wywiady / O KSIĄŻCE

Wojna zmienia wszystko…

Bohdan Zadura

Karol Maliszewski

Rozmowa Karola Maliszewskiego z Bohdanem Zadurą, towarzysząca premierze książki 100 wierszy wolnych z Ukrainy, wydanej w Biurze Literackim 2 maja 2022 roku.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

Karol Maliszewski: Bohdanie, czy pamiętasz pierwszy tekst, który tłumaczyłeś z języka ukraińskiego? To był wiersz?

Bohdan Zadura: Tak, wiersz. Dmytra Pawłyczki, bardzo możliwe, że „Chleb”, jeden z białych sonetów, który zresztą jest w antologii 100 wierszy…. To mógł też być pierwszy w ogóle tekst po ukraińsku, jaki przeczytałem, ale za to głowy już bym nie dał, bo nie pamiętam, na czym mi się otworzył któryś z dwóch tomików Pawłyczki, z których robiłem ten wybór. To może właśnie „Chleb” zdecydował, że, pełen najróżniejszych wątpliwości, postanowiłem wejść w ten przekład. Szaleństwo, bezczelność, pragnienie czegoś nowego, chęć sprawdzenia, czy jeszcze potrafię rymować (znaczna część wierszy Pawłyczki to były wiersze rymowane, sylabotoniczne), z drugiej strony – całkowite désintéressement wobec tej literatury, stereotypowe wyobrażenie o niej jako ubogiej krewnej literatury rosyjskiej. Ktoś, kto jako kilkunastolatek był pod wrażeniem Francuzów – Apollinaire’a, Jacoba, Saint-John Perse’a, a później tłumaczył wiersze Mandelsztama, Brytyjczyków i Amerykanów oraz – za pomocą przekładów filologicznych – Węgrów, będzie marnował czas i swoją reputację niezłego poety na jakiegoś Ukraińca? W dodatku szukającego na Montmartrze w jednym z (bardzo pięknych skądinąd)  paryskich liryków śladów Lenina? „Chleb” pomógł mi przezwyciężyć strach przed własną niekompetencją, bo gdy przetłumaczyłem ten wiersz, znalazłem istniejący przekład pióra bardzo znanego ukrainisty, gdzie chleb był pieczony na liściu grochu, a nie orzecha, bo jako groch przetłumaczyło mu się słowo горіх.

Skąd u Ciebie zainteresowanie tym językiem, kulturą i literaturą Ukrainy?

Jak wynika z tego, co powiedziałem przed chwilą, znikąd. Z czystego przypadku. Z tego, że redakcja „Akcentu” sąsiadowała z „Wydawnictwem Lubelskim”, które dostało polecenie z jakiegoś  departamentu książki Ministerstwa Kultury, żeby wydać Pawłyczkę. Że Jadzi Białowąs przyszło do głowy, żeby mi go zaproponować. Że te wiersze mi się spodobały, że wreszcie kilkanaście lat wcześniej byłem świadkiem zażyłości Tadeusza Nowaka z Pawłyczką, co było decydującym argumentem. Wreszcie z tego, że po ukazaniu się Tajemnicy twojej twarzy Dmytro sprawił, że ZLP (od 1982 roku nie byłem jego członkiem) dokooptował mnie do swojej delegacji jadącej na Ukrainę. Że się wtedy z nim nie spotkałem i być może dlatego zaprzyjaźniłem się z Mykołą Riabczukiem. Że Riabczuk wprowadził mnie w Ukrainę, której istnienia nie podejrzewałem, której sam był uosobieniem, a to, że gdy u niego byłem, zjawił się Jurij Andruchowycz, dzisiaj mogę uznać za fakt w pewnej mierze symboliczny. To był późny listopad 1989 roku. Ta podróż, która miała coś zamknąć (bo Pawłyczko w mojej świadomości był jednorazowym epizodem), nieoczekiwanie coś otworzyła.

Wiesz, oczywiście mógłbym też na to spojrzeć całkiem inaczej. Przez pryzmat Juliusza Słowackiego i Krzemieńca, w którym pierwszy raz byłem właśnie w tym mroźnym i śnieżnym listopadzie. Przez zdjęcia i wpisy wybitnych postaci polskiej literatury z Iwaszkiewiczem na czele, które można było oglądać w tamtejszym biednym muzeum krajoznawczym. Przez lwowskość profesora Tadeusza Żulińskiego, szefa mojego ojca w Zakładzie Anatomii Patologicznej Instytutu Weterynarii w Puławach. Albo przez wątki ukraińskie w powieści Wilhelma Macha Góry nad Czarnym Morzem i opowieści teścia, któremu udało się uciec z kolonii Borszczówka w pobliżu Równego, spacyfikowanej przez Niemców i policję ukraińską w marcu 1943, a potem… Przez wyśpiewywany przez czternastolatka w harcerskim mundurku żal za zieloną Ukrainą. Przez błękitne niebo i żółtą pszenicę, gdy w 1975 roku jechałem z Sozopola tranzytem przez Czerniowce i Lwów. Przez rodzinną pamięć o ciotce mojego ojca Stefanii z domu Groch, która wyszła za mąż za Teodora Andrejewa, żołnierza stacjonującego w Puławach pułku kozaków, i wyjechała z nim do Charkowa, gdy pułk ten ewakuował się tam na początku I wojny światowej, podobnie jak Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa. W 1956 czy 57 roku, wykorzystując odwilż, ojciec, próbujący odnowić kontakt, napisał do niej, że ma syna Bohdana, który zbiera znaczki pocztowe. Odpowiedź na ten list przyszła do mnie w 1995 roku od jej wnuka Jurija; wyjmując tę kopertę ze skrzynki, myślałem, że to list od Andruchowycza. Na pewno to zainteresowanie nie wzięło się stąd, że Puławy leżą stosunkowo blisko Chełma, co podkreślał w jakimś tekście Dmytro, sugerując moje ukraińskie korzenie i mijając się w tym z prawdą. Raczej z poczucia winy, że kiedyś miałem lekceważący stosunek do ukraińskiej literatury.  Gdyby pokuta mogła być przyjemnością, powiedziałbym, że to pokuta za nieuzasadnione poczucie wyższości.

Różnie rozumiana kategoria wolności spaja antologię Wiersze zawsze są wolne z tą obecną zatytułowaną 100 wierszy wolnych. Czy to głoszenie potrzeby wolności jest jakimś nakazem, obowiązującym tonem poezji ukraińskiej?

Wiersze w gorsecie rytmu i rymu oczywiście mogą być wolne w innym sensie niż to, co z obca nazywa się vers libre. Cytat z wiersza Mykoły Riabczuka, który był tytułem pierwszej antologii, odnosił się i do jednych, i drugich. Vers libre w poezji ukraińskiej zdobywał sobie prawo obywatelstwa później niż u nas. Gdy u nas był oczywistością, tam był jeszcze ekscesem czy ekstrawagancją. O Witaliju Boryspołciu nie słyszałem od żadnego z moich ukraińskich przyjaciół, choć z innych źródeł wynika, że w swoim czasie był on jednym z prekursorów tego typu wiersza w Ukrainie i  bardzo popularnym w świecie poetą ukraińskim. Ogólnie rzecz biorąc, sztuka, a więc również poezja, jest dla mnie domeną wolności. Nie podoba mi się ważny polityk, mam prawo go obśmiać czy wyszydzić w wierszu. Mam chęć pisać wiersze o sadzeniu grochu, piszę sobie o tym. Przymus pisania wierszy o wolności ogranicza wolność. To chyba logiczne. Ale skoro wojna zmienia wszystko?

Takie wiersze powstają w obliczu zagrożenia, tak wygląda kultura pod ciągłą presją czynników politycznych… Mimo haseł „kultura poza polityką” czy „za dużo polityki” jakoś trudno się jej pozbyć, wciska się we wszystko, nawet w wiersz o miłości czy o wiośnie.

Nie wiem, czy próby pozbywania się polityki w sensie zapominania o niej to czasem nie jest błąd, a może i grzech. Zdaje się, że w tej kwestii Irwaneć i Żadan są zgodni. Wiesz, często w ostatnich latach przychodzi mi do głowy ten fragment z Ewangelii św. Łukasza, gdy Chrystus mówi: „Córki jerozolimskie, nie płaczcie nade Mną; płaczcie raczej nad sobą i nad waszymi dziećmi!” Nie wiem, kogo powinienem tłumaczyć, bo kiedy dość nieoczekiwanie zająłem się literaturą białoruską, stało się tam to, co się stało. I miałem niejasne poczucie, że ci, którzy oficjalnie wspierali białoruskie pacyfikowane społeczeństwo, tak naprawdę w duchu marzyli, żeby mieć tak sprawne siły jak OMON Łukaszenki. Urywam ten wątek, bo jeszcze powiem słowo za dużo.

Korzystałeś z fragmentów pierwszej antologii czy też wziąłeś się do roboty całkowicie od nowa? Jakie pojawiły się nowości, a z czego musiałaś zrezygnować?

Pomysł na kontynuację serii rozpoczętej przez 100 wierszy polskich średniej długości, a potem 100 wierszy wypisanych z języka angielskiego zrodził się u Artura parę lat temu. Myślałem o tej książce niespiesznie, wyobrażając ją sobie jako the best of, zbiór najpiękniejszych wierszy i najlepszych moich przekładów. Wojna zmienia wszystko, zmieniła i to. Tempo, w jakim powstawała ta antologia, było dość szalone. Może w innym nie dałoby się jej ułożyć. Wybranie z tysięcy wierszy stu to nie jest rzecz łatwa, zwłaszcza że podświadomie ma się ochotę każdego poetę pokazać ze wszystkich jego najlepszych stron. Decyzję wydawcy, by do 100 wierszy… nie weszły utwory z pierwszej antologii (a właściwie z pierwszych dwóch, bo wydanie z 2007 roku jednak różni się zawartością od tego z 2004) przyjąłem z ciężkim sercem, ale jednak jako wybawienie. Koszta były takie, że z dwudziestu autorów wypadło dziewięcioro, których później już nie tłumaczyłem: Emma Andijewska, Jewhen Brusłynowski, Mykoła Chołodny, Wołodymyr Cybulko, Hryhorij Czubaj, Nazar Honczar, Iwan Łuczuk, Roman Sadłowski, Wiktor Neborak. Przybyło trzydzieści nazwisk. Embargiem nie obłożyłem swoich przekładów wierszy, które znalazły się w antologii Листи з України/Listy z Ukrainy, która ukazała się w 2016 roku w ramach projektu Miesiąc Lwowski Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław pod redakcją Hryhorija Semenczuka i nie była normalnie dystrybuowana.

