wywiady / O KSIĄŻCE

Empatyczny sadyzm

Adam Kaczanowski

Przemysław Suchanecki

Rozmowa Przemysława Suchaneckiego z Adamem Kaczanowskim, towarzysząca premierze książki Zabawne i zbawienne Adama Kaczanowskiego, która ukazała się w Biurze Literackim 20 stycznia 2020 roku.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

Przemysław Suchanecki: Adamie, w 2015 roku na łamach „biBLioteki” Dawid Kujawa konstatuje, że Twoje pisanie nie mieści się absolutnie w żadnych „foremkach”, które krytyka lat 90. wbiła sobie do głów. Fast-forward do roku 2018 – wtedy to w jednym z numerów „Wakatu” ten sam Kujawa mówi o powrocie czy raczej ekspansji dykcji „ekstatycznych”, w tym także Twojej, w polu literackim. Powstają pisma, takie jak „Stoner Polski”, różne oddolne inicjatywy, m.in. w Krakowie i Wrocławiu, które kładą nacisk na wspólnotowy i spontaniczny wymiar działań literackich. Jak myślisz, skąd ewolucja w takim kierunku, zarówno twojej „widzialności”, jak i samego krajobrazu literackiego? I czym by w ogóle była dla Ciebie „ekstatyczność”?

Adam Kaczanowski: Chyba dla mnie to są jednak dwa różne pytania i dwie różne odpowiedzi. Bo jeśli chodzi o ekstatyczność, to w moim własnym odczuciu musiałby to być jakiś jej niszowy odłam, nazwałbym go „chłodną ekstatycznością”, będącą na drugim biegunie „spontanicznej ekstatyczności”. U mnie to jest jednak wykalkulowana figura, nie postawa. Zresztą nie jedyna, po jaką sięgam. Odpowiadając w kawałkach: nie wiem, skąd ewolucja mojej percepcji, z ledwo widzialności do widzialności, zakładam, że to też jest tylko jakiś etap, że prędzej czy później wrócę do poprzedniego stanu albo do kompletnego zniknięcia. Raczej staram się tym nie przejmować, tylko pisać swoje. Natomiast reanimacja literatury, która ostatnio nastąpiła i to w pełnej chyba skali, od „Stonera” aż po „Kontent”, to wspaniała rzecz, z której się cieszę. Myślę, że to odżyło, bo trafili się literaturze żywi ludzie. Jeśli pięć lat temu zapytałbyś mnie, ile jeszcze literatura pożyje, rzuciłbym przedział: tydzień, parę miesięcy. Teraz jest pięknie.

Podoba mi się to o „żywych ludziach”. Zapytam zatem, zahaczając już wprost o Zbawienne i zabawne: czy „zabawy” z pierwszej części książki to zabawy żywych ludzi?

Tak. Biorę kawałki rzeczywistości i tak je obrabiam, by wyglądały na abstrakcję. Wychylam rzeczywistość o jeden stopień. Materiał do badań pobieram od żywego człowieka.

I ten jeden stopień doskonale wystarczy, żeby zdzielić czytelnika po łbie. Bo te krótkie historie wydają się bardzo smutne i dramatyczne, dlatego też pytając o „ekstatyczność”, sam się trochę zawahałem, bo w tej pierwszej części jeszcze aż tak jej nie widać, mimo że to w końcu „zabawy”. Ta nić dramatyczności, niepokoju, który przenika wiele sytuacji w Twoich książkach, to jest coś, co mnie jako czytelnika szalenie fascynuje. Szczególnie, jak się wydaje, ta dramatyczność ujawnia się w momencie konfrontacji z systemem: w pracy, w szkołach, w kościele (albo przed). Możesz coś więcej o tym powiedzieć? Czy zabawa to faktycznie rzecz bezcelowa?

