![](https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/wp-content/uploads/2024/06/2.1_RECENZJE__Hiromi-Ito__Egzotyczne-bliskie-nasze-1-scaled.jpg)
Egzotyczne, bliskie, nasze
recenzje / ESEJE Karol MaliszewskiRecenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki Killing Kanoko Hiromi Itō w tłumaczeniu Anny Zalewskiej, wydanej w Biurze Literackim 3 czerwca 2024 roku.
WIĘCEJRozmowa Karola Maliszewskiego ze Zbigniewem Machejem, towarzysząca premierze książki Przełykanie włosa, wydanej w Biurze Literackim 6 kwietnia 2021 roku.
Karol Maliszewski: Zbigniewie, gdy czytałem Jána Ondruša, pierwsze skojarzenia miałem z Iwanem Blatným. Czy życie i twórczość słowackiego poety to podobna historia zniszczenia przez system, doprowadzenia twórcy do obłędu?
Zbigniew Machej: Takie zestawienie jest uprawnione, ale wolałbym nie powtarzać pochopnych diagnoz dotyczących psychiki Ondruša, które tu i ówdzie spotyka się na Słowacji. Ondruša nie znałem osobiście, ale nawet ci, co go znali, chyba nie byli w stanie poznać go dobrze, a to, że w warunkach totalitarnego państwa bywał umieszczany siłą w zakładach zamkniętych, nie musi od razu znaczyć, że był psychicznie chory. To warunki totalitarnego państwa były patologiczne, a nie jego nieszczęśni obywatele, którzy stawali się ofiarami nieludzkiego systemu. Ten nieludzki, totalitarny system, najpierw w wersji hitlerowskiej, a potem stalinowskiej, łamał psychiki, okrutnie formatował ludzkie losy, a przede wszystkim organizował przemysł masowej zagłady. Im bardziej oddalamy się od tamtych czasów, tym mniej jesteśmy w stanie pojąć tamten horror. Ondruš był młodszy od Blatnego o 13 lat, całe pokolenie, ale okrucieństwa systemowo wprowadzanego nacjonalizmu (akurat w wydaniu węgierskim) doznał znacznie wcześniej niż Blatný, bo już jako siedmiolatek. To była ta pierwsza wielka trauma, na którą nakładały się później następne, bardziej drastyczne, także związane z życiem ściśle osobistym. Podobieństwo wyznaczają historyczne cezury, kiedy system dokręcał swoje śruby i wajchy, a więc lata 1939 i 1948. Nie wszyscy wytrzymywali tę piekielną presję. Mamy na ten temat liczne wstrząsające świadectwa, na przykład świadectwo Tadeusza Borowskiego.
No tak… I tu dotykasz kwestii pisania poezji po Oświęcimiu… Jak z tego wybrnął Ondruš? Jak to rozumiał?
Kiedy po wojnie, pod koniec lat czterdziestych, Ondruš zaczynał pisać wiersze, pewnie o tej kwestii nie słyszał, zresztą Adorno zaczął się już wycofywać ze swojej słynnej tezy. Jak to dobrze, że idee wielkich filozofów jednak nie docierają od razu szeroko i daleko. Ondrušowi, choć w czasie wojny paru kolegów z jego klasy w Trnawie rozstrzelano, a innych wywieziono do obozu, nie przychodziło do głowy, że w związku z tym nie można pisać wierszy. Przeciwnie, myślę, że był od początku przekonany, że należy o tym pisać. Bo o takich strasznych rzeczach śpiewało się w ludowych pieśniach zawsze. Ondruš, podobnie jak kilka lat wcześniej Różewicz, właśnie pokazał, jak należy pisać wiersze po takich strasznych doświadczeniach. Liryka służy bowiem do wyrażania stanów i sytuacji granicznych, które przerażają, otępiają, zamykają usta, bo nie mieszczą się w głowie, przekraczają ludzkie pojęcie. Ale strasznych obrazów czy odgłosów nie da się wykreślić z pamięci, wymazać z podświadomości. Właśnie liryka może je uśmierzyć, ukoić strach, może pomóc zapanować nad horrorem i zabliźnić rany. Może pomóc oswoić to, co jest okrutnie niezrozumiałe, a co stale doskwiera, uwiera i w niesprzyjających okolicznościach może wybuchnąć. Nie wiem, czy Ondruš był po wojnie w Polsce i czy dotarł do Oświęcimia. Niemniej jednak dwa jego oświęcimskie wiersze, które już przedtem były tłumaczone na polski, można postawić obok podobnych wierszy Różewicza czy nawet opowiadań Borowskiego. Mnie one zdumiały niesamowitą, niemal materialną dotkliwością. To jest liryka wynikła z głębokiej, fizycznej empatii, z dokładnie, konkretnie przeżytego bólu. Liryka jest tu właśnie sposobem przepracowywania tego zupełnie niezrozumiałego bólu, a także chyba jedynym i najlepszym sposobem, by go współodczuć.
Przejmującym wątkiem Twojego posłowia jest kwestia eksterminacji inteligencji w Czechosłowacji, artystów, poetów, tych wszystkich, którzy nie poszli na współpracę z komunistami i w związku z tym zapłacili najwyższą cenę – zniknęli z szerszej świadomości społecznej. Niewiele brakowało, by tak stało się też z Ondrušem.