Posłowie zatytułowałeś „Od Andruchowycza do Żadana”, czyli zaproponowałeś układ alfabetyczny. W tej antologii jednak został on zakwestionowany.

Od A do Ż to nawet trochę więcej niż od A do Z, gdyby to była klasyczna antologia, to taki układ broniłby się efektownością, choć wprowadzałby również w błąd. Od A do Z sugeruje kompletność, a gdzie tu na przykład Ołeh Kocarew, Borys Chersoński, by już nie pytać o Linę Kostenko. Nie będę mówił, czy taka koncepcja mi się podoba bez zastrzeżeń – tutaj nie autorzy następują po sobie w myśl przyjętej zasady alfabetyczności czy dat urodzenia, a wiersze. Autorzy jakby schodzą znad wiersza pod wiersz, usuwają się trochę w cień, wiersze zaś mają się ze sobą łączyć, układać w pewną opowieść. W tym sensie antologistką jest może bardziej Joanna Mueller, która ustawiła wiersze w pewnym szyku, niż ja, który je  przetłumaczyłem. Jako czytelnik tej nowej całości byłem usatysfakcjonowany, rzeczywiście powstała ciekawa narracja, wielka wielowątkowa opowieść, składająca się ze stu mikroopowieści.

Antologia sprawia wrażenie otwartej i przyjacielskiej. Jeśli chodzi o to pierwsze, mam na myśli prostotę, zrozumiałość, czytelność. Czy w poezji ukraińskiej nie ma jakiegoś nurtu hermetycznego, czegoś w rodzaju szkoły Karpowicza albo Białoszewskiego?

Prostota, zrozumiałość, czytelność – posługując się tymi epitetami, lejesz miód na moje serce. Gdybyś użył określeń – prostactwo, banalność, oczywistość – z pewnością bym się zjeżył. 100 wierszy… nie ma ambicji, żeby reprezentować wszystko, co ciekawe w ukraińskiej poezji. Z paru powodów: nie wszystkich tłumaczyłem, niektórzy są dla mnie nieprzetłumaczalni, jak choćby Petro Medianka, posługujący się językiem pogranicza ukraińsko-węgierskiego, po niektórych musiałbym wchodzić do cudzego ogródka (Nazar Honczar).

Jeśli chodzi o drugie, to jest wrażenie przyjacielskiego porozumienia z tłumaczonymi poetkami i poetami. Czy w tej antologii są w ogóle wiersze zupełnie nieznanych Ci twórców? A może jest tak, że musisz bliżej poznać człowieka, żeby próbować go tłumaczyć?

Na 39 autorów osobiście nie znam sześciorga. Coś w tym niewątpliwie jest, że zobaczenie i usłyszenie kogoś czytającego na festiwalu czy wieczorze autorskim często popychało mnie do tego, żeby zobaczyć te teksty po polsku. Nawet kusiło mnie, żeby noty o autorach zredagować w stylu: „Irynę Ciłyk usłyszałem i poznałem na festiwalu Meridian Czernowitz w Łucku w 2017 roku, dokąd przyjechała z synkiem Andrijkiem. W czasie spotkania Oksany Zabużko w sali miejskiego teatru Andrijek puszczał samoloty i strzałki z papieru, w czym towarzyszył mu ówczesny konsul RP w Łucku, Krzysztof Sawicki”.

Jak się tłumaczy z ukraińskiego komuś, kto jednocześnie tłumaczy z angielskiego i węgierskiego? Czy można tu mówić o jakiejś specyficznej idiomatyczności stwarzającej  problemy tłumaczowi?

Jak się tłumaczy z angielskiego i węgierskiego, to już prawie zapomniałem. W to miejsce – raczej jednorazowo – wszedł mi słowacki (książka Petera Milčáka Bracia krwi, 2021) oraz białoruski, ten bardziej na stałe. Powiedziałbym, że zasadnicza różnica jest taka, że przy angielskim i węgierskim „matryca” brzmieniowa oryginału i przekładu są tak różne, że właściwie nie ma pokusy dosłowności. Na żadne mądrości nie będę się tu silił, raczej służę ciekawostkami. Im więcej podobnych słów, tym większe niebezpieczeństwo, że gdzieś się zdrzemniesz i rypniesz, jak z tym горіхem; stosunkowo duże jest prawdopodopobieństwo, że gdy z dwóch rymujących się ukraińskich słów jedno brzmi po polsku tak samo, znalezienie rymu będzie trudniejsze, niż gdyby oba nie miały takiego odpowiednika w polszczyźnie. Kiedy coś ci brzmi dziwnie w oryginale, powinieneś podejrzewać idiom, gorzej jeśli to bezsensowne dosłowne tłumaczenie ma swój dziwaczny urok i kusi cię, by je zostawić. Nie ukrywam, że choć prawie nie mówię po ukraińsku, czasami — przy tłumaczeniu prozy niektórych autorów — ogranicznikiem tempa przekładu jest szybkość pisania na komputerze. To też różnica między tłumaczeniem z angielskiego, gdzie nigdy nie nabrałem takiego automatyzmu. Tak czy owak, w każdym przypadku najważniejsza jest znajomość języka docelowego. W przypadku wierszy również czegoś tak dziwnego i trudno uchwytnego jak uniwersalny język poezji.

Nagle zdałem sobie sprawę, że chyba powinno się mówić o tłumaczeniach z dwóch języków, z ukraińskiego i rosyjskiego. Jak na Ukrainie widziane jest pisanie po rosyjsku? Czy w antologii są tego przykłady?

Moje ostatnie przekłady z rosyjskiego (nie licząc rosyjskojęzycznego łotewskiego poety Siemiona Chanina, którego tomik ale nie to Biuro Literackie wydało jesienią 2020 roku) były przekładami ukraińskiego prozaika, piszącego po rosyjsku; mam na myśli dwa tomy opowiadań Ołeha Sencowa, reżysera filmowego, zatrzymanego w trakcie aneksji Krymu przez Rosjan i skazanego pod zarzutem terroryzmu na wieloletnią kolonię karną, w końcu po protestach na całym świecie uwolnionego w 2019 roku.

Rosyjskojęzycznym Ukraińcom jednak  nie odmawia się teraz ukraińskości. Czy ukraińskości można odmówić rosyjskojęzycznemu Charkowowi? Co prawda, w jednym z felietonów opublikowanych na portalu Zbrucz Ołeksandr Irwaneć ma ochotę zwrócić się do stojących wraz z nim w kolejce przed apteką w Irpieniu takimi słowami:

„…ponad trzy dekady słucham, jak prawie wszyscy dookoła mówią po rosyjsku. Powiedzcie mi, a czy wy wiecie, że to przez was Putin wszedł do naszego kraju? Tak, nie wątpię, jesteście patriotami i kochacie Ukrainę, inaczej teraz by was tutaj po prostu nie było. Ale on, nikogo z was nie pytając, ogłosił «obronę rosyjskojęzycznej ludności» i zaczął wojnę z naszym krajem po prostu dlatego, że tutaj mówi się po rosyjsku. Dlatego, że wy mówicie po rosyjsku. Zróbcie z tym coś, bardzo was proszę! Przechodźcie na ukraiński!”

Do tego hasła stosuje się wielu pisarzy, rosyjskojęzyczna była dawno temu Lubow Jakymczuk, po rosyjsku pisali swoje książki Wołodymyr Rafiejenko, Natalia Bielczenko, tak samo Julia Szeket. W antologii są wiersze piszącego po rosyjsku Ołeksandra Kabanowa, którego w swoim poemacie wymienia Irwaneć. Pamiętam, jak kiedyś Kabanow przyszedł do mnie w Warszawie na Wiejską do „Twórczości” i zostawił mi kilka numerów wydawanego przez siebie pisma „Szo”. Byłem kiedyś naczelnym „Twórczości”? Istniało kiedyś takie pismo? Nie wiem, na ile Irwaneć poszedł za ciosem generalizacji, a na ile z Kabanowem coś jest na rzeczy. Nie wydaje mi się, żeby w Kabanowie siedział Putin. Kabanow był organizatorem festiwalu poetyckiego „Kijowskie Laury”, zapraszał nań występującą również w poemacie Irwancia moskiewską poetkę Laurę Gorylik. Ale również rosyjskich emigracyjnych poetów ze Stanów, jeden z nich podszedł do mnie w trakcie bankietu i powiedział, że jednej rzeczy Polakom nigdy nie wybaczy. Zjeżyłem się. „Czego?” „Byliście na Kremlu i w 1612 roku wyszliście. Gdyby nie to, świat byłby piękny”. Wiesz, to, co mówi w swym nowym poemacie Irwaneć, mówił dawno temu, w  „Pieśni rosyjskiej”:

Rozumem Rosji się nie obejmie…

Świat ocaliła Rosja, ot!
Tak nieraz już bywało.
Od tyranii, faszyzmu, od
Nawał, jakich nawały
Spadłyby, gdyby w porę
Nie dano im odporu.
Tak samo w te sierpniowe dnie,
Co się legendą stały,
Znów co sił w płucach Rosja „Nie”
Nieszczęściu powiedziała .
A co to było? Było to, –
Jak starsi powiadają –
Zebrało się światowe zło
I Rosję rozgnieść chciało.
To wszystko rozpoczęły dwa,
No może trzy narody.
Dokładnie – Litwa dała znak,
Inne pod jej przewodem.
Wdychając narkotyczny dym,
Pijana od rozkazów,
Z południa szła na pomoc im
Dywizja aż z Kaukazu.
Jelenie swoje oraz psy
Podstępni jak Danaje
Siodłali w głębi lasów swych
Jakuci i Nanaje.
Ciągnęli tak ze wszystkich stron,
Moskiewski bruk deptali.
A czy Rosjanie wojny chcą,
Nikogo nie pytali.
Huk było agresorów tych
Z republik i prowincji;
Najpodstępniejsi byli z nich
Żydzi i Ukraińcy.
Szybko się przemieszczała, fakt,
Ta szajka zgranych nacji
Wprost pod siedzibę młodej tak
Rosyjskiej demokracji.

Lecz ten, który na Kremlu stał
Przy sterze, rzekł – A, wała!
Powietrza nabrał, spytał: – Gdzie?
I pierzchła wnet nawała.

Tak któryś raz
Rosja ten świat
Od bied uratowała.

Tyle, że z subtelniejszą ironią, czasy wówczas pozwalały na subtelność.

