kto zaspokoi nasz głód? (2013):

Czytelniku! Mam nad tobą tę przewagę, że ty nigdy nie wiesz, przy której
linijce się uśmiecham. Jeśli mrugam okiem, to na pewno nie
do ciebie. Jeśli mrugam do ciebie, to na bank jest to tik nerwowy.
Chcesz zgubić się ze mną? Zamieszkaj tam, gdzie ludzie zamieszkają
w przyszłości. Pijany ze szczęścia ksiądz na koniec kazania krzyczy:
a teraz kurwa porozmawiajmy o uczuciach! Pogadaj z szybem windy.
Zapchlony jeżyk pyta, z kim tu się trzeba przespać, żeby mieć figurę
matki boskiej.
Chcę wygrać casting na Wielkiego Ptaka z ulicy Sezamkowej. W rubryce zainteresowania
wpiszcie mi: tylko łatwe pieniądze.
(„Ostatni wiersz”)

Aby pokazać komiczność u Kaczanowskiego, trzeba zacytować cały tekst, bo krąży ona nieustannie między sytuacyjnym, zdarzeniowym konkretem a słowno-dowcipnymi punktami wiersza; dynamiczna, ciągle w ruchu wytwarza się na styku wypowiedzianego i zainscenizowanego. Jednak i z tego fragmentu widać, że najbliższy byłby Kaczanowskiemu sarkastyczny komizm Swifta, Becketta, maniakalnie perwersyjny, uświadamiający bezwładność ludzkich pragnień. Do obsesji tych autorów dołącza Kaczanowski ze swoimi obsesjami, są wśród nich popkulturowe rekwizyty, superbohaterowie, kreskówkowa przemoc, z której się śmiejemy, gdy za jej sprawą wybuchają ciała, korporacyjno-policyjny dryl, a może w ogóle: rozmaite techniki dyscyplinujące ludzi, wykończająca harówka i równie wykończająca rozrywka. Wreszcie, jak w Celach z 2018 roku, marzenia o samobójstwie, końcu świata, byciu martwym: „Kot zje psa, mysz zje kota, nieśmiertelność to głupota”.

W najnowszej książce przenosimy się na poziom meta. Zabawne i zbawienne, podobnie jak inne książki tego autora, są formą hybrydalną: mieszają porządki słowne, skomponowane w krótkich sekwencjach, z dłuższymi historiami, dodatkowo układając się z teorią śmiechu wyprowadzoną przez Kaczanowskiego z trzech źródeł: filmu Joker Todda Phillipsa, opowiadania Charlie w domu żałości z tomu Wieczór w kinie Roberta Coovera oraz powieści Człowiek śmiechu Wiktora Hugo. Z podobnymi w duchu komentarzami do popkulturowych opowieści mieliśmy już do czynienia w debiutanckim tomie Powieka z 1998 roku, w którym przepisywana była (filmowa) historia Batmana. Joker nadaje się jednak na bohatera Kaczanowskiego zdecydowanie lepiej.

Porządek jest więc taki: najpierw czytamy o systematyce różnych zabaw; łatwo się już domyśleć, że mało zabawnych albo tylko trochę zabawnych. Organizuje je zasada mechaniczności, nagłych przeskoków z oczywistych i banalno-nudnych rejestrów na niespodziewane i absurdalne. Bohaterowie to manekiny, drewniane lalki, działający sprawnie – do czasu. „Zabawy z osami” to historia małżeństwa, które orientuje się, że znalazło się w martwym punkcie swojego związku. „Zabawy przed kościołem” to instrukcja zachowania sportowego, podobną mogliby wymyśleć sytuacjoniści zachęcający do tworzenia nowych, przygodnych sytuacji. „Zabawy z piłką” przesuwają konwencję z powrotem na relację płciową. „Zabawy w piasku” kierują nas z kolei ponownie ku sportowym rywalizacjom, które z całą jasnością pokazują pęknięcia nowoczesnej kultury z jej celowym „zarządzaniem śmiechem”, podobne mechanizmy obserwować będziemy w „Zabawach w biurze” w jeszcze skrajniejszej postaci. „Zabawy z langustą” i „Zabawy w toalecie” bezsprzecznie wskazują na popędowe, nieświadome i destrukcyjne afekty, które rozwijają komizm u Kaczanowskiego i przenoszą go ostatecznie w tragifarsę.