Za czasów komunizmu sytuacja na Słowacji była inna niż w Czechach. Słowacja leżała daleko od Pragi, a w pamięci Słowaków świeże były doświadczenia słowackiego faszystowskiego państwa księdza Tisy, zależnego od Hitlera, ale rządzącego się po swojemu, oraz słowackiego powstania narodowego w 1944 roku, które było zrywem porównywalnym z powstaniem warszawskim. To wywarło ogromny, lecz odmienny wpływ na mentalność młodego pokolenia Słowaków, które dojrzewało w okresie stalinizmu. Można powiedzieć, że za komuny na Słowacji było trochę więcej wolności niż w Czechach, ale mocno oddziaływały tam różne traumy czy kompleksy, inne niż w Czechach. Słowacja była za komuny także obszarem bardziej intensywnej, agresywnej wręcz modernizacji, industrializacji. Funkcjonowała tam oczywiście cenzura, ale pewne książki, które ukazywały się po słowacku w Bratysławie, nie mogły ukazać się wtedy w Czechach. Perypetie wydawnicze Ondruša to przypadek ekstremalny, ale w końcu jego książki wydano.
Obserwując zmiany zachodzące w nowej polskiej poezji, widzę stopniowe negowanie liryzmu czy też może jakiejś jego odwiecznej wersji. U Ondruša czytamy, że „nie ma powodu, by liryzmu się wyrzekać”. Jak on rozumiał liryzm i jak go chciał przywrócić do łask? Interesuje mnie samoświadomość Ondruša, rozumienie swojej roli jako poety, a może też miejsca w społeczeństwie i historii. Czy o tym jest mowa we wspomnianych przez Ciebie Myślach o poezji?
Myśli o poezji to notatki z 1962 roku zapisane przez Ondruša przed spotkaniem z kolegami poetami z Grupy Trnawskiej, brudnopis, który zachował się w papierach twórcy, a do druku podał go jego brat dopiero w 2011 roku. Ondruš wyjaśnia, jak rozumie lirykę. Idea, myśl czy temat nie są celem wiersza lirycznego. Słowacki poeta odwołuje się tu do Goethego, który na pytanie, jaką ideę chciał wyrazić w Fauście, odpowiedział, że nie ma pojęcia, ponieważ bogactwa ludzkiego życia nie sposób objąć ideami. Dlatego też celem wiersza lirycznego jest wyrażenie ludzkiego życia, zwłaszcza w chwili, kiedy ogarnia je cień śmierci. Na tym polega liryczność czy też liryzm. I taki właśnie liryzm cechuje w najwyższym stopniu poezję nowoczesną. Jednak, paradoksalnie, Ondruš powołuje się również na geniusz pieśni ludowej (a ludowe pieśni słowackie są wyjątkowo przejmujące i lapidarne, niemal nowoczesne), jak i na tradycję surrealizmu, głównie Aragona (Słowacy mieli też swój surrealizm, spóźniony, ale bardzo ciekawy, bo rozgrywający się w kontekście II wojny światowej i faszystowskiego państwa). Jako przykład świetnego współczesnego poety lirycznego podaje Jána Stacho, młodszego kolegę, który w 1961 roku debiutował znakomitym zbiorem wierszy Podróż poślubna. Stacho jest również bardzo słabo znany w Polsce, a warto by tu o nim pamiętać, już choćby dlatego, że tłumaczył na słowacki Gałczyńskiego.
Skoro już jesteśmy przy polskich poetach… Czy Ondruš czytał polską poezję? Miał z nią kontakt? Są może tego jakieś ślady?
Owszem, przeczytał na pewno wszystko, co było wówczas dostępne po słowacku lub po czesku, bo polskiej poezji w oryginale chyba nie czytał. A więc Gałczyński, którego wybór wydał Stacho w 1965 roku, na pewno tak, Różewicz też, bo był szybko tłumaczony, a potem Karpowicz, który później również był tłumaczony na Słowacji. Ale z tym wpływem polskim nie trzeba przesadzać i wszędzie się go doszukiwać. Polska poezja wcale nie jest taka wybitna, unikalna czy wpływowa, jak się Polakom wydaje.
No dobrze, ale jeszcze zapytam o jedno: w posłowiu używasz pojęcia „poeta przeklęty”, co z kolei skłania do porównania na przykład z Rafałem Wojaczkiem. Widziałbyś tu jakieś podobieństwa?
Może nawet widziałbym, ale – wybacz – nie chce mi się już po Wojaczka sięgać. Pojęcie „poeta przeklęty” ma charakter uniwersalny, odnosi się jednak przede wszystkim do francuskich poetów pierwszej moderny, a zwłaszcza do Rimbauda, którego słowaccy poeci z Grupy Trnawskiej intensywnie czytali. Właśnie Stacho przetłumaczył Rimbauda, a także na przykład Aloysiusa Bertranda czy Tristana Corbière, który w Czechosłowacji był już znany przed stu laty, a w Polsce pozostaje nieznany. Po polsku nie istnieje poezja, czy w ogóle literatura, która ma fundamentalne znaczenie dla Słowaków, a jeśli już, to śladowo, bardzo wybiórczo. Czesi mają pod tym względem znacznie więcej szczęścia. Potrafią bardziej się podobać, ich osobliwość jakoś lepiej zaspokaja polskie potrzeby humoru i groteski. Słowacy są bardziej serio. Jednak, szczerze powiedziawszy, nie lubię mówienia o literaturze w kategoriach narodowych. Myślenie w kategoriach narodowych jest zabójcze, liryka i literatura artystyczna to są dyscypliny ponadnarodowe, kosmopolityczne, uniwersalne, ludzkie, a tłumacze tego rodzaju literatury są właśnie po to, by wyznawcom literatur narodowych to uświadamiać.
Przejdźmy zatem do Twoich przekładów. Jakie były zasady wyboru? Co postanowiłeś udostępnić polskiemu czytelnikowi? Dlaczego właśnie te utwory?