Kończąc jeszcze z tą „ekstatycznością” – zawsze miałem kawałki grające na tej nucie, taki był np. poemat Stany, taka była cała książka Co jest nie tak z tymi ludźmi?, ale już „Cele”, te właściwe, w środku książki, były zdecydowanie nie-ekstatyczne. W Zabawnych i zbawiennych bliżej mi właśnie do tej środkowej części „Celi”. Czym są dla mnie te zabawy? One są chyba najbardziej tikiem nerwowym. Kolega opowiadał mi ostatnio o kobiecie, którą spotyka na polu golfowym. Przyjeżdża drogim autem, jest doskonale ubrana. Bierze kij i z wielką nienawiścią, jakby chciała zabić, jakby chciała coś wykrzyczeć, napiernicza w te piłeczki, jakby bombardowała nimi wszechświat. Bawi się tak przez pół godziny i wraca do auta. I teraz – albo odbierzemy tym ludziom w drogich kostiumach podmiotowość i uczucia, zbędziemy ich istnienie wzruszeniem ramion, albo jednak spróbujemy zajrzeć do tego pięknego piekła, które oni noszą w sobie. Kiedyś, podczas innej rozmowy, opowiadałem (zresztą wspomnianemu przez Ciebie Dawidowi) scenę, którą widziałem, wracając z pracy. W nocy, na osiedlowym parkingu, płonęło BMW. Ludzie, którzy nie muszą martwić się jakoś szczególnie o jutrzejszy obiad, mogą pozwolić sobie w życiu na zabawę. Ale te gierki niekoniecznie ugaszą pożar, który może tam wybuchnąć. Nie wiem, coś pociąga mnie właśnie w takiej sytuacji – kiedy wygrałeś życie na loterii, a i tak stajesz przed murem z wielkim napisem: nic ci to nie da.

W takim razie, czy to nie jest trochę znęcanie się nad tymi ludźmi? Bo nie jestem pewien, czy obserwatorem kieruje współczucie dla obserwowanych, czy jakaś sadystyczna żądza, aby spłonęli ze swoimi „Celami”, „Cenami”, Cebulami” i ze wszystkim tym, co mają „w środku”?

Może nazwijmy to „empatycznym sadyzmem” czy coś? To w ogóle byłaby nazwa bardziej mnie kręcąca niż „ekstatyczność”. Ludzie trzymają pochowane po szafkach ogromne zapasy puszek pandory, ja odwiedzam ich z otwieraczem do konserw w kieszeni. Zmierzyć się ze swoimi koszmarami to jedna z najpiękniejszych przygód, jakie możemy sobie zaserwować. I żeby nie było, że zabawiam się ich kosztem. Ja jestem z nimi w jednej ekipie. Są takie miejsca, w których sięgam do zasobów przechowywanych w mojej własnej piwniczce.

Dobrze, w takim razie przejdźmy do bohatera tej książki, który próbował się ze swoimi koszmarami zmierzyć, ale tę walkę przegrał. Chodzi mi o Jokera, tego ukazanego w ostatnim filmie Todda Phillipsa (nota bene będącego jakiegoś rodzaju sztandarową postacią dla protestującej na świecie młodzieży, chociażby ostatnio w Hongkongu), o którym mówisz w eseistycznych prozach w ostatniej części, jak również postaci z przeszłości literatury w pewien sposób Jokerowi podobne: Charlie Chaplin z powieści Roberta Coovera i Człowiek śmiechu Wiktora Hugo. Jak dużo znaczy dla Ciebie Joker, jego wchodzenie po schodach, jego schodzenie po schodach tanecznym krokiem, czy jego taniec na masce samochodu? Aż wreszcie taniec poematu na koniec?