Zabawy w ogóle bardzo wyraźnie ujawniają wielopoziomowość komicznych zachowań tekstu; jego zdolność do zawiązywania wokół humoru i śmiechu pewnego typu wspólnoty, nic bowiem nie jest tak kontekstowo wrażliwe i nie potrzebuje tak bardzo udziału czytelnika/słuchacza, utrzymujących się w podobnej konwencji humoru, jak tego rodzaju komiczność. Nic dziwnego więc, że poezja/literatura/sztuka rzadko sięga po tragifarsowy efekt estetyczny – znacznie łatwiej odwołać się do wspólnoty ceniącej patos, liryzm lub sentymentalizm, niż poszukiwać alternatywy poza wspólnym horyzontem tego, co dane i możliwe.

Kaczanowski zdaje sobie sprawę z tego wysiłku i dlatego, jak sądzę, „poluzowuje” nieco seryjne ciągi, wprowadzając po „zabawowej” części liryczne skróty, którymi rządzi zasada bezpośredniości. Mówi się albo do kogoś, albo w pierwszej osobie – nazywając przeżycia, uczucia i emocje. Innego typu poluzowaniem jest partia „teoretyczna”, objaśniająca filmowe losy Jokera, Chaplina i Człowieka Śmiechu. Podobnie komponuje swoje książki Darek Foks – krzyżując kompetencje czytelnika i odbiorcy, mieszając media i wykorzystując różne wartości estetyczne. Nieco inaczej z tej strategii korzysta Krzysztof Jaworski i Grzegorz Wróblewski, jeszcze inaczej Kira Pietrek i Kamila Janiak. Wszyscy oni jednak „pracują” z trudną materią komiczności, która odwołuje się do wspólnoty zorganizowanej na innych prawach niż prawa przemocy, nawet jeśli przemoc jest najczęściej uaktywnianą siłą w ich poezji.

U Kaczanowskiego, jak to w czarnych humoreskach, ludzie zabijają się bez żadnych konsekwencji. Zabawa i na tym polega – zwłaszcza w biurze: ktoś wyskakuje przez okno, ktoś inny współpracownikowi wbija długopis w oko. Makabryczne gry w zabijanie, kaleczenie, uszkadzanie ciała, maltretowanie etc. są w książkach Kaczanowskiego na porządku dziennym. I dlatego może nie od razu przyszłoby nam do głowy poszukiwać antecedencji jego komizmu w związkach z wolną grą Kantowskich „władz poznawczych”. Jednak, choć na pierwszy rzut oka kategorie te wydają się odległe, może je łączyć więcej, niż myślimy. W każdym razie należałoby przyjrzeć się im gruntowniej. Kolejne książki Kaczanowskiego odsłaniają bowiem coraz więcej z jego praktyk estetycznych, znacznie komplikując tzw. obraz twórczości tego autora. W końcu finałowy montaż (technika znana z poprzednich książek, zrealizowana tu z prawdziwym mistrzostwem) jest mikrosprzeciwem wobec wspólnoty opartej na destrukcji. I prowadzi nas – jakżeby inaczej – ku wspólnocie opartej na tańcu. Nie ma w niej pojęcia grzechu ani cudu, zamiast złota – kolorowe konfetti: „prowadź mnie na targ niewolników / niewolnicy nie chcą z nami tańczyć / mówią że nie mogą bo straciliby robotę”.