Chciałem przybliżyć czytelnikom poezji w Polsce poetę, który – jak niewielu innych w XX wieku – potrafił przejmująco wyrazić los zwykłego człowieka w piekle dwudziestowiecznych totalitaryzmów. Wiersze Ondruša, gęste, esencjonalne, ale nasycone przemilczanym kontekstem, w dużym stopniu też „lingwistyczne”, są do tłumaczenia bardzo trudne. I to był problem, który determinował wybór. Nie wszystko byłem w stanie przetłumaczyć, ale też oczywiście nie miałem takiego zamiaru. Wybrałem rzeczy najbardziej przystępne, które są dostatecznie reprezentatywne i dają pojęcie o charakterze oraz jakości tej poezji. Nie wybrałem więc takich wierszy, które stawiały mi największy opór i wymagałyby dodatkowego komentarza. Kolejny problem polegał na tym, że wiele wierszy Ondruša ma dwie wersje – wcześniejszą, wydaną za komuny, i późniejszą, poprawioną przez niego już w warunkach wolnej kultury po 1990 roku. A ponieważ nie jest to dzieło objętościowo duże, można je zawrzeć w jednym woluminie, więc mój – przecież niezbyt obszerny – wybór odpowiada co najmniej połowie tego, co uważane jest za korpus liryki Ondruša. W tej drugiej, nieuwzględnionej przeze mnie części znajdują się najdłuższe i najtrudniejsze poematy Ondruša, a także jego krótsze, bardziej satyryczne teksty, szczególnie „lingwistyczne”, z ostatniej książki przygotowanej przez niego za życia.
Co sprawiło Ci szczególną trudność przy tłumaczeniu tych wierszy? Z czym się szczególnie borykałeś?
Przede wszystkim język, który u Ondruša funkcjonuje na granicy normy gramatycznej, leksykalnej i stylistycznej. A także kontekst, historyczny i kulturowy, który jest najtrudniej przetłumaczalny. Sporo miejsc w wierszach Ondruša pozostało dla mnie ciemnych, ale pocieszam się, że nie są one jasne także dla wyrobionych czytelników słowackich.
Muszę przyznać, że moje wrażenia czytelnicze też są dość niejasne. Wyczuwam pierwotną emocję i towarzyszący jej szyfr, jakieś neurotyczne obrazy, z których nie wszystko do mnie dociera. Krótko mówiąc: poezja dużej klasy, ale coś stoi między nami, coś zalega.
Tak, oczywiście, rozumiem ten stan, ale nie umiałem dostatecznie mu zaradzić. Nie pozwala na to sam Ondruš. Jego wiersze – niekoniecznie wzniosłe, niekoniecznie jednoznaczne – uwierają czymś niejasnym, paradoksalnym i trudnym do przełknięcia. Właśnie jak tytułowe „przełykanie włosa”, które od razu ewokuje doznanie bardzo zmysłowe i nieprzyjemne, niestety. Ale o taki efekt także tu chodzi. Poezja liryczna to nie jest czytanka z panieńskiego pokoiku, zwłaszcza po Auschwitz. Tu jest potrzebna wielokrotna lektura. A kto lubi czytać wiersze, które niekoniecznie są przyjemne i niekoniecznie poetyckie, poetyczne, romantyczne, sentymentalne i tak dalej?
Wspominasz o tym, że o Ondruša trzeba walczyć na przekór hierarchii, która za największych poetów słowackich uznaje Miroslava Válka i Milana Rúfusa. Jest Ondruš w słowackich podręcznikach czy wciąż go nie ma?
Ta świadomość, że Ondruš jest jakby sednem powojennej słowackiej poezji, jądrem jej ciemności, staje się na Słowacji coraz bardziej obecna. Trzeba jednak pamiętać, że chodzi tu o nowoczesną lirykę – modernistyczną, jednoznacznie i oryginalnie artystyczną formę wyrazu. Bo istnieją też oczywiście na Słowacji świadectwa, także o charakterze poetyckim, utrzymane w bardziej tradycyjnych, bardziej poczciwych formach wyrazu. Relacja między Ondrušem a Miroslavem Válkiem to jest osobna historia, dość charakterystyczna dla tamtych trudnych czasów, nie bardzo jasna. Válek był, owszem, bardzo dobrym poetą, ale w swojej poetyczności umiał zwinnie osiągnąć stanowisko ministra kultury. Pomiędzy nimi istniało spore napięcie, Ondruš był wobec Válka bardzo krytyczny. Válek bardzo szybko i bez problemu debiutował i pod koniec lat pięćdziesiątych zajął w słowackim życiu literackim pozycję, która właściwie należała się Ondrušowi. Jednak właśnie jemu uniemożliwiono debiut. Válek i Rúfus – również interesujący, ale to inna historia – to poeci bardziej przyswajalni i przysiadalni niż Ondruš, dlatego zyskali znacznie większą popularność, co odbiło się także w hierarchiach czy podręcznikach.
Czy Ondruš to poeta inspirujący dla nowej poezji słowackiej? Czy ktoś się do niej odwołuje? A przy okazji zapytam o to, co się w tej nowej poezji dzieje. Jakie tendencje, nurty, języki?
Tak, oczywiście, ale to jest osobny wielki temat, którego zreferowania tu się nie podejmuję. Ktoś, kto na Słowacji w ostatnich 30 latach traktował poważnie pisanie wierszy, nie mógł poezji Ondruša zignorować. A tak w ogóle to dzieje się tam dużo ciekawego nie tylko w nowej poezji, ale i w starej, nawet z XVII wieku. Może napiszę o tym kiedyś, jeśli przedtem nie dopadnie mnie COVID albo inna zaraza.