Joker od bardzo dawna był jedną z głównych figur na mojej planszy, na wielu poziomach. Pierwszą książkę poetycką napisałem o Batmanie. Od dłuższego już czasu, i nie jest to żadne krygowanie, próbuję skończyć z pisaniem wierszy, żeby dały mi spokój, żebym mógł skupić się na tych kilku powieściach, które chcę napisać. W końcu sięgnąłem po najmocniejsze zaklęcie, po klamrę, zacząć od Batmana, skończyć na Jokerze. Może to zadziała. Temat śmiechu, smutnego żartu to też mój temat. Ta alergiczna reakcja na rzeczywistość, ten drink, w którym ktoś komedię zmiksował nam z dramatem. Ostatnio, podczas rozmowy z panem, który był pierwowzorem „Zabaw z panem sprzątającym biuro”, wyszło, że on zbiera karty do gry, nie wszystkie, właśnie same jokery. U mnie jokery są zakładkami do książek. Wydaje mi się, że żaden Joker nie ma mocy uratowania świata i to chyba jest najpiękniejsze w tym superbohaterze.

Ani świata, ani siebie. Mówisz o tym zerwaniu z wierszami i skupieniu na prozie: czy w prozie chcesz poruszyć jakieś nowe tematy, których wcześniej nie ruszałeś? Czy po prostu chodzi o to, że ta forma bardziej ci „leży”? Bo konflikt prozy i poezji zaznacza się w Twoich książkach dość wyraźnie w ciągu przynajmniej 10 lat.

Jeśli chodzi o formę – najbardziej pasuje mi skażanie poezji prozą, balansowanie na tej płynnej obecnie granicy. To, o czym powiedziałem, to jest raczej kwestia bardzo konkretna, życiowa. Radzenie sobie w życiu nie zostawia mi zbyt wiele czasu na pisanie. Poezja w moim przypadku to jest takie półgodzinne bombardowanie piłeczkami golfowymi, nie na oślep, ale na takim zrywie. Powieść to przejście wszystkich dołków. Wkurza mnie, że w ostatnich latach zacząłem trzy takie rozgrywki i żadnej jeszcze nie skończyłem. Nowe tematy – w dwóch z tych trzech przypadków, tak. Może nie tyle nowe, co mniej na pierwszym planie. Calineczka. Tunel skupia się na kobiecie i jej walce z tłamszącą ją męską dominacją. O tym dotąd w moim pisaniu był jedynie Szept. Utrata to będzie prozatorska wersja kilku moich ostatnich książek poetyckich. Za trzecią rzecz zabiorę się po tych dwóch, chcę rzucić się na dokończenie Ameryki Kafki (lub jak kto woli Zaginionego, zależnie od wydania). Przedstawiłem Ci plan na moje późne wieczory i noce na najbliższe 15 lat.

Dobrze wiedzieć, będę pamiętał. Skoro tak, to powiedz jeszcze na koniec: czy po tym wszystkim, co wyżej powiedzieliśmy, wolałbyś, żeby życie było dramatem, czy komedią?

Komedia bez kryjącego się w jej głębi dramatu to straszne gówno.

O AUTORACH

Adam Kaczanowski

ur. się w 1976 r. Raczej pisarz, trochę performer. Człowiek-małpa, Calineczka, klaun, laureat Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius, nominowany do Nagrody Literackiej Gdynia. Autor dziesięciu książek z wierszami i czterech z prozą. Poznaniak, mieszka w Warszawie.

Przemysław Suchanecki

Ur. w 1992 r. w Szczecinie. Poeta. Publikował m.in. w „Odrze”, „Opcjach” i „2miesięczniku”. Laureat „Połowu” oraz projektu „Pierwsza książka” w ramach festiwalu Stacja Literatura. Mieszka w Krakowie

powiązania

Współczesna powieść łotrzykowska: Marcin Czerniawski, Łobuzy

recenzje / IMPRESJE Adam Kaczanowski

Impresja Adama Kaczanowskiego na temat prozy Marcina Czerniawskiego, laureata projektu „Połów. Prozatorskie debiuty 2022”.