Potoczne mniemanie na temat ukraińskiej poezji wiąże się z przeświadczeniem o jej wyjątkowej śpiewności, ze stereotypem dominacji rytmu i rymu. Podobno tych klasycznych akcentów formalnych więcej tam niż w naszej współczesnej poezji?

Potoczne mniemanie z czegoś zapewne się bierze i jak to potoczne mniemania obciążone jest ryzykiem błędu. Niewątpliwie język ukraiński jest bardziej muzyczny niż polski, śpiewność w zaskakujący przynajmniej dla mojego ucha sąsiaduje z twardością, kiedy mówię, plącze mi się „y” i „i”, „e” i „ie”. Moje dawne lekceważenie poezji ukraińskiej polegało na tym, że widziałem w niej rymowanki. Gdyby ktoś tę poezję poznawał tylko z przekładów Anety Kamińskiej, myślałby, że w ogóle nie ma w niej wierszy rymowanych, bo ta tłumaczka przyjęła zasadę, że takich nie przekłada. Ewolucja u różnych autorów przebiega w różnych kierunkach, Andrij Bondar zaczynał od rymowanych sylabotoniczych utworów, by przerzucić się na długie narracyjne vers libry, droga Wasyla Machny biegnie jakby w odwrotnym kierunku, co sprawia, że po przysłaniu mi nowego wiersza nie ma go już nazajutrz w swej skrzynce mailowej po polsku, a czasem nie ma go wcale. Tak jest z jego nowymi wierszami o wojnie, tak jest z wieloma wierszami Hałyny Kruk.

Czy jest coś takiego w poezji ukraińskiej, czego nie ma u nas? Specyficzny odcień godny  wprowadzenia na rodzimy grunt? Może jakiś rodzaj śmiałości, ryzyka, odwagi?

Kiedyś wydawało mi się, że w poezji ukraińskiej możliwe są takie rzeczy, które w polskiej już nie mają racji bytu, bo jako państwo mamy pewne sprawy załatwione i będąc generalnie w lepszej i stabilnej sytuacji, możemy pogrzebać raz na zawsze na przykład patos, pozostawiając go grafomanom. Opresja ze strony własnego państwa, tam ciągle dająca się we znaki, u nas już należy do przeszłości, wolność słowa to rzeczywistość, oni tego wszystkiego mogą nam zazdrościć, a my powinniśmy im współczuć. Wydawało mi się więc, że poezja ukraińska, choć za sprawą Bu-Ba-Bu potrafiąca się cieszyć i bawić, równocześnie – wiem, że to brzmi fatalnie – wyczulona była na sprawy społeczne, że znajdowała w niej odzwierciedlenie radziecka i poradziecka rzeczywistość. W 100 wierszach… wydaje mi się to trochę mniej widoczne niż w antologii Wiersze zawsze są wolne. Prawdą jest, że wybierając teraz wiersze, starałem się wybierać takie, które mają odniesienie do obecnej sytuacji. Wojna w końcu trwa tam nie od 24 lutego 2022, a od 2014 roku.

Chciałem zapytać o najstarszego i najmłodszego poetę w antologii… Czy różnica pokoleń ma wpływ na wybór poetyki? Czy istnieją jakieś spory i dyskusje „starych” z „młodymi” we współczesnej poezji ukraińskiej?

Najstarszy to Dmytro Pawłyczko, urodzony w Stopczatowie 28 sierpnia 1929 roku. Na pytanie o najmłodszego jeszcze niedawno odpowiedziałbym, że Andrij Lubka, rocznik 1987, choć jego rówieśnikiem jest Łeś Bełej. O rok młodsi od tych dwóch są Switłana Lisowska i Wasyl Karpiuk. Twoje pytanie uświadomiło mi, że podobnie jak z polskimi najmłodszymi poetami, straciłem kontakt i rozeznanie z najmłodszymi poetami Ukrainy. Bo niemożliwe, żeby nie było ciekawych przed trzydziestką. W dawnych latach był konflikt organizacyjno-pokoleniowy, trochę analogiczny do konfliktu SPP – ZLP, młodsi i najciekawsi odcinali się od Narodowego Związku Pisarzy Ukrainy, utworzywszy Stowarzyszenie Pisarzy Ukraińskich. Oczywiście, dzieliło ich wiele, również samo podejście do literatury i roli pisarza, do sposobu  mówienia o literaturze. W jakiejś mierze to są dalej dwa odrębne światy. Przeczytałem niedawno w sieci rozmowę z Ołeksandrem Gordonem; pytany o najwybitniejszych współczesnych pisarzy ukraińskich wymienia z nazwisk, które mnie coś mówią, jedynie Mariannę Kijanowską. To właściwie powód, dla którego w jego nocie uwzględniłem przynależność związkową.

Żadan zaczyna i kończy antologię. To chyba symboliczny gest, wskazujący na wyjątkową w tej chwili rolę tego twórcy…

To moim zdaniem bardzo dobra klamra. Oba te wiersze pochodzą z tomu Antena, który przyniósł mi nagrodę Literatury na Świecie za przekład poezji i którego drugie wydanie właśnie się ukazało we Wrocławiu. Miałem też szczęście być jego tutorem, kiedy pół roku był w Warszawie na stypendium Gaude Polonia. Gdybym to ja musiał decydować o kolejności wierszy w antologii, na początek i na koniec wybrałbym te same, które wybrała Joanna. Myślę, że wyjątkową rolę Serhij odgrywa od dawna, od czasów swych początków, od podziemnych wydawnictw, anarchistycznych sympatii, będąc człowiekiem, który nie tylko za czymś się opowiada, ale i na rzecz tego działa, ponosząc pełne ryzyko. W trakcie Euromajdanu charkowskiego został ciężko pobity. Teraz działa w Charkowie, organizując pomoc dla mieszkańców i obrońców atakowanego miasta. Pewnie masz rację, on dzierży rząd dusz, jeśli chodzi o ukraińskich poetów. Równocześnie nie ma w nim żadnej pozy, jest normalnym skromnym człowiekiem. Choć od dawna jego dynamiczne czytania i koncerty gromadziły i porywały tłumy.

Kim jest Lubow Jakymczuk i dlaczego nosi twoje skarpetki? Stałeś się bohaterem jej wiersza. Może i dla innych ukraińskich twórców jesteś ważnym poetą z Polski? Wiesz coś na ten temat?

Lubow to jedna z najwybitniejszych współczesnych poetek, których w Ukrainie nie brakuje.  W 2010 roku była stypendystką programu Gaude Polonia i trafiła pod moją artystyczną opiekę wraz z Andrijem Lubką i Pawłem Szczyrycią. Miałem w zwyczaju nie tylko spotykać się ze swoimi podopiecznymi w Warszawie, ale też zapraszać ich do Puław, pokazywać  swoje miasto i pobliski Kazimierz Dolny, organizować w miarę możliwości spotkania w Towarzystwie Przyjaciół Puław i w Kuncewiczówce. Do obowiązków tutora należało śledzenie tego, co piszą lub tłumaczą, a ja jako powinność traktowałem też przełożenie czegoś z ich rzeczy na polski, gdzieś wydrukować lub przeczytać w trakcie spotkań z publicznością. Z Lubką i Szczyrycią miałem lepszy kontakt niż z Lubowią, nie tylko dlatego, że onieśmielała mnie jej uroda; Lubow była w ciąży i nie piła wina ani tym bardziej wódki. Wtedy – to chyba był czerwiec – przyjechała do Puław ich czwórka, a licząc Lubow za dwie osoby, to piątka, bo także Hałyna Kruk, która nie była w ciąży, piła wino i wódkę, znałem ją od paru już lat i  miałem z nią bardzo dobry kontakt. Tu sobie pozwolę na dygresję – przez długi czas od 2004 roku towarzyszyło mi wobec Hałyny poczucie winy, bo nie potrafiłem zapomnieć rozczarowania na jej twarzy, gdy we Lwowie pokazałem jej antologię Wiersze zawsze są wolne i nie znalazła w niej siebie. Ale jest czerwiec, piękna, prawie upalna pogoda i następnego dnia ta pogoda się załamuje. Robi się zimno. Lubow przyjechała w letniej sukience i w klapkach. Po powrocie ze spaceru po puławskim parku nie ukrywa, że zmarzła, zwłaszcza w stopy, które ma, jak przystało na wysoką osobę, dość długie. To moja żona wpadła na pomysł, żeby dać jej parę moich nowych skarpetek. Do czasu, gdy przeczytałem ten jej wiersz, żyłem w przeświadczeniu, że były szare, a nie niebieskie. Ten kolor to licencia poetica. Stypendium Lubow zakończyło się drobnym skandalem: wróciła na Ukrainę przed uroczystym zakończeniem, czyli przed spotkaniem z Ministrem Kultury i Sztuki, który stypendystom wręczał dyplomy; zbliżał się termin rozwiązania i bała się, że urodzi w Polsce. Kiedy Lubow przysłała mi ten wiersz, przetłumaczyłem go sobie i wydrukowałem w „Tece Puławskiej” jako Natalia Jurak. Włączyłem go do antologii, wraz z dwoma starszymi. Lubow „ukradła” mi Aneta Kamińska, która wydała bardzo znany tom wierszy Jakymczuk MoreleDonbasu. W ukraińskim ich wydaniu były „Poetry Relations”, w polskim nie. Pomyślałem, że mogę sobie w 100 wierszach… pozwolić na taki prywatny akcent.