Wierzę, że Cię nie dopadnie… Kogo jeszcze warto przetłumaczyć z klasycznej literatury słowackiej? Jakie skarby się tam kryją? Najbliższy sąsiad, a niewiele wiemy o jego literaturze…
Tak, właśnie tak stale jest. Jednak żyjemy w szczególnym momencie, kiedy pozycja i status poezji się zmieniają, i trzeba zadać znowu fundamentalne pytania o jej sens, o to, co teraz należałoby uznać za poezję. Przekłady mogą temu służyć, ale kto ich dziś potrzebuje? To są kwestie nie tylko ciekawości świata, pobliskiej kultury, wychodzenia naprzeciw innemu, zrozumienia go, lecz także własnej tożsamości. A to wszystko teraz się dynamicznie zmienia. Po słowacku napisano mnóstwo świetnych wierszy, ale nie czytają ich i nie cenią nawet sami Słowacy, czyli jest podobnie jak w Polsce. Mnie na przykład niedawno bardzo zainteresował Hviezdoslav, tytan poezji z Orawy, mój sąsiad zza gór, który umarł równo przed stu laty. Genialny poeta, nie gorszy niż Norwid czy Słowacki, którego swoją drogą tłumaczył, a poniekąd lepszy. Dopiero niedawno odkryłem, że Hviezdoslav używał także takich słów, niby gwarowych, jakich używało się kiedyś w mojej rodzinnej wsi Kończyce Wielkie koło Cieszyna. I przez to stał mi się nieoczekiwanie bliski. I właśnie w poezji, w liryce, o to chodzi, by odkryć i przeżyć nieoczekiwaną bliskość.
Dziękuję za rozmowę.
Urodzony w 1960 roku w Nowej Rudzie. Poeta, prozaik, krytyk literacki. Absolwent filozofii na Uniwersytecie Wrocławskim. Założyciel Noworudzkiego Klubu Literackiego „Ogma”. Laureat nagrody im. Marka Jodłowskiego (1994), nagrody im. Barbary Sadowskiej (1997), nagrody im. Ryszarda Milczewskiego-Bruno (1999). Nominowany do NIKE za zbiór krytyk literackich Rozproszone głosy. Notatki krytyka (2007). Pracuje w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Mieszka w Nowej Rudzie.
Urodził się w 1958 roku w Cieszynie. Poeta, tłumacz poezji czeskiej, słowackiej i angielskiej, eseista. Autor piętnastu zbiorów wierszy. Wieloletni pracownik polskiej dyplomacji kulturalnej w Czechach i na Słowacji. Dotychczas w Biurze Literackim opublikował tomy: Kraina wiecznych zer (2000), Prolegomena. Nieprzyjemne wiersze dla dorosłych (2003), Wspomnienia z poezji nowoczesnej (2005), Wiersze przeciwko opodatkowaniu poezji (2007) oraz książkę poetycką dla dzieci Przygody przyrody (2008); nominowany do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius i Nagrody Literackiej Gdynia.
Recenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki Killing Kanoko Hiromi Itō w tłumaczeniu Anny Zalewskiej, wydanej w Biurze Literackim 3 czerwca 2024 roku.
WIĘCEJRozmowa Jakuba Skurtysa i Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki Połów. Poetyckie i prozatorskie debiuty 2023, która ukaże się w Biurze Literackim 29 lipca 2024 roku.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki pamięć niczyja, ciało moje Romana Honeta, wydanej w Biurze Literackim 15 kwietnia 2024 roku.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki Zeszyt ćwiczeń Joanny Łępickiej, wydanej w Biurze Literackim 4 grudnia 2023 roku.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki Kryptodom Katarzyny Szaulińskiej, wydanej w Biurze Literackim 16 października 2023 roku.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki Połów. Poetyckie i prozatorskie debiuty 2022, wydanej w Biurze Literackim 14 sierpnia 2023 roku.
WIĘCEJCzytanie z książki Romantyczność. Współczesne ballady i romanse inspirowane twórczością Adama Mickiewicza w ramach festiwalu TransPort Literacki 27.
WIĘCEJZapis całego spotkania autorskiego z udziałem Zbigniewa Macheja i Piotra Sommera podczas Portu Wrocław 2008.
WIĘCEJOdpowiedzi Zbigniewa Macheja na pytania Tadeusza Sławka w „Kwestionariuszu 2022”.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki lorem ipsum Jakuba Pszoniaka, wydanej w Biurze Literackim 24 października 2022 roku.
WIĘCEJOdpowiedzi Karola Maliszewskiego na pytania Tadeusza Sławka w „Kwestionariuszu 2022”.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze książki towarzysząca premierze książki 100 wierszy wolnych z Ukrainy w tłumaczeniu Bohdana Zadury, wydanej w Biurze Literackim 2 maja 2022 roku.
WIĘCEJRozmowa Karola Maliszewskiego z Bohdanem Zadurą, towarzysząca premierze książki 100 wierszy wolnych z Ukrainy, wydanej w Biurze Literackim 2 maja 2022 roku.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze książki Wszystko dobrze Marii Krzywdy, wydanej w Biurze Literackim 7 marca 2022 roku.
WIĘCEJZapis całego spotkania autorskiego z udziałem Darka Foksa, Krzysztofa Jaworskiego, Zbigniewa Macheja i Tomasza Majerana podczas Portu Wrocław 2007.
WIĘCEJ17. odcinek cyklu „Kartoteka 25: Wiersze” Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze książki Odwrócona strefa, wydanej w Biurze Literackim 13 grudnia 2021 roku.
WIĘCEJSpotkanie wokół książek Bojownicy bez broni Mortena Nielsena, Przełykanie włosa Jána Ondruša i Pernambuco Ivana Wernischa z udziałem Bogusławy Sochańskiej, Zbigniewa Macheja, Leszka Engelkinga, Karola Maliszewskiego i Joanny Orskiej w ramach festiwalu Stacja Literatura 26.
