Dwadzieścia dwa

“Ale kiedy będzie robił przegląd swoich ulubieńców
to chyba nas nie znajdzie”

A. Sosnowski, “Ostatki (11/12 sierpnia 1993)”

Z okładki antologii Poeci na nowy wiek spogląda na nas 21 wesołych, rysunkowych głów poetów, przypominających bohaterów nieistniejącej kreskówki o poezji po 2000 roku. Niektóre role, a raczej twarze zdają się znajome – Pułka jako Pióro, Jarosz jako Świetlicki, czy Dehnel jako on sam. Na szczęście podobieństwo jest tylko estetyczne. Na grzbiecie tej grubej pozycji czai się głowa 22 poety – pozbawiona twarzy, będąca jedynie cieniem z którego wyróżnia się elfie ucho. Kim jest ten 22 poeta? Czy jest on uniwersalnym autorem, holonimem, łączącym w sobie cechy pozostałych 21 poetów? Sama ich liczba – mimo podkreślanej przez Romana Honeta przypadkowości, niesie pewne znaczenia. Jest to liczba oznaczająca odpowiedzialność (nieprzypadkowo w wielu kulturach ukończenie 21 roku życia wiązało się z osiągnięciem pełnoletniości.), a poeci (i redaktor) biorą na swoje barki ciężar reprezentowania polskiej liryki XXI-wiecznej. Kobiety powinny być zadowolone z parytetowości antologii i obecności 10 “solistek”.

Roman Honet w posłowiu komentuje swój wybór, czy raczej wybranych poetów, słowami: “to głosy poetyckie na tyle odrębne, że rozpoznawalne wśród pozostałych, i na tyle spójne, że nieprzypadkowe”. Zatem jednoczesna odrębność i spójność. I niewątpliwie, skoro w jednej antologii mogą znaleźć się obok siebie Paweł Sarna i Konrad Góra, redaktor wzniósł się na wyżyny obiektywizmu, pomijając być może kilku autorów związanych z SDK (Bąk, Ciok, Bałdyga, Bielicki), dążył zapewne do uzyskania samej esencji, lecz pozbawiając jednocześnie swój wybór elementu niespodzianki, jaką mogła by być nieobecność Dehnela czy Bielskiej na rzecz np. autora Znaku wodnego, czy Przemysława Owczarka. Wobec takiego obrotu spraw największym odkryciem Poetów na nowy wiek jest jej redaktor – Roman Honet, który pokazał się – dzięki opublikowanym komentarzom do najbardziej interesujących książek po 2000 – jako wnikliwy i błyskotliwy krytyk.

22 autor-widmo byłby mężczyzną urodzonym w 1979, mającym na koncie 2,4 książki poetyckiej. Interesowałyby go: “dziurawy but, brudne skarpetki, pani za ladą, co ma ciężki okres” (Pasewicz), “biały miąższ jabłka ruch palców błysk noża” (Wajs) czy “hot dogi na amerykańskich filmach talibowie front wyzwolenia zwierząt” (Kopyt). Nie da się jednak powiedzieć, że w przeciwieństwie do 118 (tak?) kolegów obecnych w antologii Nowej poezji polskiej 1990-2000, 22 poeta bardziej zapatrzony jest w rzeczywistość, niż w język. Silna jest reprezentacja awangardy “po drodze zatracająca cały romantyzm” (Mirahina) i to właśnie ona, reprezentowana przez Pułkę, Rybickiego czy Górę nadaje młodej poezji taką dynamikę, jaką przed laty nadawali jej (i nadal to robią) Sendecki czy Baczewski. Osobność, inność. Tak Mariusz Grzebalski scharakteryzował Antypody Elsnera i tak można mówić o poetach na nowy wiek.

Jakość antologii można zmierzyć autorami, którzy się w niej znaleźli, nie znaleźli, ale też wierszami, które mogą być zapamiętane i cytowane niczym szlagiery Świetlickiego. Bo jak mówią mądrości ludowe, dobry wiersz to taki, który można zaśpiewać (och, Pasewicz śpiewający swoje utwory, albo Szczepan Kopyt z towarzyszeniem Rage Against the Machine, to by było!), ale też taki, który można zacytować w towarzystwie, błyszcząc przy tym jak złotówka. W nowe dziesięciolecie będę wchodził ze słowami Elsnera z “Piosenki pijaka”: “Zostawiłem mnóstwo pustych / miejsc, w których byłem, oraz / kobiet, w których nie musiałem być, // żeby były puste.”, Bargielskiej “Śmierci, niewymawialska, dotykalska panno. / Gdzież jest twoje zwycięstwo? Sama ci pokażę.”, czy “Mówienie tłumaczy nas z ciszy pozostałych” Szychowiak. Nieco melodramatycznie, ale z pazurem.

Z pazurem jakiego troszkę zabrakło redaktorowi. Wybór Honeta jest zbiorem bezpiecznym, pozbawionym znamion sportu ekstremalnego, jakim byłoby postawienie na zawodników, którzy nie są w peletonie. Widzimy peleton pozbawiony lidera, poety w żółtej koszulce, ale to raczej znak czasów, w których literatura staje się sporem zespołowym. Jeśli dobra antologia to taka, o której można dyskutować, to na pewno praca Romana Honeta nie poszła na marne, i jak zwykle przy tego rodzaju pozycji, będziemy się spierać, upominać i narzekać. A oczko poetów gładko przechodzi w historię literatury, bo gest antologii jest na swój sposób gestem kanonizacyjnym, jaki wykonuje się ze słowami “macie swoich poetów”. Mamy.