recenzje / ESEJE

„Nowy” Różewicz: „Trzeba żyć bez Ojca”

Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki Credo Tadeusza Różewicza w opracowaniu Jana Stolarczyka, która ukazała się w Biurze Literackim 29 stycznia 2020 roku.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

1.

„Piszący wiersze mimo wszystko” – pomyślałem, czytając kolejny wiersz Różewicza wypełniony sceptycyzmem wobec poezji i obowiązków z nią związanych. Tak pomyślałem o retorycznej figurze, ale i żywym człowieku, jego codziennych spacerach, w okolicach Parku Południowego i ulicy Januszowickiej, w poszukiwaniu „natchnienia”, z którym można byłoby się zaraz pokłócić, które można by w gorzki bądź kabaretowy sposób przenicować. Z jednej strony czytam w Appendixie (Szara strefa) wyznanie nawiązujące do zażyłości z Leopoldem Staffem, a raczej już jego duchem: „Jeśli genus irritable poetarum będzie się uśmiechał, to może świat nie zakończy swego istnienia jękiem, wyciem i szczekaniem”[1], a z drugiej strony pojawia się subtelne zaprzeczenie wcześniej wyrażonej nadziei: „za tą bramą/ nie będzie historii/ ani dobra ani poezji// a co będzie/ nieznajomy panie?// będą kamienie”[2]. I ten rozdźwięk towarzyszył mi przy lekturze Creda, nowego wyboru wierszy Tadeusza Różewicza, dokonanego przez Jana Stolarczyka. Poczucie nieustającego napięcia między chęcią afirmowania poetyckiego gestu a potrzebą ironizowania na jego temat, negowania jego istotnego sensu. Oto ciemna energia, której obecności doświadczałem przy czytaniu. W tym Różewicz jest ciągle żywy, żywotny, współczesny, właśnie jako świadek wiecznie stającego się końca poezji, procesu pisania podlegającego temu mrocznemu cieniowi i jednocześnie mu zaprzeczającego. Ta szarpanina jest wciąż płodna i na swój sposób nowoczesna.

(…………………………)
w październiku roku 2000
byłem na Targach Książki we Frankfurcie
(Frankfurt am Main)
ośmiuset wydawców
a może osiem tysięcy wydawców
wystawiło sto tysięcy nowych tytułów
milion książek
pojawił się tam nie tylko
„papież literatury i krytyki niemieckiej”
pięciuset poetów (płci obojga)
czytało swoje wiersze
ja ja lesen macht schöon
(schreiben macht haßlich)
ale największy sukces odniósł
Borys Jelcyn ze swoim bestsellerem
szampanem wódką i kawiorem[3]

I zaraz kartkę dalej „Deszcz w Krakowie” kończący się słowami: „dobranoc moi mili/ dobranoc/ żywi i umarli poeci/ dobranoc poezjo”[4].

Zatem, dobranoc.

2.

Halo, chwilę! Pora się obudzić. Przecież tego fragmentu nie ma w Credzie. Jest jednak „Nożyk profesora”, poemat podany w całości, bez żadnych skrótów. Najdłuższy tekst w całym zbiorze, a więc wyjątkowo ważny w nowym układzie Różewiczowskiego przesłania. A ja właśnie z książki, w której po raz pierwszy pokazano go światu, wybieram inne fragmenty, skromne i obok niego umieszczone. Zostawmy fragmenty, przypatrzmy się całości, pamiętajmy o przesłaniu. W pierwszej chwili jawi się następująco: poezja nie ma własnych celów. Albo inaczej – straciła je po drodze przez tysiąclecia, wyzbyła się. Stary poeta odrzuca jej uzurpacje, nadużycia, przekombinowanie, nadprogramowe strojenie się w zbędne szaty. Zostaje świadectwo. Dokumentalny zapis tego, co przeżyło się z innymi ludźmi. Pośród ludzi. Jeżeli ktoś w nowym wyborze wierszy Różewicza rzuca ostry snop światła na Nożyk profesora, to daje nam prawo do takiego czytania, do takich wrażeń. „Hania odeszła”, „Po latach siedzimy z Mieczysławem”, „Przyjechałem do Ustronia/ w lipcu roku 2000 z Wrocławia”[5], i tak dalej. Monotonne mamrotanie, wyliczanie rzeczy boleśnie elementarnych, zwykłych, żmudne opisywanie jedynego przedmiotu, jaki pozostał, zardzewiałego, zniszczonego nożyka. On wydaje się pewny, trwały, niepodlegający przekłamaniom poezji. Jakby sam był poezją. Obiekt pamięci. Obiekt artystyczny. Obiekt konieczny. „Właściwie po co napisałem o nim wiersz…” – to echo, które sam sobie wyobrażam.