WIĘCEJ16. odcinek cyklu „Kartoteka 25: Wiersze” Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJZapis całego spotkania autorskiego z udziałem Urszuli Kozioł, Ryszarda Krynickiego, Bohdana Zadury, Piotra Sommera, Jerzego Jarniewicza, Zbigniewa Macheja, Andrzeja Sosnowskiego, Tadeuszy Pióry, Darka Foksa, Wojciecha Bonowicza, Marcina Sendeckiego, Dariusza Suski, Mariusza Grzebalskiego, Dariusza Sośnickiego, Krzysztofa Siwczyka, Marty Podgórnik i Jacka Dehnela podczas Portu Wrocław 2007.
WIĘCEJ15. odcinek cyklu „Kartoteka 25: Wiersze” Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJ14. odcinek cyklu „Kartoteka 25: Wiersze” Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJ13. odcinek cyklu „Kartoteka 25: Wiersze” Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJ12. odcinek cyklu „Kartoteka 25: Wiersze” Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJ11. odcinek cyklu „Kartoteka 25: Wiersze” Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJSpotkanie wokół książek Wojna (pieśni lisów), Przepowieść w ścinkach, Gdyby ktoś o mnie pytał i Sekcja zabójstw z udziałem Konrada Góry, Marty Podgórnik, Bohdana Zadury, Joanny Mueller i Karola Maliszewskiego w ramach festiwalu Stacja Literatura 25.
WIĘCEJ10. odcinek cyklu „Kartoteka 25: Wiersze” Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJ9. odcinek cyklu „Kartoteka 25: Wiersze” Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJSpotkanie wokół książek Zmyślony człowiek Tymoteusza Karpowicza, Credo Tadeusza Różewicza i Prawdziwe życie bohatera Rafała Wojaczka z udziałem Joanny Roszak, Jana Stolarczyka, Bogusława Kierca, Joanny Orskiej i Karola Maliszewskiego w ramach festiwalu Stacja Literatura 25.
WIĘCEJZapis całego spotkania autorskiego z udziałem Bogusława Kierca, Zbigniewa Macheja, Krzysztofa Siwczyka, Dariusza Sośnickiego i Tomasza Brody podczas Portu Wrocław 2005.
WIĘCEJ8. odcinek cyklu „Kartoteka 25: Wiersze” Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJKomentarz Zbigniewa Macheja towarzyszący premierze przetłumaczonej przez niego książki Przełykanie włosa Jána Ondruša, wydanej w Biurze Literackim 6 kwietnia 2021 roku.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze książki Przełykanie włosa Jána Ondruša w tłumaczeniu Zbigniewa Macheja, wydanej w Biurze Literackim 6 kwietnia 2021 roku.
WIĘCEJ7. odcinek cyklu „Kartoteka 25: Wiersze” Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJ6. odcinek cyklu Kartoteka 25: Wiersze.
WIĘCEJFragment zapowiadający książkę Jána Ondruša Przełykanie włosa, w tłumaczeniu Zbigniewa Macheja, która ukaże się w Biurze Literackim 6 kwietnia 2021 roku.
WIĘCEJ5. odcinek cyklu Kartoteka 25: Wiersze.
WIĘCEJGłos Karola Maliszewskiego w debacie „Biurowe książki 2020 roku”.
WIĘCEJ4. odcinek cyklu Kartoteka 25: Wiersze.
WIĘCEJZapis całego spotkania autorskiego poświęconego twórczości Rafała Wojaczka podczas Portu Legnica 2004.
WIĘCEJ3. odcinek cyklu Kartoteka 25: Wiersze.
WIĘCEJ2. odcinek z cyklu Kartoteka 25: Wiersze.
WIĘCEJ1. odcinek z cyklu Kartoteka 25: Wiersze.
WIĘCEJSpotkanie wokół książki Ludzie ze Stacji w ramach festiwalu Stacja Literatura 25.
WIĘCEJ7. odcinek cyklu „Biuro Literackie: rok po roku” autorstwa Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJ6. odcinek cyklu „Biuro Literackie: rok po roku” autorstwa Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze almanachu Połów. Poetyckie debiuty 2019, który ukazał się w Biurze Literackim 17 sierpnia 2020 roku.
WIĘCEJ5. odcinek cyklu „Biuro Literackie: rok po roku” autorstwa Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJSpotkanie wokół książki Mordercze ballady Marty Podgórnik z udziałem Marty Podgórnik, Joanny Orskiej i Karola Maliszewskiego w ramach festiwalu Stacja Literatura 24.
WIĘCEJ4. odcinek cyklu „Biuro Literackie: rok po roku” autorstwa Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJ3. odcinek cyklu „Biuro Literackie: rok po roku” autorstwa Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJRozmowa Karola Maliszewskiego z Katariną Šalamun-Biedrzycką, towarzysząca wydaniu książki Otona Župančiča Kielich upojenia, w wyborze, przekładzie i z posłowiem Katariny Šalamun-Biedrzyckiej, która ukazała się w Biurze Literackim 15 czerwca 2020 roku.
WIĘCEJ2. odcinek cyklu „Biuro Literackie: rok po roku” autorstwa Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJSpotkanie z udziałem Anny Kałuży, Karola Maliszewskiego, Joanny Mueller, Joanny Orskiej oraz Jakuba Skurtysa w ramach festiwalu Stacja Literatura 24.
WIĘCEJ1. odcinek cyklu „Biuro Literackie: rok po roku” autorstwa Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca wydaniu książki Rafała Wojaczka Prawdziwe życie bohatera, która ukazała się w Biurze Literackim 11 maja 2020 roku.
WIĘCEJGłos Karola Maliszewskiego w cyklu „Ludzie ze Stacji”.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki Credo Tadeusza Różewicza w opracowaniu Jana Stolarczyka, która ukazała się w Biurze Literackim 29 stycznia 2020 roku.
WIĘCEJZapis całego spotkania autorskiego Bogusława Kierca, Zbigniewa Macheja i Anny Podczaszy w trakcie festiwalu Port Legnica 2003.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki Wtracenie Przemysława Suchaneckiego, która ukazała się w Biurze Literackim 31 grudnia 2019 roku.
