O Rozbiórce

Zasady są proste. Na rozmowę-wywiad z Magdaleną Rybak poetki i poeci udają się z wybranym przez siebie wierszem. Zasady są proste, ale do ominięcia: autorzy robią wszystko, by nie dopuścić do “rozbiórki” wiersza. Kluczą, manewrują, mylą tropy. Zapytani o to, czym jest wiersz, jak długo powstawał, skąd wiadomo, że to wiersz, opowiadają historię kryminalną o nieletnim przestępcy, wspominają “usta piekieł”, przywołują kosiarza z obrazu Van Gogha i najsłynniejszego w polskiej poezji Białorusina. Zdarza się im mówić także o choreografii języka, spamach, snach z Jodie Foster, wampiryzmie, kąpielisku w Łodzi i Latającym Holendrze. W ten sposób przebiega zespołowa gra “jedna na dwudziestu sześciu”, w której gubią się wszystkie “kropki nad i”.

Anna Kałuża

Magda Rybak miała prosty pomysł: przepytać poetów różnych pokoleń na okoliczność jednego wiersza, i jak to z prostymi pomysłami bywa, okazał się odkrywczy. Każda postać mówi coś, choćby się zastrzegała, że nie potrafi nic powiedzieć. A wielu z nich zupełnie zaskakująco wprowadza w swój świat i nie tylko swój, ale po prostu w poezję. Takie współmyślenie o wierszu jest – jak widać – twórcze.

Justyna Sobolewska

Rozbiórka Magdaleny Rybak to worek z prezentami dla czytelnika współczesnej poezji polskiej. Powiedzmy od razu – worek starannie zapakowany. Na książkę składa się blisko trzydzieści rozmów z poetami różnych pokoleń, dokonań i doświadczeń – od Jacka Dehnela do Krystyny Miłobędzkiej. Indagowani twórcy reprezentują różne poetyki, różne środowiska, często odległe sobie i nieuzgadnialne sposoby traktowania wiersza. Dzięki temu jest Rozbiórka zbiórką, swoistym przeglądem orientacji i języków, próbą uchwycenia tego, co dzisiaj najżywsze w liryce.

Sprzyja temu strategia prowadzenia wywiadu, która polega na stawianiu w centrum każdej rozmowy konkretnego utworu. Dzięki temu konwersacja nie zamienia się w luźną pogawędkę “o wszystkim”, zyskując kierunek i pewien poziom dyscypliny. Dociekliwość i spostrzegawczość tych interpretacji na dwa głosy nie budzi przeważnie wątpliwości. Po drugie zatem – antologia wierszy, szczupła, lecz nader ciekawa. Zarówno dla początkującego miłośnika poezji, jak i dla konesera ma ona ważną cechę: unaocznia (amatorowi) bogactwo poetyckich formuł, inspiruje (studenta, krytyka, konesera) do zastanowienia się nad kanonem wierszy współczesnych. Wreszcie – portrety pisarzy autorstwa Elżbiety Lempp, dalszy ciąg tworzonej przez nią od wielu lat galerii, z pewnością osobny i wart docenienia walor książki.

Rozbiórka to z pozoru doskonale obmyślony i dopracowany gadżet, w istocie jednak ważne dopowiedzenia do zbiorowego konterfektu poezji polskiej. Podkreślić należy jej niezdawkową różnorodność, ukierunkowanie rozmów na wiersz (a nie na anegdotę, plotkę etc.), wartość edukacyjną i moc inspirowania. .

Piotr Śliwiński

Coś takiego jest w książce Magdaleny Rybak, co powoduje, że nie można się od niej oderwać. Skąd wrażenie pasjonującej lektury? To chyba chodzi o rodzaj odsłonięcia czy nawet obnażenia. Autorce udało się nie tylko wciągnąć do rozmowy jednych z najbardziej interesujących poetów współczesnych, ale również spowodować ich otwarcie się, odsłonięcie wykraczające w niektórych przypadkach poza ramy typowego wywiadu. Jest wiele momentów w tym zbiorze, świadczących o tym, że przekracza się zwyczajową rozmowę o literaturze. W tych właśnie momentach dochodzi do głosu zaskakująca prawda o poezji współczesnej, o uwarunkowaniach jej odbioru i sposobach komunikowania się w jej obrębie. Kto wie, czy właśnie nie tego doznajemy przede wszystkim przy odczuwaniu wyjątkowego znaczenia książki Magdaleny Rybak, książki umożliwiającej czytelnikom inne spojrzenie na rzekomo dobrze znane wiersze i na rzekomo dobrze znanych poetów. Czekają ich tu liczne zaskoczenia i niespodzianki!

Mnie zafascynowały meandry samoświadomości przyjaciół poetów, tajemnice warsztatu, szczera opowieść o nich. Rozbiórka zaspokaja ciekawość innych poetów, daje odpowiedź na dręczące pytania w stylu “jak oni to robią?” Ta książka dla fachowców i pasjonatów ma jeszcze drugie oblicze. Nieskomplikowany i błyskotliwy język dyskursu czyni ją atrakcyjną dla szerokiego kręgu odbiorczego. To kolejny walor tego zbioru wywiadów. Obok odkrywczości nowego spojrzenia na rzeczy pozornie dobrze znane (i już w jakiś sposób zafiksowane w historii literatury) należy docenić wymiar edukacyjny tej pozycji. Na przykład warsztatowy. W tym kontekście możną ją postrzegać jako szkołę samoświadomości i interpretacji, samouczek dla początkujących. Zaś z drugiej strony jest to, jak sądzę, niezbędna lektura uzupełniająca dla uczniów, studentów i nauczycieli, rodzaj bedekera po labiryntach współczesnej świadomości wiersza i języka. W ciekawy sposób scala się tu dyskursy poetyckie, tworzy wielogłos nie ulegający pozorom pokoleniowych czy ideologicznych kontrowersji, znajduje się perspektywę wspólną zarówno dla przedstawicieli starszych pokoleń, jak i tych najmłodszych, w związku z czym wydanie tej książki może mieć duże znaczenie w upowszechnianiu się nowych modeli poezjowania przyjmowanych na razie z trudem i oporami w warunkach szkolnych.

Rozbiórka jest książką, na którą kibice poezji czekali od dawna. Nie zdziwiłbym się, gdyby z biegiem czasu stała się jednym z podstawowych przewodników po krainie nowej poezji polskiej i w znacznym stopniu zaspokoiła nie tylko nauczycielski głód dotyczący klarownego artykułowania najważniejszych cech świadomości poetyckiej ujawnianej pod koniec dwudziestego wieku i na początku wieku następnego.

Karol Maliszewski