Do tej pory można było sądzić, że –  co jak co – ale sprzeciw, opór, wyraźna postawa polityczna nie interesują Kaczanowskiego. Ten finał – podobnie jak finał Celów –  tworzony jest zgodnie z nieobecną u niego do tej pory logiką sztuki, która retrospektywnie zmienia wiele dotychczasowych pomysłów krytycznych dotyczących twórczości tego autora. Najlepiej zacząć od „Kaczanowskiego Kantem i Schillerem”.

O AUTORZE

Anna Kałuża

Urodzona w 1977 roku. Krytyczka literacka. Pracownik Zakładu Literatury Współczesnej Uniwersytetu Śląskiego. Mieszka w Jaworznie.

powiązania

Afirmacja w splątaniu

wywiady / O KSIĄŻCE Anna Kałuża Kacper Bartczak Zuzanna Sala

Rozmowa Anny Kałuży i Zuzanny Sali z Kacprem Bartczakiem, towarzysząca premierze książki Czas kompost Kacpra Bartczaka, wydanej w Biurze Literackim 28 sierpnia 2023 roku.

WIĘCEJ

fuck off giorgio

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży towarzysząca premierze książki Kiry Pietrek Czeski zeszyt, wydanej w Biurze Literackim 23 sierpnia 2021 roku.

WIĘCEJ

Prędkości obrazów i znaków. O Widokach wymazach Kacpra Bartczaka

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży towarzysząca premierze książki Widoki wymazy Kacpra Bartczaka, wydanej w Biurze Literackim 19 kwietnia 2021 roku.

WIĘCEJ

Poetyckie książki trzydziestolecia

nagrania / Stacja Literatura Anna Kałuża Jakub Skurtys Joanna Mueller Joanna Orska Karol Maliszewski

Spotkanie z udziałem Anny Kałuży, Karola Maliszewskiego, Joanny Mueller, Joanny Orskiej oraz Jakuba Skurtysa w ramach festiwalu Stacja Literatura 24.

WIĘCEJ

Kroniki ukrytej prawdy, Sroga zima oraz Biblia i inne historie

nagrania / Stacja Literatura Anna Kałuża Anna Sawicka Anna Wasilewska Elżbieta Sobolewska Jakub Skurtys Pere Calders Péter Nádas Raymond Queneau

Spotkanie wokół książek Kroniki ukrytej prawdy Pere’a Caldersa, Sroga zima Raymonda Queneau i Biblia i inne historie Pétera Nádasa z udziałem Anny Sawickiej, Elżbiety Sobolewskiej, Anny Wasilewskiej, Anny Kałuży i Jakuba Skurtysa w ramach festiwalu Stacja Literatura 24.

WIĘCEJ

Artystki, które robią książki

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży książki Waruj Joanny Łańcuckiej i Joanny Mueller, wydanej w Biurze Literackim 16 września 2019 roku.

WIĘCEJ

Pozytywki i marienbadki

nagrania / Między wierszami Andrzej Sosnowski Anna Kałuża Jacek Gutorow Joanna Orska Kamil Zając Piotr Śliwiński Wojciech Bonowicz

O twórczości Andrzeja Sosnowskiego wypowiadają się Wojciech Bonowicz, Jacek Gutorow, Anna Kałuża, Joanna Orska, Piotr Śliwiński, Kamil Zając.

WIĘCEJ

Materia splątania i niewspółmierność: ustanowienie wiersza

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Esej Anny Kałuży książki Ciemna materia Rae Armantrout w tłumaczeniu Kacpra Bartczaka, wydanej w Biurze Literackim 3 września 2018 roku.

WIĘCEJ

O Piosence o zależnościach i uzależnieniach

recenzje / IMPRESJE Anna Kałuża Edward Pasewicz Justyna Sobolewska Tomasz Pułka

Komentarze Anny Kałuży, Justyny Sobolewskiej, Edwarda Pasewicza i Tomasza Pułki do książki Piosenka o zależnościach i uzależnieniach Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego.

