O Po debiucie

Kto pilniej czyta wiersze? Kto jeszcze wiedzie życie zogniskowane w jednym, jasno określonym celu? Kto się tak doszczętnie poezją zaprzątnął, tracąc z perspektywy wielkie podróże i wielkie pieniądze? Czyją mapę Polski tworzą literackie konkursy i festiwale? Kto chodzi ze schyloną głową, mrucząc do siebie cudze wiersze – dziwną, śpiewną mantrę? Kto prowadzi morderczą korespondencję z setkami piszących dziatek? Kto się opiekuje tymi duszyczkami błądzącymi w poszukiwaniu domu, punktu zaczepienia, koła ratunkowego? To Maszyna do czytania – Karol Maliszewski, któremu należy się złoty medal, pomnik, wielkie podróże i wielkie pieniądze. To tu. Bo w niebiesiech ma już swój stoliczek z lampką. Karol Maliszewski to nie tylko poeta i krytyk, ale także socjolog poezji, psycholog poezji, mizantrop poezji. Jej dobry duch. Przenika rynek wydawniczy – jego mechanizmy zna od wewnątrz. Nastawia ucho na skargi i jękolenia zawiedzionych. Pilnie wsłuchuje się w zachwyty tych, którym się powiodło. Jest odważny i pisze, co myśli, nie oglądając się na mody i środowiskowe animozje. Stara się otworzyć wiersz delikatnie, żeby nie uronić niczego z jego tajemnicy. Tylko on mógł napisać Po debiucie – książkę, która daje świadectwo jego uczestnictwa w tym wszystkim, która odpowiada na szereg pytań, zadawanych przez początkujących adeptów tej tajemnej sztuki. Która naświetla wahania, a czasem bezradność krytyka. To ważna i potrzebna książka. Napisana z czułością dla wierszy i pokorą. Uwzględniająca zasady nieoznaczoności poezji.

Agnieszka Wolny-Hamkało

Przed gmachem literatury stoi strażnik. Do strażnika przychodzi poeta i prosi go o zgodę na wejście. Strażnik powiada, że na razie to niemożliwe. Poeta pisze kolejne wiersze, pokazuje je strażnikowi i pyta, czy będzie mu wolno wejść później. Być może tak – mówi strażnik – ale teraz nie.

Karol Maliszewski wcielił się w niewdzięczną rolę odźwiernego, który ocenia papiery młodych. Ale jego książka nie opowiada jedynie o uciążliwej pracy z często niedoskonałymi tekstami. Po debiucie to skrupulatna analiza doświadczenia, które towarzyszy każdemu poecie decydującemu się na pierwszą publikację. To również opowieść o literackiej działalności Maliszewskiego, o jego skomplikowanych związkach z pokoleniem brulionu. To prywatna historia poety i krytyka towarzyszącego, którego pokolenie minęło bokiem.

Młodzi wysyłają mu swoje teksty, proszą o oceny, a on niestrudzenie im odpowiada, cierpli-wie układa wyważone opinie… I jak niegdyś, gdy pisał o poetach swojego pokolenia, robi to z pasją i energią debiutanta.

Grzegorz Jankowicz

Karol Maliszewski popełnił książkę, która spokojnie mogłaby nosić tytuł Poezja w weekend. Bo czego tutaj nie ma? Po debiucie jest mapą najważniejszych języków, struktur i głosów polskiej poezji najnowszej. Jest krytyczną syntezą, ale też poradnikiem dla debiutantów, anonimowych poetów proszących “Pana od krytyki” o prawdę, krytykę i opinię, a krytyk niczym kwiaty na Boże Ciało rzuca wyroki bez odwołania: “drukowalne” lub “niedrukowalne”. Jeśliby poezję polską porównać do klubu piłkarskiego, to Maliszewski byłby i dyrektorem sportowym, i skautem, pewnie też masażystą tych najmłodszych dusz, dla których jest ostatnim Mohikaninem młodocianej literatury. Dobrze pamiętam, jak sam miesiącami rozgorączkowany czekałem na opinię Pana Karola, opinię, która była napisana w sposób natchniony i pozornie pośpieszny, tak samo jak napisana jest ta książka. I z miejsca powinna się stać Biblią młodzieży marzącej o Parnasach i przejściu do historii literatury, bo Maliszewski wybije te marzenia z głowy w sposób subtelny i dowcipny, jednocześnie podając w pigułce najważniejsze nazwiska, kierunki i tytuły, które znać należy, nim siądzie się do pisania. Ale najważniejszy jest Sosnowski. Karol Maliszewski nawet w programie nauczania języka polskiego dla podstawówki (tak, w książce są i programy nauczania) umieszcza Andrzeja Sosnowskiego, zapewne czyni to w natchnieniu, które podyktowało mu całą książkę, tłumaczącą poezję w sposób poetycki i zrozumiały zarazem. No, w końcu Bóg stworzył Karola Maliszewskiego, bo sam nie jest w stanie czytać wszystkiego.

Bartosz Sadulski

Karol Maliszewski, człowiek orkiestra polskiej literatury, czołowy napastnik reprezentacji poetów, krytyk, prozaik i żywy dowód na to, że małe ojczyzny mają się świetnie i że nawet w Nowej Rudzie można trzymać rękę na pulsie tego, co dzieje się w polskiej poezji współczesnej. Maliszewski to chyba jedyna osoba, która jest w stanie ogarnąć i tak szeroko opisać kondycję dobijającej się do sławy literackiej młodzieży. Jego nowa książką to bardzo osobista, często przetykana anegdotami i “pikantnymi szczegółami” poetyckiego “zaplecza” analiza sytuacji debiutanta na literackim rynku. Maliszewski zaczyna od swoich pierwszych kroków, stawianych wraz Krzyśkiem Śliwką w Kłodzkim MDK-u czy w “Radarze”, żeby potem przyglądnąć się głośnym debiutom początku lat 90. (Sosnowski, Świetlicki), opisać swoje towarzyszenie działaniu “Nowego Nurtu” i dojść do “internetowej” młodzieży z Nieszuflady. Nie skupia się jednak jedynie na “pierwszej lidze”, szuka też ścieżek, które zostały zapomniane, zgubione, odnajduje osoby, które “się zapowiadały” i zniknęły, i pisze też o tym, co dopiero wyjdzie, a już od dawna ma w swojej skrzynce mailowej. Pamiętam, jak sam kilka lat temu wysyłałem mu jakiś buńczuczny mail okraszony próbkami moich wtedy dosyć nieporadnych tekstów, których dziś solidnie się wstydzę. Maliszewski był chyba jedyną osobą, która dostrzegła w nich jakąś zapowiedź czegoś lepszego w przyszłości i potraktowała mnie poważnie. Korespondowałem z nim i do dziś koresponduję (a przecież nie tylko ja, lecz również wielu, wielu innych debiutantów i debiutantek), bo wiem, że to jeden z nielicznych, którzy czytają młodych autorów nie z musu, ale z prawdziwej pasji. Każdy jego esej to litry potu, każda analiza to jego rozstrój żołądka, to emocjonalne pisanie poety o innym poecie, który jakoś go dotknął czy zaintrygował. Do tego w bonusie: erudycja, ciekawostki zza literackich kulisów i analiza tego, co ciebie, drogi człowieku, stawiający w poezji pierwsze kroki, czeka w ogrodzie koncentracyjnym polskiej poezji współczesnej. Absolutne “musiszmieć” dla literackich debiutantów.

Przemysław Witkowski