WIĘCEJGłos Karola Maliszewskiego w debacie „Biurowe książki roku 2019”.
WIĘCEJSpotkanie wokół książek Puste noce i 100 wierszy wypisanych z języka angielskiego z udziałem Jerzego Jarniewicza, Karola Maliszewskiego i Dawida Mateusza w ramach festiwalu Stacja Literatura 23.
WIĘCEJSzkic Karola Maliszewskiego opublikowany w cyklu prezentacji najciekawszych archiwalnych tekstów z dwudziestopięciolecia festiwalu Stacja Literatura.
WIĘCEJSpotkanie autorskie wokół książki Po szkodzie z udziałem Bohdana Zadury, Karola Maliszewskiego i Dawida Mateusza w ramach festiwalu Stacja Literatura 23.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego książki Chyba na pewno Jakuba Pszoniaka, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 1 kwietnia 2019 roku.
WIĘCEJZapis całego spotkania autorskiego Zbigniewa Macheja i Tadeusza Pióry podczas Portu Legnica 2000.
WIĘCEJGłos Karola Maliszewskiego w debacie „Biurowe książki 2018 roku”.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego książki Mordercze ballady, która ukazała się w Biurze Literackim 7 stycznia 2019 roku.
WIĘCEJPodsumowanie projektów edukacyjnych 2008/2009, podczas którego uczestnicy spotkań z Karolem Maliszewskim zaprezentowali publiczności swoje wiersze.
WIĘCEJWykład Karola Maliszewskiego towarzyszący Pogotowiu poetyckiemu w sezonie 2008/2009.
WIĘCEJPozakonkursowy zestaw „Wierszy doraźnych 2018” autorstwa Jakuba Kornhausera, Zbigniewa Macheja, Karola Maliszewskiego, Joanny Mueller, Przemysława Owczarka, Grzegorza Wróblewskiego.
WIĘCEJWykład Karola Maliszewskiego towarzyszący Pogotowiu poetyckiemu w sezonie 2008/2009.
WIĘCEJGłos Zbigniewa Macheja w debacie „Poetycka książka trzydziestolecia”.
WIĘCEJWykład Karola Maliszewskiego towarzyszący Pogotowiu poetyckiemu w sezonie 2008/2009.
WIĘCEJWykład Karola Maliszewskiego towarzyszący Pogotowiu poetyckiemu w sezonie 2008/2009.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego książki Poza sezonem Michała Domagalskiego, która ukazała się w Biurze Literackim 23 lipca 2018 roku.
WIĘCEJWykład Karola Maliszewskiego towarzyszący Pogotowiu poetyckiemu w sezonie 2008/2009.
WIĘCEJGłos Karola Maliszewskiego w debacie „Poetycka książka trzydziestolecia”.
WIĘCEJWykład Karola Maliszewskiego towarzyszący Pogotowiu Poetyckiemu w sezonie 2008/2009.
WIĘCEJWykład Karola Maliszewskiego towarzyszący Pogotowiu poetyckiemu w sezonie 2008/2009.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze almanachu Połów. Poetyckie debiuty 2016, wydanego w Biurze Literackim 6 lutego 2017 roku, a w wersji elektronicznej 25 grudnia 2017 roku.
WIĘCEJGłos Karola Maliszewskiego w debacie „Na scenie czy w polu?”.
WIĘCEJZapis spotkania autorskiego “Wiersze z gazet” z Ryszardem Krynickim, Zbigniewem Machejem i Bohdanem Zadurą 20. festiwalu literackiego Port Wrocław 2015.
WIĘCEJO książkach Zbigniewa Macheja i Adama Wiedemanna rozmawiają Marta Podgórnik, Krzysztof Siwczyk, Tomasz Majeran i Andrzej Franaszek.
WIĘCEJKrzysztof Siwczyk, Anna Podczaszy, Bohdan Zadura, Jerzy Jarniewicz, Zbigniew Machej oraz Tomasz Broda o tym, czy poezja to próba “dania w pysk światu”, czy może jego zmiany?
WIĘCEJZbigniew Machej, Krzysztof Siwczyk, Marcin Świetlicki i Bohdan Zadura zastanawiają się, czy istnieją słowa o ujemnym potencjale poetyckim. Port Legnica 2002.
WIĘCEJRozmowa Michała Domagalskiego ze Zbigniewem Machejem, towarzysząca premierze e-booka Telefon z antypodów. Wiersze z młodości w epoce minionej (1978-1990), wydanego w Biurze Literackim 8 marca 2016 roku.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze e-booka Telefon z antypodów. Wiersze z młodości w epoce minionej (1978-1990), wydanej w Biurze Literackim 8 marca 2016 roku.
WIĘCEJAutorski komentarz Zbigniewa Macheja w ramach cyklu „Historia jednego wiersza”, towarzyszący premierze książki Telefon z antypodów. Wiersze z młodości w epoce minionej (1978–1990), wydanej w Biurze Literackim 8 marca 2016 roku.
WIĘCEJWiersz zarejestrowany podczas spotkania „Wiersze z gazet” na festiwalu Port Wrocław 2015.
WIĘCEJWiersze z książki Przygody przyrody. Fragment spotkania autorskiego “Dziecinada” z udziałem poetów, ilustratorów oraz aktorów Teatru Lalek we Wrocławiu.
WIĘCEJWiersz z książki Kraina wiecznych zer (2000).
WIĘCEJFragment zapowiadający książkę Telefon z antypodów. Wiersze z młodości w epoce minionej (1978 – 1990) Zbigniewa Macheja.
WIĘCEJFragment zapowiadający książkę Telefon z antypodów. Wiersze z młodości w epoce minionej (1978 – 1990) Zbigniewa Macheja.