A napisał po to, żeby przy okazji, jakby mimochodem, podsumować pewną epokę w dziejach ludzkości z punktu widzenia pojedynczego człowieka i otaczających go rzeczy drobnych. Epokę tę określa się jako „żelazną” i cytuje się fragmenty PrzemianOwidiusza (w przekładzie Anny Kamieńskiej), znajdując paralele między mitycznym „wiekiem żelaznym” a wiekiem XX. Motyw „żelaza”, symbolu zła i okrucieństwa, przewija się przez cały poemat: „uciekły wstyd prawda uczciwość/ na ich miejsce weszły/ zdrada podstęp oszustwo przemoc/ i zbrodnicza chęć posiadania…”[6] – taką definicję czasów „okrutnego żelaza” znajdziemy u Owidiusza. Natomiast u Różewicza symbolem paradoksalnego pomieszania w człowieku dobra i zła, wielkości i podłości staje się wykonany w obozie nożyk, do dzisiaj leżący na biurku przyjaciela, profesora Mieczysława Porębskiego. Leży tam między papierami i „upiornie” kontrastuje z tym, co go otacza. Z Matejką, Rodakowskim, Kantorem, Jaremianką, Sternem, Szapocznikow, Brzozowskim, Nowosielskim. Z referatami i wykładami, z filozofią, logiką i mistyką. Z największymi dokonaniami człowieka, ze wzlotami w sfery ducha sąsiaduje rdzewiejący nożyk zrobiony z obręczy od beczki w obozie zagłady. Przypomina o tym, co w ludzkiej naturze ciemne i brudne, o tym, kim się było, i co robiło pośród ludzi codziennie przerabianych na mydło.

 

Różewicz dorzuca kolejny eksponat do zbiorów muzeum swej pamięci. Za grubą szybą  nożyk pokryty rdzą. Ta rdza ma wymiar metafizyczny. Zapominanie jest cechą umożliwiającą dalsze trwanie, bezrefleksyjną wegetację. Przewodnik po muzeum zbrodni chce wstrząsać, budzić, wyrywać z niepamięci. Walczy z „rdzą” wszelkimi dostępnymi środkami. Nie waha się przed użyciem tak zwanego zaangażowanego wiersza publicystycznego, wymierzonego w faszystów, rasistów, fundamentalistów. Rdzewiejące na bocznicach historii „składy towarowe Zła” znów mogą ruszyć, ożyć.

(………………………………..)
Robigus prawie nieznany
demon rdzy – z drugiego rzędu bogów –
pożera tory szyny
parowozy

pióro rdzewieje
odlatuje kołysze się wznosi
nad ziemię skowronkiem
rdzawa
plamka na błękicie
osypuje się
przypada do ziemi[7]

3.

A jednak Jan Stolarczyk wyborem tytułu chce skierować naszą uwagę na inny poemat, na „Credo”, z mottem z Heideggera celowo i triumfalnie nieprzetłumaczonym; jakby miało grzmieć i chrzęścić kategoryczną niemczyzną traktująca o złocie, o prawdziwej i fałszywej wartości. I to „złoto” powtarza się potem wielokrotnie, przypominając analogiczną obsesję Ezry Pounda. Różewicz kiedyś nazwał go zdrajcą, ale potem obdarzył mianem „jednego z Ojców kościoła poezji”[8]. Potraktował jako wręcz modelowy przykład poety zaangażowanego, nienawidzącego „złota/ banków giełdy lichwy”[9], poety zgubionego przez ideologiczne zacietrzewienie, „wściekłe ujadanie”. Prawda o nim, czystość jego głosu, genialność wierszy dotarła do świadomości Różewicza o wiele później: „kiedy przestał szczekać/ wsłuchałem się w ciszę/ usłyszałem głos poety/ tego samego człowieka”[10]. Pounda – jego zdaniem – zniszczyła historia, „Klio z rylcem w dłoni” przemieniła go w świnię. Ten przykład potwierdza jego pogląd, że zbytnie uwikłanie w rzeczywistość i jej polityczno-ideologiczną stronę niezbyt służy poetom. Tyle tylko że niszcząca ich historia była niegdyś „Nauczycielką Życia”, zaś współcześnie jawi się jako „burdelmama i ciotka medialnych rewolucji”[11]. To kolejny w tych utworach zjadliwy pseudonim zdegradowanej, nijakiej rzeczywistości, o której nawet porządnego wiersza nie da się napisać.

To, co uwierało Pounda, było zaledwie początkiem rozwijającego się fałszu kultury opartej na pieniądzu, wyzysku, rywalizacji i przemocy. Pound wiele przeczuwał, Różewicz już więcej widzi. I najgorsze dla niego jest to, że częścią przemysłu fałszu, produkującego erzace w miejsce tego, co kiedyś było rzeczą i rzeczywistością, częścią tej globalnej operacji jest również poezja, aktywnie biorąca udział w procederze. Stąd jego tęsknota za tym, co kiedyś wyznaczało klasę tekstu i stojącego za nim świata, stąd szacunek dla biednych, zapomnianych i wykluczonych poetów, symbolizujących niegdysiejszą niepodległość artysty i sztuki.