Druga część twojego pytania stawia mnie w głupiej sytuacji. W 2003, już nie pamiętam, kto, pewnie Bondar, poprosił mnie o wstęp do antologii Maskult, zawierającej wiersze z nowych książek jego, Andruchowycza i Żadana, która towarzyszyła ich wspólnym występom.(Dzięki temu tekstowi wiem, że Serhija poznałem na festiwalu „Ostry nawrót dekadencji” w Poznaniu w 1997 roku). Ostap Sływynski nazywał ich najpopularniejszymi ukraińskimi poetami nowego tysiąclecia, poprzedzać swoim słowem taką książeczkę to nie w kij dmuchał. Saszko Irwaneć zapragnął, żebym opatrzył wstępem wybór jego wierszy Любіть!, Łeś Bełej poprosił o kilka zdań do tomu Дзеркальний куб, 2012 (po dziesięciu latach jako Lustrzany sześcian tomik ten  wyjdzie w Polsce), Switłana Lisowska o parę słów przed jej debiutanckim Contempem.Dawno temu Ilia Strongowski, wówczas dla mnie całkiem anonimowy, przysłał mi mail z tomem wierszy zamiast poezji z prośbą nie o przekład, a o lekturę, opinię i ewentualne sugestie. W pierwszym odruchu chciałem posłać nie tyle jego na drzewo, co mail do kosza, ale wciągnęły mnie te wiersze. Andrij Bondar i Andrij Lubka dawali nie raz dowody na piśmie i publicznie, że byłem – jestem  –  dla nich kimś ważnym. Linijkę mojego wiersza Ihor Kotyk wykorzystał jako tytuł swej krytycznoliterackiej książki, otwierając ją esejem poświęconym mojej poezji. Kiedy wyszedł w Folio mój pierwszy w Ukrainie wybór wierszy, ktoś – bodaj Lubka – napisał, że chyba tylko ja mogłem we wspólnym przedsięwzięciu połączyć tak różne osobowości z trzech pokoleń jak Pawłyczko, Riabczuk i Bondar. To, jakby Andrzej Sosnowski powiedział, fantastyczne. Kiedy byłem parę lat temu na Książkowym Arsenale w Kijowie, Dmytro Pawłyczko podarował mi swój nowy tom wierszy Jasa, 2019 , gdzie ma stronie 97. jest wiersz bez tytułu, który przytoczę Ci w swoim przekładzie:

***

Przyśnił mi się Bohdan Zadura,
Wesoły, genialny Lach.
Mój nauczyciel, żywa ironia,
i w każdym zdaniu podwójny sens.
Przełożył książkę moich wierszy,
niepogwałconych moich metafor rymami.
Dotknął niczym świętego chleba,
nagimi myślami cieszył się jak malarz
żywą naturą. A dzisiaj
pyta mnie Bohdan, jak ucznia:
„Czemu zaprzepaściłeś siebie,
upiększasz rymami starymi
myśli, co błyszczeć powinny świeżością?”
Mówię mu: „Bohdanie, ja na froncie
śpiewać tak muszę jak moi chłopcy,
a ich śpiewy bracie, zawsze są rymowane,
niby kozackie konie zawsze podkuwane,
wszystkie te rymy to nie kości, ale
złotymi łzami omyte hufnale.
Taki jest szlak mój, natura mej drogi,
żołnierzowi UPA wybacz mi, mój drogi”.

25.01 2019

To miłe przeczytać o sobie, że jest się wesołym facetem, nie wspominając już o tym drugim epitecie. Żarty żartami, ale przeczytać, że jest się nauczycielem starszego od siebie o szesnaście lat poety, który zapisał się na trwałe w historii Ukrainy i w jej kulturze jako poeta i tłumacz, jeden z ojców jej niepodległości, działacz polityczny, nie zawsze dyplomatyczny dyplomata, przyjaciel Jarosława Iwaszkiewicza, to jednak wzruszające.

W tej książce Dmytro wpisał mi dedykację: „Drogi mój przyjacielu, Bohdanie, Ukraina w śmiertelnym niebezpieczeństwie! Uratować nas może od Moskwy tylko majdan. Uciekać nie będę. Nie zapominaj mnie! Ty – kozackie masz nazwisko – Zadura. Ty pomogłeś mi poznać Polskę prawdziwą. Jestem ci wdzięczny! Trzymaj się! Kijów 21 V 2019”.

Tłumaczyli moje wiersze na ukraiński oprócz już wspomnianych Riabczuka, Pawłyczki, Bondara, Lubki, Wasyl Machno, Dana Pinczewska, Roman Małynowski, Pawło Szczyrycia, Wasyl Łoziński, Marianna Kijanowska, Hałyna Kruk, pojedyncze wiersze także Jurij Andruchowycz i Iwan Andrusiak, mam nadzieję, że tłumaczyli je jako wiersze poety, a nie jako wiersze tłumacza ukraińskich wierszy. Żadan mnie nie tłumaczył, Babkina też nie, ale podobno uważają mnie za ważnego dla siebie poetę.

O AUTORACH

Bohdan Zadura

Ur. w 1945 r. Poeta, prozaik, tłumacz i krytyk literacki. W latach 2004-2020 redaktor naczelny „Twórczości”, od lat pozostaje związany z „Akcentem” i „Literaturą na Świecie”. Laureat licznych polskich i zagranicznych nagród, w tym: Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius (2011), Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. H. Skoworody (2014) oraz Nagrody im. C.K. Norwida (2015). W Biurze Literackim w latach 2005–2007 ukazały się jego dzieła zebrane, a w kolejnych latach publikował w oficynie następne premierowe książki, w tym w 2020 roku wybór wierszy Sekcja zabójstw. W 2018 r. został uhonorowany Silesiusem za całokształt twórczości.

Karol Maliszewski

Urodzony w 1960 roku w Nowej Rudzie. Poeta, prozaik, krytyk literacki. Absolwent filozofii na Uniwersytecie Wrocławskim. Założyciel Noworudzkiego Klubu Literackiego „Ogma”. Laureat nagrody im. Marka Jodłowskiego (1994), nagrody im. Barbary Sadowskiej (1997), nagrody im. Ryszarda Milczewskiego-Bruno (1999). Nominowany do NIKE za zbiór krytyk literackich Rozproszone głosy. Notatki krytyka (2007). Pracuje w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Mieszka w Nowej Rudzie.

powiązania

Pospieszny Legnica-Wroclaw

dzwieki / WYDARZENIA Andrzej Sosnowski Bohdan Zadura Jolanta Kowalska Julia Fiedorczuk Kuba Mikurda Marcin Sendecki

Zapis rozmowy z udziałem Julii Fiedorczuk, Jolanty Kowalskiej, Kuby Mikurdy, Marcina Sendeckiego, Andrzeja Sosnowskiego i Bohdana Zadury podczas festiwalu Port Wrocław 2010.

WIĘCEJ

Wszystko gubione

dzwieki / WYDARZENIA Bohdan Zadura Krystyna Miłobędzka Sławomir Elsner

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Sławomira Elsnera, Krystyny Miłobędzkiej i Bohdana Zadury podczas Portu Wrocław 2009.

WIĘCEJ

Naturalna wielkość

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki Zeszyt ćwiczeń Joanny Łępickiej, wydanej w Biurze Literackim 4 grudnia 2023 roku.

WIĘCEJ

Przemiany i wulkany

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki Kryptodom Katarzyny Szaulińskiej, wydanej w Biurze Literackim 16 października 2023 roku.

WIĘCEJ

Roz-połów się… Gawęda o debiutach

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki Połów. Poetyckie i prozatorskie debiuty 2022, wydanej w Biurze Literackim 14 sierpnia 2023 roku.

WIĘCEJ

Romantyczność 2022

nagrania / TransPort Literacki Aleksandra Byrska Aleksandra Kasprzak Antonina Tosiek Artur Burszta Daniel Tamkun Helena Burdzińska Jacek Dehnel Jakub Kornhauser Jakub Pszoniak Joanna Mueller Joanna Roszak Karol Maliszewski Karolina Sałdecka Katarzyna Szaulińska Łukasz Cabajewski Maria Krzywda Michał Domagalski Miłosz Biedrzycki Natalia Malek

Czytanie z książki Romantyczność. Współczesne ballady i romanse inspirowane twórczością Adama Mickiewicza w ramach festiwalu TransPort Literacki 27.

WIĘCEJ

Fest Ukraine

nagrania / TransPort Literacki Bohdan Zadura Hałyna Kruk Hubert Zemler Ołeksandr Irwaneć Serhij Żadan

Spotkanie z udziałem Ołeksandra Irwanecia, Hałyny Kruk, Serhija Żadana, Bohdana Zadury i Dariusza Buglaskiego w ramach festiwalu TransPort Literacki 27. Muzyka Hubert Zemler.

WIĘCEJ

Oko przyłożone do dziurki, którą najpierw trzeba wydrapać (tylko notatki)

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki lorem ipsum Jakuba Pszoniaka, wydanej w Biurze Literackim 24 października 2022 roku.

WIĘCEJ

Piszą, więc żyją

recenzje / KOMENTARZE Bohdan Zadura

Autorski komentarz Bohdana Zadury towarzyszący premierze książki Piszą, więc żyją. Pierwszych sto dni wojny w tłumaczeniu Bohdana Zadury, wydanej w Biurze Literackim 22 sierpnia 2022 roku.

WIĘCEJ

Z tej mojej bezsilności

wywiady / O KSIĄŻCE Bohdan Zadura Łukasz Dynowski

Rozmowa Łukasza Dynowskiego z Bohdanem Zadurą, towarzysząca premierze książki Piszą, więc żyją. Pierwszych sto dni wojny w tłumaczeniu Bohdana Zadury, wydanej w Biurze Literackim 29 sierpnia 2022 roku.

WIĘCEJ

Piszą, więc żyją. Pierwszych sto dni wojny

utwory / zapowiedzi książek Andrij Lubka Bohdan Zadura Jurij Andruchowycz Ołeksandr Irwaneć

Fragmenty zapowiadające książkę Piszą, więc żyją. Pierwszych sto dni wojny w tłumaczeniu Bohdana Zadury, która ukaże się w Biurze Literackim 29 sierpnia 2022 roku.

WIĘCEJ

Od Andruchowycza do Żadana

recenzje / KOMENTARZE Bohdan Zadura

Autorski komentarz Bohdana Zadury, towarzyszący premierze książki 100 wierszy wolnych z Ukrainy, wydanej w Biurze Literackim 2 maja 2022 roku.

WIĘCEJ

Oddech wypełniony sensem

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze książki towarzysząca premierze książki 100 wierszy wolnych z Ukrainy w tłumaczeniu Bohdana Zadury, wydanej w Biurze Literackim 2 maja 2022 roku.

WIĘCEJ

100 wierszy wolnych z Ukrainy (2)

utwory / zapowiedzi książek Bohdan Zadura

Fragmenty zapowiadające książkę 100 wierszy wolnych z Ukrainy w tłumaczeniu Bohdana Zadury, która ukaże się w Biurze Literackim 30 maja 2022 roku.

WIĘCEJ

Ktokolwiek, tylko nie ja

utwory / zapowiedzi książek Bohdan Zadura Hałyna Kruk

Fragment zapowiadający książkę Ktokolwiek, tylko nie ja Hałyny Kruk w tłumaczeniu Bohdana Zadury, która ukaże się w Biurze Literackim 23 maja 2022 roku.

WIĘCEJ

100 wierszy wolnych z Ukrainy

utwory / zapowiedzi książek Bohdan Zadura

Fragmenty zapowiadające książkę 100 wierszy wolnych z Ukrainy w tłumaczeniu Bohdana Zadury, która ukaże się w Biurze Literackim 2 maja 2022 roku.

WIĘCEJ

„Swoje miejsce” obcości

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze książki Wszystko dobrze Marii Krzywdy, wydanej w Biurze Literackim 7 marca 2022 roku.