WIĘCEJ

Błądzę i chcę dalej błądzić

recenzje / IMPRESJE Adam Kaczanowski

Impresja Adama Kaczanowskiego na temat prozy Karoliny Krasny, laureatki projektu „Połów. Poetyckie / Prozatorskie debiuty 2022”

WIĘCEJ

Rozmowy na koniec: odcinek 5 Przemysław Suchanecki

nagrania / Stacja Literatura Antonina Tosiek Jakub Skurtys Przemysław Suchanecki

Piąty odcinek z cyklu “Rozmowy na koniec” w ramach festiwalu TransPort Literacki 27.

WIĘCEJ

O

nagrania / Stacja Literatura Przemysław Suchanecki

Czytanie z książki O z udziałem Przemysława Suchaneckiego w ramach festiwalu TransPort Literacki 27. Muzyka Hubert Zemler.

WIĘCEJ

Gesty zaufania i oddania

wywiady / O KSIĄŻCE Jakub Skurtys Przemysław Suchanecki

Rozmowa Przemysława Suchaneckiego z Jakubem Skurtysem, towarzysząca premierze książki Inaczej nie będzie Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego, która wydanej w Biurze Literackim 14 listopada 2022 roku.

WIĘCEJ

Długo po zakończeniu

recenzje / IMPRESJE Adam Kaczanowski

Impresja Adama Kaczanowskiego na temat prozy Alicji Sawickiej, laureatki projektu „Połów. Prozatorskie debiuty 2021”.

WIĘCEJ

Smutny i zachwycony

recenzje / ESEJE Adam Kaczanowski

Impresja Adama Kaczanowskiego na temat prozy Barbary Frączyk, laureatki projektu „Połów. Prozatorskie debiuty 2021”.

WIĘCEJ

Koryto dzikiej rzeki

wywiady / O KSIĄŻCE Jakub Pszoniak Przemysław Suchanecki

Rozmowa Przemysława Suchaneckiego z Kubą Pszoniakiem, towarzysząca premierze książki Mirona Białoszewskiego Z dnia robię noc, wydanej w Biurze Literackim 4 kwietnia 2022.

WIĘCEJ

Produkcja czułej osoby

wywiady / O KSIĄŻCE Przemysław Suchanecki Tomek Gromadka

Rozmowa Przemysława Suchaneckiego z Tomkiem Gromadką, towarzysząca premierze książki Komunizm, gówno i może cię kocham, wydanej w Biurze Literackim 7 lutego 2022 roku.

WIĘCEJ

Zupełnie jak nigdy

recenzje / ESEJE Adam Kaczanowski

Impresja Adama Kaczanowskiego na temat prozy Mirka Kulisza, laureata pierwszej edycji Połowu prozatorskiego.

WIĘCEJ

Schodzenie ze szlaku

wywiady / O KSIĄŻCE Michał Mytnik Przemysław Suchanecki

Rozmowa Michała Mytnika z Przemysławem Suchaneckim, towarzysząca premierze książki O, wydanej w Biurze Literackim 29 listopada 2021 roku.

WIĘCEJ

Paradoksy i zderzenia czołowe

recenzje / KOMENTARZE Przemysław Suchanecki

Autorski komentarz Przemysława Suchaneckiego w ramach cyklu „Wiersz w drodze”, towarzyszący premierze książki O, wydanej w Biurze Literackim 29 listopada 2021 roku.

WIĘCEJ

O

utwory / zapowiedzi książek Przemysław Suchanecki

Fragmenty zapowiadające książkę O Przemysława Suchaneckiego, która ukaże się w Biurze Literackim 29 listopada 2021 roku.

WIĘCEJ

Zabawne i zbawienne

nagrania / Stacja Literatura Adam Kaczanowski

Czytanie z książki Zabawne i zbawienne z udziałem Adama Kaczanowskiego w ramach festiwalu Stacja Literatura 25.