(…………………………………………….)
Producenci śmierci popromiennej
chemicznej i biologicznej
producenci strachu
Sponsorzy kultury wysokiej
wrzucają do cylindra
albo dają „w łapę” (podaj łapę)
„ulubieńcom bogów” co to
nie chcą umrzeć młodo
twórcom kultury i nauki
męczennikom sztuki
wciskają na głowę laury
wciskają nagrody misskom
matronom panienkom statystkom
burdel-mamom kurwenaliom
jak mawiał Witkacy
wciskają za podwiązkę do majtek
między cycki w szparkę
w zęby między wargi
nagrody nagrody nagrody oskary ekrany
rozdziawiają ludzie prości gęby
ogłosili w Nowym Jorku
dzień King-Konga
dzień poezji dzień molestowania
wyssali z nas duszę rozum
przez rok cały rok okrągły
obowiązuje strój karnawałowy[12]

W każdej chwili można zacząć od nowa, omijając rozrastające się bagno wszechogarniającej kapitalistycznej korupcji. Ta nadzieja jest podstawą utopii, której – jak się zdaje – Różewicz ufał do końca. Dlatego teraz Jan Stolarczyk wybija ją na plan pierwszy i wskazuje na myśl, że zawsze można przeciwstawić się programowej „ucieczce” świata, a raczej, jak chce poeta, jego „kradzieży”. W miejsce tak rozumianej „trwałej rzeczywistości” ktoś umieścił falsyfikat, atrapę, „świat fałszywy/ ociekający złotem krwią ropą”[13].

A teraz najważniejszy postulat: „w takim świecie/ zostać poszukiwaczem poezji”[14]. Zostań nim, młody poeto, gdy już odrobisz zadanie domowe wcześniej sugerowane przez starego mistrza, a polegające na odtworzeniu własnej twarzy i „podzieleniu się jej zmiennym wyrazem” oraz „opisaniu człowieka/ którego minąłeś wczoraj”[15]. I nawet jeżeli sam Różewicz spiera się z sensownością utożsamiania poezji i prawdy, to przecież „Credo” kończy obrazem wyraźnie podkreślającym rolę poety, trud pisania, te momenty, które dotyczą chwytania w puste dłonie prawdy o życiu i świecie: „pochylony nad mętną/ gnuśną pełną odchodów/ rzeką życia i śmierci/ próbuję (…) budzę się z grudką błota w zaciśniętej dłoni”. Poza wiarę w rzeczywistość i jakąś prawdę o niej nie da się wyjść. Czyżby?

4.

Wybór Jana Stolarczyka przesuwa akcenty w innej jeszcze kwestii. I czyni to jakby wbrew Różewiczowi. A raczej wbrew przyklejonej twórcy „materialistycznej” etykiecie. Chodzi o stopniowe nasycanie „materializmu” i „ateizmu” treściami metafizycznymi. To, co ludzkie, proste, zwyczajne znajduje w tym wyborze, w tak sprofilowanym kształcie przesłania, sprzymierzeńca w postaci czegoś już prawie religijnego. Oczywiście nie ma w tym ostentacji i przesady, bo jest przecież subtelna granica między wiarą a jej pozorami, A jednak…

Dyskretnie porównajmy wczesną wypowiedź Różewicza z trzema ostatnimi utworami nowego wyboru, jego niegdysiejsze przekonanie dotyczące świadomego odcinania się od metafizyki z ostateczną zgodą na umieszczenie jej w horyzoncie egzystencji.

To pierwsze:

Źródła metafizyczne, które karmiły poezję od jej początków, przestały bić dla mnie. Źródła estetyczne również wyschły. Doświadczenie historyczne, które wyniosłem z wojny, okupacji, bezpośredniego zetknięcia się hitleryzmem, faszyzmem, to doświadczenie pchało mnie w kierunku materializmu, realizmu, socjalizmu, a nie w kierunku metafizyki. Wnioski, które wyciągnąłem z tego doświadczenia, kształtowały również moją twórczość poetycką. Konieczność wyrzeczenia. Pępowina, która łączyła poezję z metafizyką, została przecięta[16].

Teraz to drugie:

(……………………)
szedł za Chrystusem
naśladował Chrystusa

szedł polną drogą z innymi
uczniami głodni rwali
dojrzałe kłosy
łuskali ziarno jedli
z dłoni
łuskali ziarno palcami
próbowałem ich dogonić
i znalazłem się nagle w świetle
w krainie młodości
ziemskim raju odnalazłem
oczy i usta
mojej dziewczyny i chabry
i obłoki[17]

Oto fragment wyrwany z poematu „Nauka chodzenia”, który wraz z dwoma krótkimi lirykami, wypatrującymi – mimo wszystko – eschatologicznej nadziei, kończy tak pomyślane credo Różewicza. A w poemacie mowa o tym, że trzeba zacząć od nowa i że to zawsze jest możliwe przy pewnym natężeniu woli. To „od nowa” może dla każdego znaczyć zupełnie coś innego. W tym przypadku chodzi o życie i poezję. Stary poeta przenosi się duchem do celi czekającego na egzekucję pastora Dietricha Bonhoeffera, utożsamiając się nie tylko z rozterkami niemieckiego kapłana, ale także z jego wiarą. Wiarą niespodziewanie współczesną, rozdartą, trudną, wręcz korespondującą z gnostyckimi herezjami.