WIĘCEJ

Cztery razy (o) Naraz

recenzje / KOMENTARZE Anna Kałuża Katarzyna Fetlińska Marta Podgórnik Roman Honet

Komentarze Marty Podgórnik, Katarzyny Fetlińskiej, Anny Kałuży, Romana Honeta do wierszy z książki Julii Szychowiak Naraz, wydanej w Biurze Literackim 4 kwietnia 2016 roku.

WIĘCEJ

Aż pęknie jej serce*

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Nic o mnie nie wiesz Marty Podgórnik, która ukazała się w styczniu 2013 roku w „Nowych Książkach”.

WIĘCEJ

Sama sobie zrobiłam

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży towarzysząca premierze książki Nudelman Justyny Bargielskiej, wydanej w Biurze Literackim 7 lipca 2014 roku.

WIĘCEJ

Nowe imiona

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anna Kałuży z książki Imię i znamię Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego.

WIĘCEJ

Mistyka seksualności

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Bach for my baby Justyny Bargielskiej.

WIĘCEJ

Królowa poezji

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Rezydencja surykatek Marty Podgórnik.

WIĘCEJ

"Szturm na Pałac Zimowy"

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Na dzień dzisiejszy i chwilę obecną Jerzego Jarniewicza.

WIĘCEJ

Jane Bowles: Smugi

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Dwie poważne damy. W letnim domku Jane Bowles w przekładzie Andrzeja Sosnowskiego.

WIĘCEJ

Sytuacje paradoksalne

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Skądinąd (1977-2007) Jerzego Jarniewicza.

WIĘCEJ

Joanna Mueller: Wylinki

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Wylinki Joanny Mueller.

WIĘCEJ

Sprawa szerszego programu

wywiady / O KSIĄŻCE Anna Kałuża Kacper Bartczak

Z Anną Kałużą o książce Bumerang rozmawia Kacper Bartczak.

WIĘCEJ

Antyelementarz: China shipping Justyny Bargielskiej

recenzje / IMPRESJE Anna Kałuża

Esej Anny Kałuży o książce China shipping Justyny Bargielskiej.

WIĘCEJ

Gra w kości

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Rzeczywiste i nierzeczywiste staje się jednym ciałem Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego.

WIĘCEJ

Dominuje technika "makijażu"

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Makijaż Jerzego Jarniewicza.

WIĘCEJ

Uzależnienia

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Piosenka o zależnościach i uzależnieniach Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego.

WIĘCEJ

Mariusz Grzebalski: Niepiosenki

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Niepiosenki Mariusza Grzebalskiego.

WIĘCEJ

Seksualność w wierszach Tadeusza Pióry: pozór i sztuczność

recenzje / IMPRESJE Anna Kałuża

Szkic Anny Kałuży o wierszach Tadeusza Pióry.

WIĘCEJ

O gubionych

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Bogusław Kierc Grzegorz Jankowicz Justyna Sobolewska Karol Maliszewski Konrad Wojtyła Piotr Czerniawski Tomasz Pułka

Komentarze Piotra Czerniawskiego, Grzegorza Jankowicza, Anny Kałuży, Bogusława Kierca, Karola Maliszewskiego, Edwarda Pasewicza, Tomasza Pułki, Justyny Sobolewskiej i Konrada Wojtyły.

WIĘCEJ

O Drażniących przyjemnościach

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Karol Maliszewski Wojciech Wilczyk

Komentarze Grzegorza Hetmana, Anny Kałuży, Karola Maliszewskiego, Wojciecha Wilczyka.

WIĘCEJ

O Trapie

recenzje / NOTKI I OPINIE Adam Zdrodowski Anna Kałuża Bartosz Sadulski Grzegorz Jankowicz Julia Szychowiak Kamil Zając

Komentarze Anny Kałuży, Grzegorza Jankowicza, Adama Zdrodowskiego, Julii Szychowiak, Kamila Zająca, Bartosza Sadulskiego.