WIĘCEJ

Wtracenie

nagrania / Stacja Literatura Przemysław Suchanecki

Czytanie z książki “Wtracenie” z udziałem Przemysława Suchaneckiego w ramach festiwalu Stacja Literatura 25.

WIĘCEJ

Dedykuję na prawo i lewo

wywiady / O KSIĄŻCE Agata Jabłońska Przemysław Suchanecki

Rozmowa Przemysława Suchaneckiego z Agatą Jabłońską, towarzysząca premierze książki dla moich dziewczyn, wydanej w Biurze Literackim 8 marca 2021 roku.

WIĘCEJ

Moja żabcia

recenzje / KOMENTARZE Adam Kaczanowski

Autorski komentarz Adama Kaczanowskiego w ramach cyklu „Historia jednej powieści”, towarzyszący premierze książki Utrata, która ukazała się w Biurze Literackim 22 lutego 2021 roku.

WIĘCEJ

Bezsilność i drżenie

wywiady / O KSIĄŻCE Adam Kaczanowski Jakub Skurtys

Rozmowa Jakuba Skurtysa z Adamem Kaczanowskim, towarzysząca premierze książki Utrata, która zostanie wydana w Biurze Literackim 22 lutego 2021 roku.

WIĘCEJ

Wierny jak wiersz

wywiady / O KSIĄŻCE Antonina Tosiek Przemysław Suchanecki

Rozmowa Antoniny Tosiek z Przemysławem Suchaneckim, towarzysząca wydaniu książki Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego Ciało wiersza, która ukazała się w Biurze Literackim 11 stycznia 2021 roku.

WIĘCEJ

Utrata

utwory / zapowiedzi książek Adam Kaczanowski

Fragment zapowiadający książkę Adama Kaczanowskiego Utrata, która ukaże się w Biurze Literackim 22 lutego 2021 roku.

WIĘCEJ

Łapki szczęścia

recenzje / KOMENTARZE Adam Kaczanowski

Autorski komentarz Adama Kaczanowskiego, towarzyszący premierze książki Zabawne i zbawienne Adama Kaczanowskiego, która ukazała się w Biurze Literackim 20 stycznia 2020 roku.

WIĘCEJ

Strącanie w ogień

wywiady / O KSIĄŻCE Jakub Skurtys Przemysław Suchanecki

Rozmowa Jakuba Skurtysa z Przemysławem Suchaneckim, towarzysząca premierze książki Wtracenie Przemysława Suchaneckiego, która ukazała się w Biurze Literackim 31 grudnia 2019 roku.

WIĘCEJ

EBA

recenzje / KOMENTARZE Przemysław Suchanecki

Autorski komentarz Przemysława Suchaneckiego, towarzyszący premierze książki Wtracenie, która ukazała się w Biurze Literackim 31 grudnia 2019 roku.

WIĘCEJ

Zabawne i zbawienne (2)

utwory / zapowiedzi książek Adam Kaczanowski

Fragment zapowiadający książkę Adama Kaczanowskiego Zabawne i zbawienne, która ukaże się w Biurze Literackim 20 stycznia 2020 roku.

WIĘCEJ

Zabawne i zbawienne

utwory / zapowiedzi książek Adam Kaczanowski

Fragment zapowiadający książkę Adama Kaczanowskiego Zabawne i zbawienne, która ukaże się w Biurze Literackim 20 stycznia 2020 roku.

WIĘCEJ

Wtracenie [2]

utwory / zapowiedzi książek Przemysław Suchanecki

Fragment zapowiadający książkę Wtracenie Przemysława Suchaneckiego, która ukaże się w Biurze Literackim 31 grudnia 2019 roku.

WIĘCEJ

Wtracenie [1]

utwory / zapowiedzi książek Przemysław Suchanecki

Fragment zapowiadający książkę Wtracenie Przemysława Suchaneckiego, która ukaże się w Biurze Literackim 31 grudnia 2019 roku.