W tym duchowym teatrze wszystko jest możliwe. Bonhoeffer gorączkowo tłumaczy Różewiczowi, że ten może stać się dzieckiem, które dopiero dojdzie do pierwszego kroku, pierwszego słowa i pierwszej myśli. I po drodze, trudnej i ciężkiej, wcale nie musi obrażać się na Boga, a właściwie dotkliwą pustkę po Nim, gdyż owa pustka jest jak najbardziej celowa. Dzięki niej możliwe jest ujawnienie się prawdziwego człowieczeństwa, skomplikowanej prawdy o człowieku, który, jeśli ma taką potrzebę, wypracowuje sobie sam – mniej czy bardziej konsolacyjną – ideę obecności Boga.

To spore osiągnięcie redaktora: zostawić mnie, czytelnika, z końcowym obrazem Różewicza utożsamiającego się z Bonhoefferowską tezą, z przekonaniem o tym, że „że Bóg odszedł z tego świata/ nie umarł!/ trzeba się z tym zgodzić/ że jest się dorosłym/ że trzeba żyć/ bez Ojca”[18].

Przypisy:
[1] T. Różewicz, Szara strefa, Wrocław 2002, s. 90.
[2] T. Różewicz, Nożyk profesora, Wrocław 2001, s. 32.
[3] Tamże, s. 38.
[4] Tamże, s. 41.
[5] T. Różewicz, Credo, Wrocław 2020, s. 72, 67, 83.
[6] Tamże, s. 82.
[7] Tamże, s. 63‒64.
[8] T. Różewicz, Poezja, t. 4, Wrocław 2006, s. 337.
[9] Tamże.
[10] Tamże, s. 339.
[11] Tamże, s. 340.
[12] T. Różewicz, Credo, Wrocław 2020, s. 56‒57.
[13] Tamże, s. 60.
[14] Tamże.
[15] Tamże, s. 21.
[16] T. Różewicz, Do źródeł. Wypowiedź z roku 1965, którą cytuję za: T. Różewicz, Niepokój. Formen der Unruhe, Wrocław 1999, s. 370.
[17] T. Różewicz, Credo, Wrocław 2020, s. 90‒91.
[18] Tamże, s. 87.

O AUTORZE

Karol Maliszewski

Urodzony w 1960 roku w Nowej Rudzie. Poeta, prozaik, krytyk literacki. Absolwent filozofii na Uniwersytecie Wrocławskim. Założyciel Noworudzkiego Klubu Literackiego „Ogma”. Laureat nagrody im. Marka Jodłowskiego (1994), nagrody im. Barbary Sadowskiej (1997), nagrody im. Ryszarda Milczewskiego-Bruno (1999). Nominowany do NIKE za zbiór krytyk literackich Rozproszone głosy. Notatki krytyka (2007). Pracuje w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Mieszka w Nowej Rudzie.

powiązania

Naturalna wielkość

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki Zeszyt ćwiczeń Joanny Łępickiej, wydanej w Biurze Literackim 4 grudnia 2023 roku.

WIĘCEJ

Przemiany i wulkany

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki Kryptodom Katarzyny Szaulińskiej, wydanej w Biurze Literackim 16 października 2023 roku.

WIĘCEJ

Roz-połów się… Gawęda o debiutach

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki Połów. Poetyckie i prozatorskie debiuty 2022, wydanej w Biurze Literackim 14 sierpnia 2023 roku.

WIĘCEJ

Romantyczność 2022

nagrania / TransPort Literacki Aleksandra Byrska Aleksandra Kasprzak Antonina Tosiek Artur Burszta Daniel Tamkun Helena Burdzińska Jacek Dehnel Jakub Kornhauser Jakub Pszoniak Joanna Mueller Joanna Roszak Karol Maliszewski Karolina Sałdecka Katarzyna Szaulińska Łukasz Cabajewski Maria Krzywda Michał Domagalski Miłosz Biedrzycki Natalia Malek

Czytanie z książki Romantyczność. Współczesne ballady i romanse inspirowane twórczością Adama Mickiewicza w ramach festiwalu TransPort Literacki 27.

WIĘCEJ

Oko przyłożone do dziurki, którą najpierw trzeba wydrapać (tylko notatki)

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki lorem ipsum Jakuba Pszoniaka, wydanej w Biurze Literackim 24 października 2022 roku.

WIĘCEJ

Oddech wypełniony sensem

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze książki towarzysząca premierze książki 100 wierszy wolnych z Ukrainy w tłumaczeniu Bohdana Zadury, wydanej w Biurze Literackim 2 maja 2022 roku.

WIĘCEJ

Wojna zmienia wszystko…

wywiady / O KSIĄŻCE Bohdan Zadura Karol Maliszewski

Rozmowa Karola Maliszewskiego z Bohdanem Zadurą, towarzysząca premierze książki 100 wierszy wolnych z Ukrainy, wydanej w Biurze Literackim 2 maja 2022 roku.

WIĘCEJ

„Swoje miejsce” obcości

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze książki Wszystko dobrze Marii Krzywdy, wydanej w Biurze Literackim 7 marca 2022 roku.

WIĘCEJ

Dyskretne występy w celu wyrobienia sobie przewagi

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze książki Odwrócona strefa, wydanej w Biurze Literackim 13 grudnia 2021 roku.