WIĘCEJ

Rozmowy na torach: odcinek 1 Bohdan Zadura

nagrania / Stacja Literatura Antonina Tosiek Bohdan Zadura Jakub Skurtys

Pierwszy odcinek z cyklu “Rozmowy na torach” w ramach festiwalu Stacja Literatura 26.

WIĘCEJ

Dyskretne występy w celu wyrobienia sobie przewagi

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze książki Odwrócona strefa, wydanej w Biurze Literackim 13 grudnia 2021 roku.

WIĘCEJ

Bojownicy bez broni, Przełykanie włosa i Pernambuco

nagrania / Stacja Literatura Ivan Wernisch Ján Ondruš Joanna Orska Karol Maliszewski Leszek Engelking Morten Nielsen Zbigniew Machej

Spotkanie wokół książek Bojownicy bez broni Mortena Nielsena, Przełykanie włosa Jána Ondruša i Pernambuco Ivana Wernischa z udziałem Bogusławy Sochańskiej, Zbigniewa Macheja, Leszka Engelkinga, Karola Maliszewskiego i Joanny Orskiej w ramach festiwalu Stacja Literatura 26.

WIĘCEJ

Rozbiórka

dzwieki / WYDARZENIA Andrzej Sosnowski Bohdan Zadura Darek Foks Dariusz Sośnicki Dariusz Suska Jacek Dehnel Jerzy Jarniewicz Krzysztof Siwczyk Marcin Sendecki Mariusz Grzebalski Marta Podgórnik Piotr Sommer Ryszard Krynicki Tadeusz Pióro Urszula Kozioł Wojciech Bonowicz Zbigniew Machej

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Urszuli Kozioł, Ryszarda Krynickiego, Bohdana Zadury, Piotra Sommera, Jerzego Jarniewicza, Zbigniewa Macheja, Andrzeja Sosnowskiego, Tadeuszy Pióry, Darka Foksa, Wojciecha Bonowicza, Marcina Sendeckiego, Dariusza Suski, Mariusza Grzebalskiego, Dariusza Sośnickiego, Krzysztofa Siwczyka, Marty Podgórnik i Jacka Dehnela podczas Portu Wrocław 2007.

WIĘCEJ

Książki z Biura: Odcinek 14 Sekcja zabójstw

nagrania / Między wierszami Bohdan Zadura

Czternasty odcinek cyklu Książki z Biura. Nagranie zrealizowano w ramach projektu Kartoteka 25.

WIĘCEJ

Odwiedziny krewnych

dzwieki / WYDARZENIA Andrej Adamowicz Andrej Chadanowicz Bohdan Zadura Wasyl Machno

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Andreja Adamowicza, Andreja Chadanowicza, Wasyla Machny i Bohdana Zadury podczas Portu Wrocław 2006.

WIĘCEJ

Wojna (pieśni lisów), Przepowieść w ścinkach, Gdyby ktoś o mnie pytał, Sekcja zabójstw

nagrania / Stacja Literatura Bohdan Zadura Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki Joanna Mueller Karol Maliszewski Konrad Góra Marta Podgórnik

Spotkanie wokół książek Wojna (pieśni lisów), Przepowieść w ścinkach, Gdyby ktoś o mnie pytał i Sekcja zabójstw z udziałem Konrada Góry, Marty Podgórnik, Bohdana Zadury, Joanny Mueller i Karola Maliszewskiego w ramach festiwalu Stacja Literatura 25.

WIĘCEJ

W zdrowym ciele mały duch

dzwieki / WYDARZENIA Andrej Chadanowicz Bohdan Zadura Jurij Andruchowycz

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Jurija Anruchowycza, Andreja Chadanowicza i Bohdana Zadury podczas Portu Wrocław 2006.

WIĘCEJ

Dobra wiadomość

recenzje / KOMENTARZE Bohdan Zadura

Autorski komentarz Bohdana Zadury, towarzyszący premierze książki Puste trybuny, która ukazała się w Biurze Literackim 14 czerwca 2021 roku.

WIĘCEJ

Nie uciekam od rzeczywistości, staram się ją widzieć jasno, choć trudno, żeby w zachwyceniu

wywiady / O KSIĄŻCE Bohdan Zadura Marta Podgórnik

Rozmowa Marty Podgórnik z Bohdanem Zadurą, towarzysząca premierze książki Puste trybuny, która ukazała się w Biurze Literackim 14 czerwca 2021 roku.

WIĘCEJ

Małe muzeum

dzwieki / WYDARZENIA Bohdan Zadura

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Bohdana Zadury podczas Portu Wrocław 2005.

WIĘCEJ

Zmyślony człowiek, Credo, Prawdziwe życie bohatera

nagrania / Stacja Literatura Bogusław Kierc Jan Stolarczyk Joanna Orska Joanna Roszak Karol Maliszewski Rafał Wojaczek Tadeusz Różewicz Tymoteusz Karpowicz

Spotkanie wokół książek Zmyślony człowiek Tymoteusza Karpowicza, Credo Tadeusza Różewicza i Prawdziwe życie bohatera Rafała Wojaczka z udziałem Joanny Roszak, Jana Stolarczyka, Bogusława Kierca, Joanny Orskiej i Karola Maliszewskiego w ramach festiwalu Stacja Literatura 25.

WIĘCEJ

Puste trybuny

utwory / zapowiedzi książek Bohdan Zadura

Fragment zapowiadający książkę Puste trybuny Bohdana Zadury, która ukaże się w Biurze Literackim 14 czerwca 2021 roku.

WIĘCEJ

„Czekam na siebie za rogiem”. Kilka zdań o poezji Jána Ondruša

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze książki Przełykanie włosa Jána Ondruša w tłumaczeniu Zbigniewa Macheja, wydanej w Biurze Literackim 6 kwietnia 2021 roku.

WIĘCEJ

Odkryć nieoczekiwaną bliskość

wywiady / O KSIĄŻCE Karol Maliszewski Zbigniew Machej

Rozmowa Karola Maliszewskiego ze Zbigniewem Machejem, towarzysząca premierze książki Przełykanie włosa, wydanej w Biurze Literackim 6 kwietnia 2021 roku.

WIĘCEJ

Piosenki dla martwego koguta

dzwieki / WYDARZENIA Andrij Bondar Bohdan Zadura Darek Foks Jurij Andruchowycz Mykoła Riabczuk Nazar Honczar Ostap Sływynski Serhij Żadan

Zapis całego spotkania autorskiego Jurija Andruchowycza, Andrija Bondara, Nazara Honczara, Mykoły Riabczuka, Ostapa Slywynskiego, Serhija Żadana, Darka Foksa oraz Bohdan Zadury podczas Portu Legnica 2004.

WIĘCEJ

Rafał Wojaczek, który jest

dzwieki / WYDARZENIA Agnieszka Wolny-Hamkało Andrzej Sosnowski Bogusław Kierc Bohdan Zadura Darek Foks Dariusz Sośnicki Edward Pasewicz Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki Jerzy Jarniewicz Jurij Andruchowycz Krzysztof Siwczyk Maciej Malicki Maciej Melecki Marcin Sendecki Mariusz Grzebalski Marta Podgórnik Tadeusz Pióro Tomasz Majeran Tomasz Różycki Wojciech Bonowicz Zbigniew Machej

Zapis całego spotkania autorskiego poświęconego twórczości Rafała Wojaczka podczas Portu Legnica 2004.

WIĘCEJ

Spis rzeczywistości

recenzje / ESEJE Bohdan Zadura

Szkic Bohdana Zadury, towarzyszący wydaniu książki Semiona Chanina Ale nie to, w tłumaczeniu Bohdana Zadury, która ukaże się w Biurze Literackim 9 grudnia 2020 roku.

WIĘCEJ

[nie pomyśl, że to bezdomny]

recenzje / KOMENTARZE Bohdan Zadura Siemion Chanin

Autorski komentarz Siemiona Chanina, towarzyszący wydaniu książki Semiona Chanina Ale nie to, w tłumaczeniu Bohdana Zadury, która ukaże się w Biurze Literackim 9 grudnia 2020 roku.

WIĘCEJ

Ale nie to (2)

utwory / zapowiedzi książek Bohdan Zadura Siemion Chanin

Fragment zapowiadający książkę Semiona Chanina Ale nie to, w tłumaczeniu Bohdana Zadury, która ukaże się w Biurze Literackim 18 listopada 2020 roku.

WIĘCEJ

Ludzie ze Stacji

nagrania / Stacja Literatura Bogusław Kierc Dawid Mateusz Jerzy Jarniewicz Karol Maliszewski Katarzyna Szaulińska Konrad Góra Łukasz Dynowski Marta Podgórnik Robert Rybicki

Spotkanie wokół książki Ludzie ze Stacji w ramach festiwalu Stacja Literatura 25.

WIĘCEJ

Projekt wymiany ramek we wszystkich obrazkach

felietony / cykle PISARZY Karol Maliszewski

7. odcinek cyklu „Biuro Literackie: rok po roku” autorstwa Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

Damski boks

dzwieki / WYDARZENIA Agnieszka Wolny-Hamkało Bohdan Zadura Julia Fiedorczuk Klara Nowakowska Marta Podgórnik

Zapis całego spotkania autorskiego Julii Fiedorczuk, Klary Nowakowskiej, Marty Podgórnik, Agnieszki Wolny-Hamkało oraz Bohdana Zadury podczas Portu Legnica 2004.

WIĘCEJ

Głos wolny wolność ubezpieczający

wywiady / O KSIĄŻCE Artur Burszta Bohdan Zadura

Rozmowa Artura Burszty z Bohdanem Zadurą, towarzysząca wydaniu książki Bohdana Zadury Sekcja zabójstw, która ukazała się w Biurze Literackim 16 września 2020 roku.

WIĘCEJ

Sekcja zabójstw pracuje bez chwili wytchnienia

recenzje / KOMENTARZE Bohdan Zadura

Autorski komentarz Bohdana Zadury, towarzyszący wydaniu książki Bohdana Zadury Sekcja zabójstw, która ukazała się w Biurze Literackim 16 września 2020 roku.

WIĘCEJ

Źródło niezależnej, odkrywczej sztuki dla kolejnych pokoleń

felietony / cykle PISARZY Karol Maliszewski

6. odcinek cyklu „Biuro Literackie: rok po roku” autorstwa Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

Przyszłość poezji

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze almanachu Połów. Poetyckie debiuty 2019, który ukazał się w Biurze Literackim 17 sierpnia 2020 roku.

