O Żółtym popołudniu

Wiersze Wallace’a Stevensa uważane są za arcydzieła. W Ameryce długo trwał nierozstrzygalny spór krytyków o dwóch patronów dwudziestowiecznego amerykańskiego modernizmu: chodzi o Ezrę Pounda i Stevensa właśnie. Orędownikiem tego ostatniego był choćby legendarny krytyk Harold Bloom. Stevens debiutował późno, pierwsza książka Harmonium ukazała się, gdy miał 44 lata, a najważniejsze wiersze, poematy i eseje powstały już po tym, jak przekroczył pięćdziesiątkę. Właśnie od 1942 roku, od tomu Parts of a World, z którego pochodzi wiersz “Żółte popołudnie”, zaczyna się najważniejszy czas tej poezji.

Justyna Sobolewska

Kto wie czy zdanie Rimbauda, że “odnaleziono wreszcie wieczność – to słońce zmieszane z morzem” – nie znajduje kontynuacji w wielkich medytacjach Stevensa? Można go czytać bez końca. I jeszcze jedno, i dla mnie najbardziej oczywiste. Stevens jest jednym z najbliższych mi poetów. Dlatego, że fikcja i wyobraźnia grają w tej poezji tak ogromną rolę, ale też dlatego, że tęskni (jak i ja), do takiego wiersza, zdania czy metafory, które zamiast być ideami rzeczy, znakami, nalepkami, są tą rzeczą po prostu.

Edward Pasewicz

Stevens to być może jedyny gigant poezji nowoczesnej, który w tak ostentacyjny sposób odżegnywał się od wszelkich instytucjonalnych utylizacji poezji. Pisanie wierszy traktował jako zajęcie dodatkowe (przez całe życie pracował w Towarzystwie Ubezpieczeniowym w miejscowości Hartford – kiedy w 1955 roku Uniwersytet Harvarda zaproponował mu posadę wykładowcy, Stevens odrzucił intratną propozycję, tłumacząc w uzasadnieniu, że nie może opuścić swojej firmy na rzecz niepewnej kariery akademickiej!). Mimo to – a może właśnie dzięki temu – stworzył najbardziej wyrafinowane, skomplikowane, hermetyczne i intensywne dzieło poetyckie w historii dwudziestowiecznej literatury anglosaskiej. Przekład Jacka Gutorowa wypełnia pokaźną lukę w polskiej recepcji tej historii.

Grzegorz Jankowicz

Z ogromną radością czytam te przekłady – wysublimowane i piękne. I nie mogę się nadziwić, ile tu znakomitych pomysłów, świetnych rozwiązań, językowej wrażliwości i czułości dla wiersza. Fantastyczna robota Jacka Gutorowa. Talent i precyzja w czystej harmonii. Zatem panie, panowie czapki z głów! Ponownie odkrywam także Stevensa – wiersze do kontemplacji. Powinien być jeden na tydzień, żeby sobie w ciszy podziałał – zawiązywał myśli, rozwiązywał języki. Opłotkami się zakorzenia alchemiczna wiedza, którą przekazuje nam Stevens: “racjonaliści nosiliby sombrera”!, “noc nic nie wie o śpiewach nocy”! A przede wszystkim: “tylko my dwoje możemy się wymieniać sobą nawzajem”.

Agnieszka Wolny-Hamkało

Którzy z wielkich modernistów służą poezji, sztuce, życiu dziś jeszcze, gdy granice tych dziedzin zacierają się bardziej niż kiedykolwiek? Wallace Stevens, prawnik, dyrektor, poeta niezgłębiony, który nalegał, że pieniądz jest formą poezji, człowiek nieobjaśnialny, któremu bezruch purytańskiego dostatku w Nowej Anglii wciąż objawiał, jak Emily Dickinson, swoją fantastyczną stronę, należy do nich bezsprzecznie. Był i jest gigantem wyobraźni, magiem umysłu, cichym wirtuozem mowy, projektantem kolejnych zewnętrzności: wobec języka, wobec siebie, wobec każdej kolejnej formacji kulturowej. Stevens to ten wielki modernista, którego życie – w starannie, niczym wiersz, wyobrażonej zwykłości – jest najbardziej tajemnicze. Tak czyta amerykańskiego poetę Jacek Gutorow, dopiero drugi – co nagle spostrzegamy jako niesłychane przeoczenie – polski tłumacz decydujący się na obszerniejszą, reprezentatywną próbę przeniesienia Stevensa. Gutorow to czytelnik wszechstronnie predysponowany do postawionego zadania: ekspert, pasjonat, esteta, przerzucony ponad czasem i miejscem korespondent. Dyskusja, którą ten tom wywoła, sprawi nam wiele przyjemności i wiele będziemy mieli do powiedzenia o doborze wierszy, o strategiach przekładowych. Już teraz jednak jest jasne, że ten przekrojowy, wystudiowany, osobiście przeżyty wybór ze Stevensa jest nam absolutnie niezbędny.

Kacper Bartczak