WIĘCEJ

Bojownicy bez broni, Przełykanie włosa i Pernambuco

nagrania / Stacja Literatura Ivan Wernisch Ján Ondruš Joanna Orska Karol Maliszewski Leszek Engelking Morten Nielsen Zbigniew Machej

Spotkanie wokół książek Bojownicy bez broni Mortena Nielsena, Przełykanie włosa Jána Ondruša i Pernambuco Ivana Wernischa z udziałem Bogusławy Sochańskiej, Zbigniewa Macheja, Leszka Engelkinga, Karola Maliszewskiego i Joanny Orskiej w ramach festiwalu Stacja Literatura 26.

WIĘCEJ

Wojna (pieśni lisów), Przepowieść w ścinkach, Gdyby ktoś o mnie pytał, Sekcja zabójstw

nagrania / Stacja Literatura Bohdan Zadura Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki Joanna Mueller Karol Maliszewski Konrad Góra Marta Podgórnik

Spotkanie wokół książek Wojna (pieśni lisów), Przepowieść w ścinkach, Gdyby ktoś o mnie pytał i Sekcja zabójstw z udziałem Konrada Góry, Marty Podgórnik, Bohdana Zadury, Joanny Mueller i Karola Maliszewskiego w ramach festiwalu Stacja Literatura 25.

WIĘCEJ

Zmyślony człowiek, Credo, Prawdziwe życie bohatera

nagrania / Stacja Literatura Bogusław Kierc Jan Stolarczyk Joanna Orska Joanna Roszak Karol Maliszewski Rafał Wojaczek Tadeusz Różewicz Tymoteusz Karpowicz

Spotkanie wokół książek Zmyślony człowiek Tymoteusza Karpowicza, Credo Tadeusza Różewicza i Prawdziwe życie bohatera Rafała Wojaczka z udziałem Joanny Roszak, Jana Stolarczyka, Bogusława Kierca, Joanny Orskiej i Karola Maliszewskiego w ramach festiwalu Stacja Literatura 25.

WIĘCEJ

„Czekam na siebie za rogiem”. Kilka zdań o poezji Jána Ondruša

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze książki Przełykanie włosa Jána Ondruša w tłumaczeniu Zbigniewa Macheja, wydanej w Biurze Literackim 6 kwietnia 2021 roku.

WIĘCEJ

Odkryć nieoczekiwaną bliskość

wywiady / O KSIĄŻCE Karol Maliszewski Zbigniew Machej

Rozmowa Karola Maliszewskiego ze Zbigniewem Machejem, towarzysząca premierze książki Przełykanie włosa, wydanej w Biurze Literackim 6 kwietnia 2021 roku.

WIĘCEJ

Ludzie ze Stacji

nagrania / Stacja Literatura Bogusław Kierc Dawid Mateusz Jerzy Jarniewicz Karol Maliszewski Katarzyna Szaulińska Konrad Góra Łukasz Dynowski Marta Podgórnik Robert Rybicki

Spotkanie wokół książki Ludzie ze Stacji w ramach festiwalu Stacja Literatura 25.

WIĘCEJ

Projekt wymiany ramek we wszystkich obrazkach

felietony / cykle PISARZY Karol Maliszewski

7. odcinek cyklu „Biuro Literackie: rok po roku” autorstwa Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

Źródło niezależnej, odkrywczej sztuki dla kolejnych pokoleń

felietony / cykle PISARZY Karol Maliszewski

6. odcinek cyklu „Biuro Literackie: rok po roku” autorstwa Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

Przyszłość poezji

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze almanachu Połów. Poetyckie debiuty 2019, który ukazał się w Biurze Literackim 17 sierpnia 2020 roku.

WIĘCEJ

Chciałoby się powiedzieć, ale się milczy

felietony / cykle PISARZY Karol Maliszewski

5. odcinek cyklu „Biuro Literackie: rok po roku” autorstwa Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

Mordercze ballady

nagrania / Stacja Literatura Joanna Orska Karol Maliszewski Marta Podgórnik

Spotkanie wokół książki Mordercze ballady Marty Podgórnik z udziałem Marty Podgórnik, Joanny Orskiej i Karola Maliszewskiego w ramach festiwalu Stacja Literatura 24.

WIĘCEJ

Wiersz wychodzi z domu i nigdy nie wraca

felietony / cykle PISARZY Karol Maliszewski

4. odcinek cyklu „Biuro Literackie: rok po roku” autorstwa Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

Daj mu tam, gdzie go nie ma

felietony / cykle PISARZY Karol Maliszewski

3. odcinek cyklu „Biuro Literackie: rok po roku” autorstwa Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

O poezji wchodzącej w kontakt z energią życia…

wywiady / O KSIĄŻCE Karol Maliszewski Katarina Šalamun-Biedrzycka

Rozmowa Karola Maliszewskiego z Katariną Šalamun-Biedrzycką, towarzysząca wydaniu książki Otona Župančiča Kielich upojenia, w wyborze, przekładzie i z posłowiem Katariny Šalamun-Biedrzyckiej, która ukazała się w Biurze Literackim 15 czerwca 2020 roku.

WIĘCEJ

Poetyckie książki trzydziestolecia

nagrania / Stacja Literatura Anna Kałuża Jakub Skurtys Joanna Mueller Joanna Orska Karol Maliszewski

Spotkanie z udziałem Anny Kałuży, Karola Maliszewskiego, Joanny Mueller, Joanny Orskiej oraz Jakuba Skurtysa w ramach festiwalu Stacja Literatura 24.