WIĘCEJ

Chciałoby się powiedzieć, ale się milczy

felietony / cykle PISARZY Karol Maliszewski

5. odcinek cyklu „Biuro Literackie: rok po roku” autorstwa Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

Dzikie wrażenia kreta (poeci trzech pokoleń)

dzwieki / WYDARZENIA Andrzej Sosnowski Bohdan Zadura Krzysztof Siwczyk Tomasz Majeran

Zapis całego spotkania autorskiego Tomasza Majerana, Krzysztofa Siwczyka, Andrzeja Sosnowskiego i Bohdana Zadury podczas Portu Literackiego 2004.

WIĘCEJ

Mordercze ballady

nagrania / Stacja Literatura Joanna Orska Karol Maliszewski Marta Podgórnik

Spotkanie wokół książki Mordercze ballady Marty Podgórnik z udziałem Marty Podgórnik, Joanny Orskiej i Karola Maliszewskiego w ramach festiwalu Stacja Literatura 24.

WIĘCEJ

Sekcja zabójstw

utwory / zapowiedzi książek Bohdan Zadura

Fragment zapowiadający książkę Bohdana Zadury Sekcja zabójstw, która ukaże się w Biurze Literackim 16 września 2020 roku.

WIĘCEJ

Wiersz wychodzi z domu i nigdy nie wraca

felietony / cykle PISARZY Karol Maliszewski

4. odcinek cyklu „Biuro Literackie: rok po roku” autorstwa Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

Daj mu tam, gdzie go nie ma

felietony / cykle PISARZY Karol Maliszewski

3. odcinek cyklu „Biuro Literackie: rok po roku” autorstwa Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

O poezji wchodzącej w kontakt z energią życia…

wywiady / O KSIĄŻCE Karol Maliszewski Katarina Šalamun-Biedrzycka

Rozmowa Karola Maliszewskiego z Katariną Šalamun-Biedrzycką, towarzysząca wydaniu książki Otona Župančiča Kielich upojenia, w wyborze, przekładzie i z posłowiem Katariny Šalamun-Biedrzyckiej, która ukazała się w Biurze Literackim 15 czerwca 2020 roku.

WIĘCEJ

Poetyckie książki trzydziestolecia

nagrania / Stacja Literatura Anna Kałuża Jakub Skurtys Joanna Mueller Joanna Orska Karol Maliszewski

Spotkanie z udziałem Anny Kałuży, Karola Maliszewskiego, Joanny Mueller, Joanny Orskiej oraz Jakuba Skurtysa w ramach festiwalu Stacja Literatura 24.

WIĘCEJ

Wojaczek a „przyjemność” lektury

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca wydaniu książki Rafała Wojaczka Prawdziwe życie bohatera, która ukazała się w Biurze Literackim 11 maja 2020 roku.

WIĘCEJ

Bratanki

dzwieki / WYDARZENIA Bohdan Zadura István Kovács

Zapis całego spotkania autorskiego Istvána Kovácsa i Bohdana Zadury podczas Portu Legnica 2003.

WIĘCEJ

„Nowy” Różewicz: „Trzeba żyć bez Ojca”

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki Credo Tadeusza Różewicza w opracowaniu Jana Stolarczyka, która ukazała się w Biurze Literackim 29 stycznia 2020 roku.

WIĘCEJ

„Wszystkie niespokojne składnie”

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego, towarzysząca premierze książki Wtracenie Przemysława Suchaneckiego, która ukazała się w Biurze Literackim 31 grudnia 2019 roku.

WIĘCEJ

Przeczytane, odhaczone, częściowo przeżyte. Nerwowy notatnik

debaty / ANKIETY I PODSUMOWANIA Karol Maliszewski

Głos Karola Maliszewskiego w debacie „Biurowe książki roku 2019”.

WIĘCEJ

Puste noce i 100 wierszy wypisanych z języka angielskiego

nagrania / Stacja Literatura Dawid Mateusz Jerzy Jarniewicz Karol Maliszewski

Spotkanie wokół książek Puste noce i 100 wierszy wypisanych z języka angielskiego z udziałem Jerzego Jarniewicza, Karola Maliszewskiego i Dawida Mateusza w ramach festiwalu Stacja Literatura 23.

WIĘCEJ

Och, tak Och, nie

recenzje / KOMENTARZE Bohdan Zadura

Komentarz Bohdana Zadury, opublikowany w cyklu prezentacji najciekawszych archiwalnych tekstów z dwudziestopięciolecia festiwalu Stacja Literatura.

WIĘCEJ

Ptasia grypa i Między wierszami

dzwieki / WYDARZENIA Bohdan Zadura

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Bohdana Zadury w trakcie Portu Legnica 2002.

WIĘCEJ

Sośnicki: wielokrotne symetrie

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Szkic Karola Maliszewskiego opublikowany w cyklu prezentacji najciekawszych archiwalnych tekstów z dwudziestopięciolecia festiwalu Stacja Literatura.

WIĘCEJ

Jakie życie – taka śmierć

wywiady / O KSIĄŻCE Bohdan Zadura Tomasz Majeran

Zapis rozmowy Tomasza Majerana z Bohdanem Zadurą, opublikowanej w cyklu prezentacji najciekawszych archiwalnych tekstów z dwudziestopięciolecia festiwalu Stacja Literatura.

WIĘCEJ

Po szkodzie

nagrania / Stacja Literatura Bohdan Zadura Dawid Mateusz Karol Maliszewski

Spotkanie autorskie wokół książki Po szkodzie z udziałem Bohdana Zadury, Karola Maliszewskiego i Dawida Mateusza w ramach festiwalu Stacja Literatura 23.

WIĘCEJ

Od kuchni

wywiady / O PISANIU Artur Burszta Bohdan Zadura

Zapis rozmowy Artura Burszty z Bohdanem Zadurą, opublikowanej w cyklu prezentacji najciekawszych archiwalnych tekstów z dwudziestopięciolecia festiwalu Stacja Literatura.

WIĘCEJ

Na wszelki wypadek

recenzje / KOMENTARZE Bohdan Zadura

Autorski komentarz Bohdana Zadury opublikowany w cyklu prezentacji najciekawszych archiwalnych tekstów z dwudziestopięciolecia festiwalu Stacja Literatura.

WIĘCEJ

Język w ogniu (i trochę obok)

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego książki Chyba na pewno Jakuba Pszoniaka, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 1 kwietnia 2019 roku.

WIĘCEJ

Śmiertelne spotkanie (z balladą)

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego książki Mordercze ballady, która ukazała się w Biurze Literackim 7 stycznia 2019 roku.

WIĘCEJ

Biała środa 2009

dzwieki / WYDARZENIA Karol Maliszewski

Podsumowanie projektów edukacyjnych 2008/2009, podczas którego uczestnicy spotkań z Karolem Maliszewskim zaprezentowali publiczności swoje wiersze.

WIĘCEJ

Czytanie kapryśne – o czytaniu wierszy w latach 90.

dzwieki / WYDARZENIA Karol Maliszewski

Wykład Karola Maliszewskiego towarzyszący Pogotowiu poetyckiemu w sezonie 2008/2009.

WIĘCEJ

Wiersz doraźny: Dzień gniewu

utwory / premiery w sieci Grzegorz Wróblewski Jakub Kornhauser Joanna Mueller Karol Maliszewski Przemysław Owczarek Zbigniew Machej

Pozakonkursowy zestaw „Wierszy doraźnych 2018” autorstwa Jakuba Kornhausera, Zbigniewa Macheja, Karola Maliszewskiego, Joanny Mueller, Przemysława Owczarka, Grzegorza Wróblewskiego.

WIĘCEJ

Czytanie pojedyncze i zbiorowe

dzwieki / WYDARZENIA Karol Maliszewski

Wykład Karola Maliszewskiego towarzyszący Pogotowiu poetyckiemu w sezonie 2008/2009.

WIĘCEJ

O czytaniu wierszy w latach 80.

dzwieki / WYDARZENIA Karol Maliszewski

Wykład Karola Maliszewskiego towarzyszący Pogotowiu poetyckiemu w sezonie 2008/2009.

WIĘCEJ

O czytaniu wierszy w latach 70.

dzwieki / WYDARZENIA Karol Maliszewski

Wykład Karola Maliszewskiego towarzyszący Pogotowiu poetyckiemu w sezonie 2008/2009.

WIĘCEJ

„W pierwszym dniu po końcu świata”. O wierszach Michała Domagalskiego

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego książki Poza sezonem Michała Domagalskiego, która ukazała się w Biurze Literackim 23 lipca 2018 roku.

WIĘCEJ

O czytaniu wierszy w pociągu

dzwieki / WYDARZENIA Karol Maliszewski

Wykład Karola Maliszewskiego towarzyszący Pogotowiu poetyckiemu w sezonie 2008/2009.

WIĘCEJ

Poezja z nagrodami: Nocne życie

recenzje / KOMENTARZE Bohdan Zadura

Bohdan Zadura odpowiada na pytania w ankiecie dotyczącej książki Nocne życie, wydanej w wersji elektronicznej w Biurze Literackim 11 lipca 2018 roku. Książka ukazuje się w ramach akcji „Poezja z nagrodami”.

WIĘCEJ

O czytaniu wierszy opornym

dzwieki / WYDARZENIA Karol Maliszewski

Wykład Karola Maliszewskiego towarzyszący Pogotowiu Poetyckiemu w sezonie 2008/2009.

WIĘCEJ

Trampolina

dzwieki / RECYTACJE Bohdan Zadura

Wiersz z tomu Wszystko, zarejestrowany podczas spotkania “Wszystko gubione” na festiwalu Port Wrocław 2009.

WIĘCEJ

Czytanie wiersza, czytanie człowieka

dzwieki / WYDARZENIA Karol Maliszewski

Wykład Karola Maliszewskiego towarzyszący Pogotowiu poetyckiemu w sezonie 2008/2009.

WIĘCEJ

Kraj nieograniczonych możliwości

wywiady / O KSIĄŻCE Bohdan Zadura Dawid Mateusz

Rozmowa Dawida Mateusza z Bohdanem Zadurą, towarzysząca premierze książki Po szkodzie, wydanej nakładem Biura Literackiego 26 lutego 2018 roku.

WIĘCEJ

Od Be do Zet

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze almanachu Połów. Poetyckie debiuty 2016, wydanego w Biurze Literackim 6 lutego 2017 roku, a w wersji elektronicznej 25 grudnia 2017 roku.

WIĘCEJ

Po szkodzie (2)

utwory / zapowiedzi książek Bohdan Zadura

Fragment zapowiadający książkę Po szkodzie Bohdana Zadury, która ukaże się nakładem Biura Literackiego 19 lutego 2018 roku.