WIĘCEJGłos Karola Maliszewskiego w debacie „Nowy (polski) głos w Europie”.
WIĘCEJKarol Maliszewski o poezji Rafała Gawina.
WIĘCEJWiersz z książki Mroczny przedmiot podążania (2014).
WIĘCEJKarol Maliszewski o poezji Marcina Biesa.
WIĘCEJGłos Zbigniewa Macheja w debacie “Jak zapodawać poezję”.
WIĘCEJKomentarz Zbigniewa Macheja do wiersza „Z psa na psa skacze pchła”, który wraz z ilustracją Ewy Kozyry-Pawlak znalazł się w książce dla dzieci Sposoby na zaśnięcie, wydanej w Biurze Literackim 13 lipca 2015 roku.
WIĘCEJDzieci zadają pytania autorom i autorkom książki Sposoby na zaśnięcie, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 13 lipca 2015 roku.
WIĘCEJRozmowa Karola Maliszewskiego z Szymonem Słomczyńskim towarzysząca premierze książki Dwupłat, która ukazała się 1 czerwca 2015 roku nakładem Biura Literackiego.
WIĘCEJEsej Karola Maliszewskiego towarzyszący premierze książki Być może należało mówić (1984-2012) Jacka Podsiadły.
WIĘCEJWiersz zarejestrowany podczas spotkania “Wiersze z gazet” na festiwalu Port Wrocław 2015.
WIĘCEJWiersz Zbigniewa Macheja z książki Kraina wiecznych zer.
WIĘCEJEsej Karola Maliszewskiego towarzyszący premierze książki Pod słońce było Filipa Zawady, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 31 grudnia 2014 roku.
WIĘCEJGłos Zbigniewa Macheja w debacie “Wakacje z książkami”.
WIĘCEJWiersz z tomu Wiersze przeciwko opodatkowaniu poezji, zarejestrowany podczas spotkania “Wiersz polski średniej długości” na festiwalu Port Wrocław 2007.
WIĘCEJWiersz z tomu Prolegomena, zarejestrowany podczas spotkania premierowego na festiwalu Port Legnica 2003.
WIĘCEJKomentarz do wiersza z nowej książki Zbigniewa Macheja Mroczny przedmiot podążania.
WIĘCEJZe Zbigniewem Machejem o jego nowym tomie wierszy Mroczny przedmiot podążania i kilku innych sprawach rozmawia Marcin Baran.
WIĘCEJGłos Karola Maliszewskiego w debacie “Mieliśmy swoich poetów”.
WIĘCEJEsej Karola Maliszewskiego towarzyszący premierze książki ta chwila Andrzeja Falkiewicza.
WIĘCEJEsej Karola Maliszewskiego towarzyszący premierze książki Nadjeżdża Szymona Słomczyńskiego.
WIĘCEJKarol Maliszewski, współredaktor antologii Połów. Poetyckie debiuty 2012, o twórczości Dawida Kujawy.
WIĘCEJFragment posłowia Karola Maliszewskiego z almanachu Powrót Barbarzyńców i nie.
WIĘCEJGłos Karola Maliszewskiego w debacie “Kto w Odsieczy”.
WIĘCEJGłos Karola Maliszewskiego w debacie “Czy Nobel zasłużył na Różewicza?”.
WIĘCEJNota Karola Maliszewskiego o wierszach Krzysztofa Szeremety.
WIĘCEJNota Karola Maliszewskiego o wierszach Bartosza Sadulskiego.
WIĘCEJNota Karola Maliszewskiego o wierszach Mariusza Partyki.
WIĘCEJNota Karola Maliszewskiego o wierszach Rafała Gawina.
WIĘCEJNota Karola Maliszewskiego o wierszach Marcina Biesa.
WIĘCEJGłos Zbigniewa Macheja w debacie “Z Fortu do Portu”.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego z książki Preparaty Przemysława Witkowskiego.
WIĘCEJEsej Karola Maliszewskiego o poezji Justyny Bargielskiej.
WIĘCEJGłos Zbigniewa Macheja w debacie “Być poetą dzisiaj”.
WIĘCEJGłos Karola Maliszewskiego w debacie “Być poetą dzisiaj”.
WIĘCEJAutorski komentarz Karola Maliszewskiego towarzyszący premierze książki Sajgon.
WIĘCEJGłos Karola Maliszewskiego w debacie “Poeci na nowy wiek”.
WIĘCEJNota Karola Maliszewskiego o wierszach Przemysława Witkowskiego.
WIĘCEJGłos Karola Maliszewskiego w debacie “Książka 2008”.
WIĘCEJGłos Zbigniewa Macheja w debacie “Książka 2008”.
WIĘCEJKomentarze Piotra Czerniawskiego, Grzegorza Jankowicza, Anny Kałuży, Bogusława Kierca, Karola Maliszewskiego, Edwarda Pasewicza, Tomasza Pułki, Justyny Sobolewskiej i Konrada Wojtyły.
WIĘCEJKomentarze Karola Maliszewskiego, Macieja Meleckiego, Zbigniewa Macheja, Macieja Roberta.
WIĘCEJKomentarze Grzegorza Hetmana, Anny Kałuży, Karola Maliszewskiego, Wojciecha Wilczyka.
WIĘCEJKomentarze Karola Maliszewskiego, Macieja Roberta, Justyny Sobolewskiej, Tomasza Fijałkowskiego, Bartosza Sadulskiego.
WIĘCEJKomentarze Adama Wiedemanna, Marcina Świetlickiego, Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJKomentarze Karola Maliszewskiego, Wojciecha Bonowicza, Rafała Skoniecznego, Miłosza Biedrzyckiego, Jarosława Nowosada.
WIĘCEJKomentarze Jacka Gutorowa, Karola Maliszewskiego i Bogusława Kierca.