WIĘCEJ

Wojaczek a „przyjemność” lektury

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca wydaniu książki Rafała Wojaczka Prawdziwe życie bohatera, która ukazała się w Biurze Literackim 11 maja 2020 roku.

WIĘCEJ

„Wszystkie niespokojne składnie”

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki Wtracenie Przemysława Suchaneckiego, która ukazała się w Biurze Literackim 31 grudnia 2019 roku.

WIĘCEJ

Przeczytane, odhaczone, częściowo przeżyte. Nerwowy notatnik

debaty / ANKIETY I PODSUMOWANIA Karol Maliszewski

Głos Karola Maliszewskiego w debacie „Biurowe książki roku 2019”.

WIĘCEJ

Puste noce i 100 wierszy wypisanych z języka angielskiego

nagrania / Stacja Literatura Dawid Mateusz Jerzy Jarniewicz Karol Maliszewski

Spotkanie wokół książek Puste noce i 100 wierszy wypisanych z języka angielskiego z udziałem Jerzego Jarniewicza, Karola Maliszewskiego i Dawida Mateusza w ramach festiwalu Stacja Literatura 23.

WIĘCEJ

Sośnicki: wielokrotne symetrie

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Szkic Karola Maliszewskiego opublikowany w cyklu prezentacji najciekawszych archiwalnych tekstów z dwudziestopięciolecia festiwalu Stacja Literatura.

WIĘCEJ

Po szkodzie

nagrania / Stacja Literatura Bohdan Zadura Dawid Mateusz Karol Maliszewski

Spotkanie autorskie wokół książki Po szkodzie z udziałem Bohdana Zadury, Karola Maliszewskiego i Dawida Mateusza w ramach festiwalu Stacja Literatura 23.

WIĘCEJ

Język w ogniu (i trochę obok)

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego książki Chyba na pewno Jakuba Pszoniaka, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 1 kwietnia 2019 roku.

WIĘCEJ

Śmiertelne spotkanie (z balladą)

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego książki Mordercze ballady, która ukazała się w Biurze Literackim 7 stycznia 2019 roku.

WIĘCEJ

Biała środa 2009

dzwieki / WYDARZENIA Karol Maliszewski

Podsumowanie projektów edukacyjnych 2008/2009, podczas którego uczestnicy spotkań z Karolem Maliszewskim zaprezentowali publiczności swoje wiersze.

WIĘCEJ

Czytanie kapryśne – o czytaniu wierszy w latach 90.

dzwieki / WYDARZENIA Karol Maliszewski

Wykład Karola Maliszewskiego towarzyszący Pogotowiu poetyckiemu w sezonie 2008/2009.

WIĘCEJ

Wiersz doraźny: Dzień gniewu

utwory / premiery w sieci Grzegorz Wróblewski Jakub Kornhauser Joanna Mueller Karol Maliszewski Przemysław Owczarek Zbigniew Machej

Pozakonkursowy zestaw „Wierszy doraźnych 2018” autorstwa Jakuba Kornhausera, Zbigniewa Macheja, Karola Maliszewskiego, Joanny Mueller, Przemysława Owczarka, Grzegorza Wróblewskiego.

WIĘCEJ

Czytanie pojedyncze i zbiorowe

dzwieki / WYDARZENIA Karol Maliszewski

Wykład Karola Maliszewskiego towarzyszący Pogotowiu poetyckiemu w sezonie 2008/2009.

WIĘCEJ

O czytaniu wierszy w latach 80.

dzwieki / WYDARZENIA Karol Maliszewski

Wykład Karola Maliszewskiego towarzyszący Pogotowiu poetyckiemu w sezonie 2008/2009.

WIĘCEJ

O czytaniu wierszy w latach 70.

dzwieki / WYDARZENIA Karol Maliszewski

Wykład Karola Maliszewskiego towarzyszący Pogotowiu poetyckiemu w sezonie 2008/2009.

WIĘCEJ

„W pierwszym dniu po końcu świata”. O wierszach Michała Domagalskiego

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego książki Poza sezonem Michała Domagalskiego, która ukazała się w Biurze Literackim 23 lipca 2018 roku.

WIĘCEJ

O czytaniu wierszy w pociągu

dzwieki / WYDARZENIA Karol Maliszewski

Wykład Karola Maliszewskiego towarzyszący Pogotowiu poetyckiemu w sezonie 2008/2009.

WIĘCEJ

O czytaniu wierszy opornym

dzwieki / WYDARZENIA Karol Maliszewski

Wykład Karola Maliszewskiego towarzyszący Pogotowiu Poetyckiemu w sezonie 2008/2009.

WIĘCEJ

Czytanie wiersza, czytanie człowieka

dzwieki / WYDARZENIA Karol Maliszewski

Wykład Karola Maliszewskiego towarzyszący Pogotowiu poetyckiemu w sezonie 2008/2009.

WIĘCEJ

Od Be do Zet

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze almanachu Połów. Poetyckie debiuty 2016, wydanego w Biurze Literackim 6 lutego 2017 roku, a w wersji elektronicznej 25 grudnia 2017 roku.