WIĘCEJ

Po szkodzie (1)

utwory / zapowiedzi książek Bohdan Zadura

Fragment zapowiadający książkę Po szkodzie Bohdana Zadury, która ukaże się nakładem Biura Literackiego 19 lutego 2018 roku.

WIĘCEJ

Australian Open

dzwieki / RECYTACJE Bohdan Zadura

Wiersz zarejestrowany podczas spotkania “Wiersze z gazet” na festiwalu Port Wrocław 2015.

WIĘCEJ

Dyskusja „Barbarzyńcy czy nie. Dwadzieścia lat po przełomie”

nagrania / Między wierszami Bohdan Zadura Darek Foks Dariusz Nowacki Justyna Sobolewska Krzysztof Jaworski Piotr Czerniawski Piotr Śliwiński Roman Honet

Port Wrocław 2009: wypowiedzi Dariusza Nowackiego, Piotra Śliwińskiego, Justyny Sobolewskiej, Piotra Czerniawskiego, Darka Foksa, Krzysztofa Jaworskiego, Bohdana Zadury, Romana Honeta.

WIĘCEJ

Dyskusja “Poeci a ikonosfera współczesności”

nagrania / Z Fortu do Portu Adam Wiedemann Andrzej Sosnowski Bohdan Zadura Krzysztof Siwczyk Marcin Świetlicki

Krzysztof Siwczyk, Marcin Świetlicki, Andrzej Sosnowski, Adam Wiedemann i Bohdan Zadura spierają się o ikonosferę współczesności. Port Legnica 2002.

WIĘCEJ

Wiersze z gazet

nagrania / Z Fortu do Portu Bohdan Zadura Ryszard Krynicki Zbigniew Machej

Zapis spotkania autorskiego “Wiersze z gazet” z Ryszardem Krynickim, Zbigniewem Machejem i Bohdanem Zadurą 20. festiwalu literackiego Port Wrocław 2015.

WIĘCEJ

Maść przeciw poezji

nagrania / Między wierszami Bohdan Zadura Grzegorz Jankowicz Leszek Engelking

Prezentacja antologii Leszka Engelkinga Maść przeciw poezji. Przekłady z poezji czeskiej. Książkę komentują Grzegorz Jankowicz, Bohdan Zadura oraz tłumacz. Wiersze Jaroslava Vrchlickiego „Śpiąca Praga” i „Venus Verticordia” we własnej aranżacji muzycznej wykonuje Sambor Dudziński.

WIĘCEJ

Dyskusja “Co to jest barbarzyństwo w poezji?”

nagrania / Między wierszami Adam Wiedemann Bohdan Zadura Darek Foks Tadeusz Pióro

Mityczne pytanie o klasycystów i barbarzyńców zadane Darkowi Foksowi, Tadeuszowi Piórze, Adamowi Wiedemannowi i Bohdanowi Zadurze.

WIĘCEJ

Wszystko

nagrania / Między wierszami Bohdan Zadura Marcin Świetlicki

W rejs z Bohdanem Zadurą wyruszyli Marta Podgórnik i Krzysztof Siwczyk. Filmowa etiuda do wiersza „Z czego wyrosłem” w reżyserii Anny Jadowskiej.

WIĘCEJ

Dyskusja “Opozycja Poeta i naród”

nagrania / Z Fortu do Portu Bohdan Zadura Marcin Świetlicki

Czy istnieje opozycja “poeta i naród”? Czego literat może potrzebować od społeczeństwa (i odwrotnie)? Mówią Bohdan Zadura i Marcin Świetlicki, Port Legnica 2002.

WIĘCEJ

Dyskusja “Czy poezja może zmienić świat?”

nagrania / Między wierszami Anna Podczaszy Bohdan Zadura Jerzy Jarniewicz Krzysztof Siwczyk Tomasz Broda Zbigniew Machej

Krzysztof Siwczyk, Anna Podczaszy, Bohdan Zadura, Jerzy Jarniewicz, Zbigniew Machej oraz Tomasz Broda o tym, czy poezja to próba “dania w pysk światu”, czy może jego zmiany?

WIĘCEJ

Dyskusja “Słowa ujemne poetycko”

nagrania / Między wierszami Bohdan Zadura Krzysztof Siwczyk Marcin Świetlicki Zbigniew Machej

Zbigniew Machej, Krzysztof Siwczyk, Marcin Świetlicki i Bohdan Zadura zastanawiają się, czy istnieją słowa o ujemnym potencjale poetyckim. Port Legnica 2002.

WIĘCEJ

W głąb „czarnej dziury”

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze e-booka Telefon z antypodów. Wiersze z młodości w epoce minionej (1978-1990), wydanej w Biurze Literackim 8 marca 2016 roku.

WIĘCEJ

Who is who

recenzje / KOMENTARZE Bohdan Zadura

Autorski komentarz Bohdana Zadury w ramach cyklu „Historia jednego wiersza”, towarzyszący premierze książki Już otwarte, wydanej w Biurze Literackim 25 stycznia 2016 roku.

WIĘCEJ

Kto ma wisieć, nie utonie

wywiady / O KSIĄŻCE Bohdan Zadura Monika Brągiel

Rozmowa Moniki Brągiel z Bohdanem Zadurą, towarzysząca premierze książki Już otwarte, wydanej w Biurze Literackim 25 stycznia 2016 roku.

WIĘCEJ

Rozmowa o książce Sposoby na zaśnięcie

wywiady / O KSIĄŻCE Anna Podczaszy Bohdan Zadura Filip Zawada Jerzy Jarniewicz Joanna Mueller Marianna Sztyma Tomasz Broda Zbigniew Machej

Dzieci zadają pytania autorom i autorkom książki Sposoby na zaśnięcie, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 13 lipca 2015 roku.

WIĘCEJ

Niech leci, kto zechce

wywiady / O KSIĄŻCE Karol Maliszewski Szymon Słomczyński

Rozmowa Karola Maliszewskiego z Szymonem Słomczyńskim towarzysząca premierze książki Dwupłat, która ukazała się 1 czerwca 2015 roku nakładem Biura Literackiego.

WIĘCEJ

Całkiem zwyczajna świętość

recenzje / IMPRESJE Karol Maliszewski

Esej Karola Maliszewskiego towarzyszący premierze książki Być może należało mówić (1984-2012) Jacka Podsiadły.

WIĘCEJ

Notatki o nowej książce Filipa Zawady

recenzje / IMPRESJE Karol Maliszewski

Esej Karola Maliszewskiego towarzyszący premierze książki Pod słońce było Filipa Zawady, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 31 grudnia 2014 roku.

WIĘCEJ

„Żeby uważnie przeczytać to, co w obcym języku mi się spodobało”

wywiady / O KSIĄŻCE Bohdan Zadura Miłosz Waligórski

Z Bohdanem Zadurą, tłumaczem Tragedii człowieka Imre Madácha, rozmawia Miłosz Waligórski.

WIĘCEJ

Zgryz

dzwieki / RECYTACJE Bohdan Zadura

Wiersz z tomu Wszystko, zarejestrowany podczas spotkania “Wszystko gubione” na festiwalu Port Wrocław 2009.

WIĘCEJ

Komentarz do wiersza "Hotel Ukraina"

recenzje / KOMENTARZE Bohdan Zadura

Autorski komentarz Bohdana Zadury w ramach cyklu “Historia jednego wiersza”, towarzyszący premierze książki Kropka nad i, która ukazała się w Biurze Literackim 22 września 2015 roku.

WIĘCEJ

Tylko nie mów, że była bez

wywiady / O PISANIU Bohdan Zadura Darek Foks

Rozmowa Darka Foksa z Bohdanem Zadurą o jego nowej książce Kropka nad i, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 22 września 2014 roku.

WIĘCEJ

Matijasz i Zadura o Powieści o ojczyźnie

recenzje / KOMENTARZE Bohdan Zadura Dzwinka Matijasz

Autorski komentarz do fragmentu tekstu Powieści o ojczyźnie.

WIĘCEJ

Mój Falkiewicz

recenzje / IMPRESJE Karol Maliszewski

Esej Karola Maliszewskiego towarzyszący premierze książki ta chwila Andrzeja Falkiewicza.

WIĘCEJ

Nadjeżdża nadzieja, nadchodzi Poeta

recenzje / IMPRESJE Karol Maliszewski

Esej Karola Maliszewskiego towarzyszący premierze książki Nadjeżdża Szymona Słomczyńskiego.

WIĘCEJ

Emeryt młodym

recenzje / IMPRESJE Bohdan Zadura

Esej Mai Staśko towarzyszący premierze książki Klasyk na luzie Bohdana Zadury.

WIĘCEJ

"narracja zawsze będzie spiskować"

recenzje / KOMENTARZE Karol Maliszewski

Karol Maliszewski, współredaktor antologii Połów. Poetyckie debiuty 2012, o twórczości Dawida Kujawy.

WIĘCEJ

Nie ma powrotu

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Fragment posłowia Karola Maliszewskiego z almanachu Powrót Barbarzyńców i nie.

WIĘCEJ

Ius primae noctis

recenzje / KOMENTARZE Bohdan Zadura

Autorski komentarz Bohdana Zadury do wiersza Ius primae noctis z książki Zmartychwstanie ptaszka, która ukazała się 17 maja 2012 roku nakładem Biura Literackiego.

WIĘCEJ

Logika snu wymusza wiekszą precyzję

wywiady / O KSIĄŻCE Bohdan Zadura Malwina Mus

Z Bohdanem Zadurą o książce Zmartwychwstanie ptaszka rozmawia Malwina Mus.

WIĘCEJ

Dwa akapity przy okazji

recenzje / KOMENTARZE Bohdan Zadura

Autorski komentarz Bohdana Zadury do książki Klasyk na luzie, wydanej nakładem Biura Literackiego 15 września 2011 roku.

WIĘCEJ

Poeta metafizyczny

wywiady / O KSIĄŻCE Bohdan Zadura

Z Bohdanem Zadurą o książce Psalmy i inne wiersze Tadeusz Nowak rozmawiają Michał Raińczuk i Katarzyna Lisowska.

WIĘCEJ

Różne miary czasu

wywiady / O KSIĄŻCE Bohdan Zadura

Z Bohdanem Zadurą o książce Szkice, recenzje, felietony rozmawia Anna Krzywania.

WIĘCEJ

Jestem takim zajączkiem…

wywiady / O KSIĄŻCE Andrij Bondar Bohdan Zadura

Z Andrijem Bondarem o książce Historie ważne i nieważne rozmawia Bohdan Zadura.