WIĘCEJ

Pokładanie

utwory / premiery w sieci Przemysław Suchanecki

Premierowy zestaw wierszy Przemysława Suchaneckiego Pokładanie. Prezentacja w ramach projektu „Pierwsza książka 2018”.

WIĘCEJ

Połów. Poetyckie debiuty 2017

nagrania / Stacja Literatura Jan Rojewski Katarzyna Szweda Krzysztof Schodowski Maciej Konarski Nina Manel Patryk Kosenda Paulina Pidzik Paweł Bień Przemysław Suchanecki

Spotkanie w ramach festiwalu Stacja Literatura 23, w którym udział wzięli Paweł Bień, Maciej Konarski, Patryk Kosenda, Nina Manel, Paulina Pidzik, Jan Rojewski, Krzysztof Schodowski, Przemysław Suchanecki, Katarzyna Szweda.

WIĘCEJ

Więcej szperania

wywiady / O PISANIU Jan Rojewski Przemysław Suchanecki

Jan Rojewski rozmawia z Przemysławem Suchaneckim, laureatem 12. edycji „Połowu”.

WIĘCEJ

Posłuchaj, to o tobie

wywiady / O PISANIU Maciej Konarski Przemysław Suchanecki

Rozmowa Przemysława Suchaneckiego z Maciejem Konarskim, laureatem 12. edycji „Połowu”.

WIĘCEJ

Zabawne i zbawienne

nagrania / Stacja Literatura Adam Kaczanowski

Czytanie z książki Zabawne i zbawienne z udziałem Adama Kaczanowskiego w ramach festiwalu Stacja Literatura 25.

WIĘCEJ

Nasze dupy, nasze dusze

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży, towarzysząca premierze książki Zabawne i zbawienne Adama Kaczanowskiego, która ukazała się w Biurze Literackim 20 stycznia 2020 roku.

WIĘCEJ

Łapki szczęścia

recenzje / KOMENTARZE Adam Kaczanowski

Autorski komentarz Adama Kaczanowskiego, towarzyszący premierze książki Zabawne i zbawienne Adama Kaczanowskiego, która ukazała się w Biurze Literackim 20 stycznia 2020 roku.

WIĘCEJ

Zabawne i zbawienne (2)

utwory / zapowiedzi książek Adam Kaczanowski

Fragment zapowiadający książkę Adama Kaczanowskiego Zabawne i zbawienne, która ukaże się w Biurze Literackim 20 stycznia 2020 roku.

WIĘCEJ

Zabawne i zbawienne

utwory / zapowiedzi książek Adam Kaczanowski

Fragment zapowiadający książkę Adama Kaczanowskiego Zabawne i zbawienne, która ukaże się w Biurze Literackim 20 stycznia 2020 roku.

WIĘCEJ

Pozdrawiam mokrych ludzi przyszłości. Na marginesie O Przemysława Suchaneckiego

recenzje / ESEJE Dawid Kujawa

Recenzja Dawida Kujawy towarzysząca premierze książki O Przemysława Suchaneckiego, wydanej w Biurze Literackim 29 listopada 2021 roku.

WIĘCEJ

Dane są punkty A, B, C

recenzje / ESEJE Rafał Wawrzyńczyk

Recenzja Rafała Wawrzyńczyka, towarzysząca premierze książki Utrata Adama Kaczanowskiego, która ukazała się w Biurze Literackim 22 lutego 2021 roku.

WIĘCEJ

Nasze dupy, nasze dusze

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży, towarzysząca premierze książki Zabawne i zbawienne Adama Kaczanowskiego, która ukazała się w Biurze Literackim 20 stycznia 2020 roku.

WIĘCEJ

„Wszystkie niespokojne składnie”

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki Wtracenie Przemysława Suchaneckiego, która ukazała się w Biurze Literackim 31 grudnia 2019 roku.

WIĘCEJ