WIĘCEJKomentarze Julii Szychowiak, Karola Maliszewskiego, Justyny Sobolewskiej, Dagmary Sumary, Kamila Zająca.
WIĘCEJKomentarze Adama Wiedemanna, Mariana Stali, Artura Grabowskiego, Radosława Kobierskiego, Karola Maliszewskiego, Rafała Rżanego.
WIĘCEJKomentarze Karola Maliszewskiego, Krzysztofa Siwczyka, Marty Podgórnik.
WIĘCEJKomentarze Jerzego Jarniewicza, Marty Podgórnik, Zbigniewa Macheja, Michała Cichego.
WIĘCEJKomentarze Anny Kałuży, Justyny Sobolewskiej, Piotra Śliwińskiego i Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJKomentarze Karola Maliszewskiego, Tomasza Ważnego, Anny Kałuży i Łukasza Jarosza.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego z książki Brzytwa Ockhama Jacka Dehnela
WIĘCEJKomentarze Kuby Mikurdy, Karola Maliszewskiego, Julii Fiedorczuk, Jakuba Winarskiego i Darka Pado.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego z książki Plankton Bogusława Kierca.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze książki Wiersze zebrane (tom 3) Bohdana Zadury, wydanej w Biurze Literackim 13 lutego 2006 roku.
WIĘCEJEsej Karola Maliszewskiego poświęcony twórczości Andrzeja Sosnowskiego.
WIĘCEJEsej Karola Maliszewskiego poświęcony książce Przecena map Darka Foksa.
WIĘCEJRozmowa Kuby Mikurdy ze Zbigniewem Machejem.
WIĘCEJAutorski komentarz Zbigniewa Macheja do wierszy z książki Wspomnienia z poezji nowoczesnej.
WIĘCEJAutroski komentarz Zbigniewa Macheja do wierszy z książki Prolegomena. Nieprzyjemne wiersze dla dorosłych.
WIĘCEJAutorski komenatrz Zbigniewa Macheja do wierszy z książki Kraina wiecznych zer.
WIĘCEJGłos Karola Maliszewskiego w debacie “Poetyckie książki 2004”.
WIĘCEJEsej Karola Maliszewskiego poświęcony książce Przecena map Darka Foksa.
WIĘCEJGłos Karola Maliszewskiego w debacie “Kiedy debiutować?”.
WIĘCEJEsej Zbigniewa Macheja o poezji Tadeusza Różewicza, Andrzeja Sosnowskiego i Bohdana Zadury
WIĘCEJWiersz z tomu Kraina wiecznych zer, zarejestrowany podczas spotkania premierowego na festiwalu Port Legnica 2000.
WIĘCEJWiersz z tomu Kraina wiecznych zer, zarejestrowany podczas spotkania premierowego na festiwalu Port Legnica 2000.
WIĘCEJZe Zbigniewem Machejem o książce Kraina wiecznych zer rozmawia Bartłomiej Majzel.
WIĘCEJKomentarz Zbigniewa Macheja towarzyszący premierze przetłumaczonej przez niego książki Przełykanie włosa Jána Ondruša, wydanej w Biurze Literackim 6 kwietnia 2021 roku.
WIĘCEJRecenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze książki Przełykanie włosa Jána Ondruša w tłumaczeniu Zbigniewa Macheja, wydanej w Biurze Literackim 6 kwietnia 2021 roku.
WIĘCEJFragment zapowiadający książkę Jána Ondruša Przełykanie włosa, w tłumaczeniu Zbigniewa Macheja, która ukaże się w Biurze Literackim 6 kwietnia 2021 roku.
WIĘCEJSzkic Adama Wiedemanna opublikowany w cyklu prezentacji najciekawszych archiwalnych tekstów z dwudziestopięciolecia festiwalu Stacja Literatura.
WIĘCEJRecenzja Marcina Orlińskiego z książek Zima w małym mieście na granicy i Przygody przyrody, która ukazała się na stronie marcinorlinski.pl.
WIĘCEJSzkic Grzegorza Tomickiego towarzyszący premierze nowej książki Zbigniewa Macheja Mroczny przedmiot podążania, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 23 czerwca 2014 roku.
WIĘCEJRecenzja Marcina Barana z książki Zbigniewa Macheja.
WIĘCEJRecenzja Agaty Pyzik z książki Po debiucie. Dziennik krytyka Karola Maliszewskiego, która ukazała się w miesięczniku “Lampa”.
WIĘCEJRecenzja Agnieszki Wolny-Hamkało z książki Po debiucie. Dziennik krytyka Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJRecenzja Jacka Bieruta z książki Sajgon Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJZ Jakubem Skurtysem o książce Sajgon rozmawia Mateusz Kotwica.
WIĘCEJKomentarze Wojciecha Bonowicza, Tomasza Fijałkowskiego, Anny Kałuży oraz Bohdana Zadury.
WIĘCEJRecenzja Agnieszki Wolny-Hamkało z książki Po debiucie. Dziennik krytyka Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJRecenzja Grzegorza Czekańskiego z książki Po debiucie. Dziennik krytyka Karola Maliszewskiego.
WIĘCEJKomentarze Agnieszki Wolny-Hamkało, Grzegorza Jankowicza, Bartosza Sadulskiego, Przemysława Witkowskiego.
WIĘCEJKomentarze Tomasza Fijałkowskiego, Bogusława Kierca i Bartłomieja Majzla.
WIĘCEJRecenzja Adama Pluszki z książki Wspomnienia z poezji nowoczesnej Zbigniewa Macheja.
WIĘCEJRecenzja Grzegorza Tomickiego towarzysząca premierze Kraina wiecznych zer Zbigniewa Macheja.
WIĘCEJKomentarz Henryka Berezy do książki Prolegomena. Nieprzyjemne wiersze dla dorosłych Zbigniewa Macheja.
WIĘCEJ