WIĘCEJ

W głąb „czarnej dziury”

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze e-booka Telefon z antypodów. Wiersze z młodości w epoce minionej (1978-1990), wydanej w Biurze Literackim 8 marca 2016 roku.

WIĘCEJ

Niech leci, kto zechce

wywiady / O KSIĄŻCE Karol Maliszewski Szymon Słomczyński

Rozmowa Karola Maliszewskiego z Szymonem Słomczyńskim towarzysząca premierze książki Dwupłat, która ukazała się 1 czerwca 2015 roku nakładem Biura Literackiego.

WIĘCEJ

Całkiem zwyczajna świętość

recenzje / IMPRESJE Karol Maliszewski

Esej Karola Maliszewskiego towarzyszący premierze książki Być może należało mówić (1984-2012) Jacka Podsiadły.

WIĘCEJ

Notatki o nowej książce Filipa Zawady

recenzje / IMPRESJE Karol Maliszewski

Esej Karola Maliszewskiego towarzyszący premierze książki Pod słońce było Filipa Zawady, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 31 grudnia 2014 roku.

WIĘCEJ

Mój Falkiewicz

recenzje / IMPRESJE Karol Maliszewski

Esej Karola Maliszewskiego towarzyszący premierze książki ta chwila Andrzeja Falkiewicza.

WIĘCEJ

Nadjeżdża nadzieja, nadchodzi Poeta

recenzje / IMPRESJE Karol Maliszewski

Esej Karola Maliszewskiego towarzyszący premierze książki Nadjeżdża Szymona Słomczyńskiego.

WIĘCEJ

"narracja zawsze będzie spiskować"

recenzje / KOMENTARZE Karol Maliszewski

Karol Maliszewski, współredaktor antologii Połów. Poetyckie debiuty 2012, o twórczości Dawida Kujawy.

WIĘCEJ

Nie ma powrotu

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Fragment posłowia Karola Maliszewskiego z almanachu Powrót Barbarzyńców i nie.

WIĘCEJ

Świadectwo ukończenia Technikum Poezji

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego z książki Preparaty Przemysława Witkowskiego.

WIĘCEJ

I to ma być liryka? [fragmenty]

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Esej Karola Maliszewskiego o poezji Justyny Bargielskiej.

WIĘCEJ

Sajgon. Instrukcja obsługi

recenzje / KOMENTARZE Karol Maliszewski

Autorski komentarz Karola Maliszewskiego towarzyszący premierze książki Sajgon.

WIĘCEJ

O gubionych

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Bogusław Kierc Grzegorz Jankowicz Justyna Sobolewska Karol Maliszewski Konrad Wojtyła Piotr Czerniawski Tomasz Pułka

Komentarze Piotra Czerniawskiego, Grzegorza Jankowicza, Anny Kałuży, Bogusława Kierca, Karola Maliszewskiego, Edwarda Pasewicza, Tomasza Pułki, Justyny Sobolewskiej i Konrada Wojtyły.

WIĘCEJ

O Wszystko

recenzje / NOTKI I OPINIE Karol Maliszewski Maciej Melecki Maciej Robert Zbigniew Machej

Komentarze Karola Maliszewskiego, Macieja Meleckiego, Zbigniewa Macheja, Macieja Roberta.

WIĘCEJ

O Drażniących przyjemnościach

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Karol Maliszewski Wojciech Wilczyk

Komentarze Grzegorza Hetmana, Anny Kałuży, Karola Maliszewskiego, Wojciecha Wilczyka.

WIĘCEJ

O Czystej ziemi

recenzje / NOTKI I OPINIE Bartosz Sadulski Justyna Sobolewska Karol Maliszewski Maciej Robert Tomasz Fijałkowski

Komentarze Karola Maliszewskiego, Macieja Roberta, Justyny Sobolewskiej, Tomasza Fijałkowskiego, Bartosza Sadulskiego.

WIĘCEJ

O Hurtowni ran i Wierszach ludowych

recenzje / NOTKI I OPINIE Adam Wiedemann Karol Maliszewski Marcin Świetlicki

Komentarze Adama Wiedemanna, Marcina Świetlickiego, Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

O Białym tygodniu

recenzje / NOTKI I OPINIE Karol Maliszewski Miłosz Biedrzycki Rafał Skonieczny Wojciech Bonowicz

Komentarze Karola Maliszewskiego, Wojciecha Bonowicza, Rafała Skoniecznego, Miłosza Biedrzyckiego, Jarosława Nowosada.

WIĘCEJ

O Małych cieniach wielkich czarnoksiężników

recenzje / NOTKI I OPINIE Bogusław Kierc Jacek Gutorow Karol Maliszewski

Komentarze Jacka Gutorowa, Karola Maliszewskiego i Bogusława Kierca.

WIĘCEJ

O Skądinąd

recenzje / NOTKI I OPINIE Dagmara Sumara Julia Szychowiak Justyna Sobolewska Kamil Zając Karol Maliszewski

Komentarze Julii Szychowiak, Karola Maliszewskiego, Justyny Sobolewskiej, Dagmary Sumary, Kamila Zająca.