WIĘCEJ

O Bez stempla

recenzje / NOTKI I OPINIE Adam Wiedemann Anna Kałuża Jacek Gutorow Piotr Śliwiński

Komentarze Anny Kałuży, Jacka Gutorowa, Adama Wiedemanna, Piotra Śliwińskiego, Piotra Bogaleckiego.

WIĘCEJ

O Urwanym śladzie

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Bogusław Kierc Paweł Mackiewicz

Komentarze Anny Kałuży, Bogusława Kierca i Pawła Mackiewicza.

WIĘCEJ

O Jesieni Zuzanny

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Julia Fiedorczuk Paweł Mackiewicz Tomasz Fijałkowski

Komentarze Anny Kałuży, Julii Fiedorczuk, Tomasza Fijałkowskiego, Pawła Mackiewicza.

WIĘCEJ

O Antologii hałasu

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Łukasz Jarosz Rafał Derda

Komentarze Tomasza Fijałkowskiego, Anny Kałuży, Rafała Derdy, Łukasza Jarosza.

WIĘCEJ

O Rozbiórce

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Justyna Sobolewska Karol Maliszewski Piotr Śliwiński

Komentarze Anny Kałuży, Justyny Sobolewskiej, Piotra Śliwińskiego i Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

O Pocałunku na wstecznym

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Karol Maliszewski Łukasz Jarosz Tomasz Ważny

Komentarze Karola Maliszewskiego, Tomasza Ważnego, Anny Kałuży i Łukasza Jarosza.

WIĘCEJ

Zabawne i zbawienne

nagrania / Stacja Literatura Adam Kaczanowski

Czytanie z książki Zabawne i zbawienne z udziałem Adama Kaczanowskiego w ramach festiwalu Stacja Literatura 25.

WIĘCEJ

Empatyczny sadyzm

wywiady / O KSIĄŻCE Adam Kaczanowski Przemysław Suchanecki

Rozmowa Przemysława Suchaneckiego z Adamem Kaczanowskim, towarzysząca premierze książki Zabawne i zbawienne Adama Kaczanowskiego, która ukazała się w Biurze Literackim 20 stycznia 2020 roku.

WIĘCEJ

Łapki szczęścia

recenzje / KOMENTARZE Adam Kaczanowski

Autorski komentarz Adama Kaczanowskiego, towarzyszący premierze książki Zabawne i zbawienne Adama Kaczanowskiego, która ukazała się w Biurze Literackim 20 stycznia 2020 roku.

WIĘCEJ

Zabawne i zbawienne (2)

utwory / zapowiedzi książek Adam Kaczanowski

Fragment zapowiadający książkę Adama Kaczanowskiego Zabawne i zbawienne, która ukaże się w Biurze Literackim 20 stycznia 2020 roku.

WIĘCEJ

Zabawne i zbawienne

utwory / zapowiedzi książek Adam Kaczanowski

Fragment zapowiadający książkę Adama Kaczanowskiego Zabawne i zbawienne, która ukaże się w Biurze Literackim 20 stycznia 2020 roku.

WIĘCEJ

Bumerang jako gest negatywny

recenzje / ESEJE Tomasz Pawlus

Recenzja Tomasza Pawlusa z książki Bumerang Anny Kałuży, która ukazała się w 2010 roku na stronie „artPapier”.

WIĘCEJ

Próby nowej krytyki

recenzje / IMPRESJE Joanna Orska

Esej Joanny Orskiej poświęcony książkom Stratygrafie Joanny Mueller i Bumerang Anny Kałuży.

WIĘCEJ

Anna Kałuża: Bumerang

recenzje / ESEJE Michał Gustowski

Recenzja Michała Gustowskiego z książki Bumerang Anny Kałuży.

WIĘCEJ