WIĘCEJ

O Wyborze większości i Wierszach z okolic

recenzje / NOTKI I OPINIE Adam Wiedemann Karol Maliszewski Marian Stala Radosław Kobierski Rafał Rżany

Komentarze Adama Wiedemanna, Mariana Stali, Artura Grabowskiego, Radosława Kobierskiego, Karola Maliszewskiego, Rafała Rżanego.

WIĘCEJ

O Wycieczkach krajoznawczych

recenzje / NOTKI I OPINIE Karol Maliszewski Krzysztof Siwczyk Marta Podgórnik

Komentarze Karola Maliszewskiego, Krzysztofa Siwczyka, Marty Podgórnik.

WIĘCEJ

O Rozbiórce

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Justyna Sobolewska Karol Maliszewski Piotr Śliwiński

Komentarze Anny Kałuży, Justyny Sobolewskiej, Piotra Śliwińskiego i Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

O Pocałunku na wstecznym

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Karol Maliszewski Łukasz Jarosz Tomasz Ważny

Komentarze Karola Maliszewskiego, Tomasza Ważnego, Anny Kałuży i Łukasza Jarosza.

WIĘCEJ

Liryczna brzytwa Ockhama

recenzje / IMPRESJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego z książki Brzytwa Ockhama Jacka Dehnela

WIĘCEJ

O Brzytwie okamgnienia

recenzje / NOTKI I OPINIE Darek Pado Jakub Winiarski Julia Fiedorczuk Karol Maliszewski Kuba Mikurda

Komentarze Kuby Mikurdy, Karola Maliszewskiego, Julii Fiedorczuk, Jakuba Winarskiego i Darka Pado.

WIĘCEJ

Wchodzenie ze światłem

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego z książki Plankton Bogusława Kierca.

WIĘCEJ

Barbarzyńca dla intelektualistów (a może odwrotnie)

recenzje / IMPRESJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze książki Wiersze zebrane (tom 3) Bohdana Zadury, wydanej w Biurze Literackim 13 lutego 2006 roku.

WIĘCEJ

Nowa poezja. Mały przewodnik po tendencjach i stylach

recenzje / IMPRESJE Karol Maliszewski

Esej Karola Maliszewskiego poświęcony twórczości Andrzeja Sosnowskiego.

WIĘCEJ

Czapajew wypłynął, czyli nowe klejenie starych map

recenzje / IMPRESJE Karol Maliszewski

Esej Karola Maliszewskiego poświęcony książce Przecena map Darka Foksa.

WIĘCEJ

Foks, dziwny jest ten wiersz

recenzje / IMPRESJE Karol Maliszewski

Esej Karola Maliszewskiego poświęcony książce Przecena map Darka Foksa.

WIĘCEJ

Tak i Nie

wywiady / O PISANIU Tadeusz Różewicz Witold Zalewski

Rozmowa Witolda Zalewskiego* z Tadeuszem Różewiczem, towarzysząca premierze książki Credo Tadeusza Różewicza w opracowaniu Jana Stolarczyka, która ukazała się w Biurze Literackim 29 stycznia 2020 roku.

WIĘCEJ

Historia wiersza “Zwierciadło”

recenzje / KOMENTARZE Tadeusz Różewicz

Historia wiersza “Zwierciadło” Tadeusza Różewicza – od rękopisów do wersji ostatecznej.

WIĘCEJ

Credo

utwory / zapowiedzi książek Tadeusz Różewicz

Fragment zapowiadający książkę Tadeusza Różewicza Credo w opracowaniu Jana Stolarczyka, która ukaże się w Biurze Literackim 29 stycznia 2020 roku.

WIĘCEJ

Lata walki

recenzje / ESEJE Agata Pyzik

Recenzja Agaty Pyzik z książki Po debiucie. Dziennik krytyka Karola Maliszewskiego, która ukazała się w miesięczniku “Lampa”.

WIĘCEJ

Karol Maliszewski, Po debiucie

recenzje / ESEJE Agnieszka Wolny-Hamkało

Recenzja Agnieszki Wolny-Hamkało z książki Po debiucie. Dziennik krytyka Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

Wszystko jest Sajgonem

recenzje / ESEJE Jacek Bierut

Recenzja Jacka Bieruta z książki Sajgon Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

Proces marginalizacji, spychania i odpychania Inności

wywiady / O KSIĄŻCE Jakub Skurtys Mateusz Kotwica

Z Jakubem Skurtysem o książce Sajgon rozmawia Mateusz Kotwica.

WIĘCEJ

Poezja terapeutyczna, miłująca krytyka

recenzje / ESEJE Agnieszka Wolny-Hamkało

Recenzja Agnieszki Wolny-Hamkało z książki Po debiucie. Dziennik krytyka Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

Odkrywanie nowej rudy krytyki

recenzje / ESEJE Grzegorz Czekański

Recenzja Grzegorza Czekańskiego z książki Po debiucie. Dziennik krytyka Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

O Po debiucie

recenzje / NOTKI I OPINIE Agnieszka Wolny-Hamkało Bartosz Sadulski Grzegorz Jankowicz Przemysław Witkowski

Komentarze Agnieszki Wolny-Hamkało, Grzegorza Jankowicza, Bartosza Sadulskiego, Przemysława Witkowskiego.

WIĘCEJ