WIĘCEJ

Barbarzyńca w parku

wywiady / O KSIĄŻCE Bohdan Zadura Jarosław Borowiec

Z Bohdanem Zadurą o książce Nocne życie rozmawia Jarosław Borowiec.

WIĘCEJ

Do pełnego szczęścia zabrakło dziewięciu centymetrów

recenzje / KOMENTARZE Bohdan Zadura

Autorski komentarz Bohdana Zadury do wiersza Biały anioł z książki Nocne życie, wydanej nakładem Biura Literackiego 21 października 2010 roku.

WIĘCEJ

Świadectwo ukończenia Technikum Poezji

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego z książki Preparaty Przemysława Witkowskiego.

WIĘCEJ

I to ma być liryka? [fragmenty]

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Esej Karola Maliszewskiego o poezji Justyny Bargielskiej.

WIĘCEJ

Sajgon. Instrukcja obsługi

recenzje / KOMENTARZE Karol Maliszewski

Autorski komentarz Karola Maliszewskiego towarzyszący premierze książki Sajgon.

WIĘCEJ

O gubionych

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Bogusław Kierc Grzegorz Jankowicz Justyna Sobolewska Karol Maliszewski Konrad Wojtyła Piotr Czerniawski Tomasz Pułka

Komentarze Piotra Czerniawskiego, Grzegorza Jankowicza, Anny Kałuży, Bogusława Kierca, Karola Maliszewskiego, Edwarda Pasewicza, Tomasza Pułki, Justyny Sobolewskiej i Konrada Wojtyły.

WIĘCEJ

BEZ KOMENTARZA

recenzje / KOMENTARZE Bohdan Zadura

Autorski komentarz Bohdana Zadury towarzyszący premierze książki Wszystko, która ukazała się w Biurze Literackim 1 września 2008 roku.

WIĘCEJ

O Wszystko

recenzje / NOTKI I OPINIE Karol Maliszewski Maciej Melecki Maciej Robert Zbigniew Machej

Komentarze Karola Maliszewskiego, Macieja Meleckiego, Zbigniewa Macheja, Macieja Roberta.

WIĘCEJ

O Drażniących przyjemnościach

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Karol Maliszewski Wojciech Wilczyk

Komentarze Grzegorza Hetmana, Anny Kałuży, Karola Maliszewskiego, Wojciecha Wilczyka.

WIĘCEJ

O Przygodach przyrody

recenzje / NOTKI I OPINIE Bohdan Zadura Tomasz Fijałkowski Wojciech Bonowicz

Komentarze Wojciecha Bonowicza, Tomasza Fijałkowskiego, Anny Kałuży oraz Bohdana Zadury.

WIĘCEJ

O Czystej ziemi

recenzje / NOTKI I OPINIE Bartosz Sadulski Justyna Sobolewska Karol Maliszewski Maciej Robert Tomasz Fijałkowski

Komentarze Karola Maliszewskiego, Macieja Roberta, Justyny Sobolewskiej, Tomasza Fijałkowskiego, Bartosza Sadulskiego.

WIĘCEJ

O Hurtowni ran i Wierszach ludowych

recenzje / NOTKI I OPINIE Adam Wiedemann Karol Maliszewski Marcin Świetlicki

Komentarze Adama Wiedemanna, Marcina Świetlickiego, Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

O Białym tygodniu

recenzje / NOTKI I OPINIE Karol Maliszewski Miłosz Biedrzycki Rafał Skonieczny Wojciech Bonowicz

Komentarze Karola Maliszewskiego, Wojciecha Bonowicza, Rafała Skoniecznego, Miłosza Biedrzyckiego, Jarosława Nowosada.

WIĘCEJ

Przedmowa do pierwszego wydania i Dopowiedzenie

recenzje / KOMENTARZE Bohdan Zadura

Przedmowa Bohdana Zadury do pierwszego wydania antologii poezji ukraińskiej Wiersze zawsze są wolne, wydanej nakładem Biura Literackiego.

WIĘCEJ

Przygoda wciąż trwa

wywiady / O KSIĄŻCE Bohdan Zadura

Rozmowa Anny Krzywani z Bohdanem Zadurą, towarzysząca wydaniu w Biurze Literackim antologii Węgierskie lato.

WIĘCEJ

O Małych cieniach wielkich czarnoksiężników

recenzje / NOTKI I OPINIE Bogusław Kierc Jacek Gutorow Karol Maliszewski

Komentarze Jacka Gutorowa, Karola Maliszewskiego i Bogusława Kierca.

WIĘCEJ

O Skądinąd

recenzje / NOTKI I OPINIE Dagmara Sumara Julia Szychowiak Justyna Sobolewska Kamil Zając Karol Maliszewski

Komentarze Julii Szychowiak, Karola Maliszewskiego, Justyny Sobolewskiej, Dagmary Sumary, Kamila Zająca.

WIĘCEJ

O Wyborze większości i Wierszach z okolic

recenzje / NOTKI I OPINIE Adam Wiedemann Karol Maliszewski Marian Stala Radosław Kobierski Rafał Rżany

Komentarze Adama Wiedemanna, Mariana Stali, Artura Grabowskiego, Radosława Kobierskiego, Karola Maliszewskiego, Rafała Rżanego.

WIĘCEJ

O Wycieczkach krajoznawczych

recenzje / NOTKI I OPINIE Karol Maliszewski Krzysztof Siwczyk Marta Podgórnik

Komentarze Karola Maliszewskiego, Krzysztofa Siwczyka, Marty Podgórnik.

WIĘCEJ

O Somie

recenzje / Agnieszka Wolny-Hamkało Artur Nowaczewski Bohdan Zadura Grzegorz Tomicki Inga Iwasiów Maciej Robert Marcin Orliński Mariusz Grzebalski Piotr Kępiński

Komentarze Bohdana Zadury, Agnieszki Wolny-Hamkało, Ingi Iwasiów, Pawła Lekszyckiego, Mariusza Grzebalskiego, Macieja Roberta, Marcina Orlińskiego, Artura Nowaczewskiego, Grzegorza Tomickiego, Piotra Kępińskiego.

WIĘCEJ

O Rozbiórce

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Justyna Sobolewska Karol Maliszewski Piotr Śliwiński

Komentarze Anny Kałuży, Justyny Sobolewskiej, Piotra Śliwińskiego i Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

O Pocałunku na wstecznym

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Karol Maliszewski Łukasz Jarosz Tomasz Ważny

Komentarze Karola Maliszewskiego, Tomasza Ważnego, Anny Kałuży i Łukasza Jarosza.

WIĘCEJ

Liryczna brzytwa Ockhama

recenzje / IMPRESJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego z książki Brzytwa Ockhama Jacka Dehnela

WIĘCEJ

O Duszach monet

recenzje / NOTKI I OPINIE Bartłomiej Majzel Bohdan Zadura Marcin Sendecki Tomasz Fijałkowski

Komentarze Bohdana Zadury, Marcina Sendeckiego, Bartłomieja Majzla i Tomasza Fijałkowskiego.

WIĘCEJ

O Brzytwie okamgnienia

recenzje / NOTKI I OPINIE Darek Pado Jakub Winiarski Julia Fiedorczuk Karol Maliszewski Kuba Mikurda

Komentarze Kuby Mikurdy, Karola Maliszewskiego, Julii Fiedorczuk, Jakuba Winarskiego i Darka Pado.

WIĘCEJ

Wchodzenie ze światłem

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego z książki Plankton Bogusława Kierca.

WIĘCEJ

O Kotach. Podręczniku użytkownika

recenzje / NOTKI I OPINIE Bohdan Zadura Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki

Komentarze Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego, Bohdana Zadury, Bożeny Keff i Lwa Nikołajewicza Myszkina.

WIĘCEJ

Barbarzyńca dla intelektualistów (a może odwrotnie)

recenzje / IMPRESJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze książki Wiersze zebrane (tom 3) Bohdana Zadury, wydanej w Biurze Literackim 13 lutego 2006 roku.

WIĘCEJ

Nowa poezja. Mały przewodnik po tendencjach i stylach

recenzje / IMPRESJE Karol Maliszewski

Esej Karola Maliszewskiego poświęcony twórczości Andrzeja Sosnowskiego.

WIĘCEJ

Czapajew wypłynął, czyli nowe klejenie starych map

recenzje / IMPRESJE Karol Maliszewski

Esej Karola Maliszewskiego poświęcony książce Przecena map Darka Foksa.

WIĘCEJ

Przypisy

recenzje / KOMENTARZE Bohdan Zadura

Autorski komentarz Bohdana Zadury towarzyszący premierze książki Wiersze zebrane (tom 1), wydanej w Biurze Literackim 18 maja 2005 roku.

WIĘCEJ

Och, nie, No, tak

recenzje / KOMENTARZE Bohdan Zadura

Autorski komentarz Bohdana Zadury towarzyszący premierze książki Ptasia grypa, wydanej w Biurze Literackim w 2002 roku.

WIĘCEJ

Komentarze Bohdana Zadury do wierszy z książki “Kopiec kreta”

recenzje / KOMENTARZE Bohdan Zadura

Autorski komentarz Bohdana Zadury do wierszy z książki Kopiec kreta, wydanej w Biurze Literackim w 2004 roku.

WIĘCEJ

Prawdę mówiąc

wywiady / O KSIĄŻCE Andrzej Sosnowski Bohdan Zadura

Rozmowa Andrzeja Sosnowskiego z Bohdanem Zadurą, towarzysząca premierze książki Klasyk na luzie. Rozmowy z Bohdanem Zadurą, wydanej w Biurze Literackim 15 września 2011 roku.

WIĘCEJ

Foks, dziwny jest ten wiersz

recenzje / IMPRESJE Karol Maliszewski

Esej Karola Maliszewskiego poświęcony książce Przecena map Darka Foksa.

WIĘCEJ

Od Andruchowycza do Żadana

recenzje / KOMENTARZE Bohdan Zadura

Autorski komentarz Bohdana Zadury, towarzyszący premierze książki 100 wierszy wolnych z Ukrainy, wydanej w Biurze Literackim 2 maja 2022 roku.

WIĘCEJ

Oddech wypełniony sensem

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego towarzysząca premierze książki towarzysząca premierze książki 100 wierszy wolnych z Ukrainy w tłumaczeniu Bohdana Zadury, wydanej w Biurze Literackim 2 maja 2022 roku.

WIĘCEJ

100 wierszy wolnych z Ukrainy (2)

utwory / zapowiedzi książek Bohdan Zadura

Fragmenty zapowiadające książkę 100 wierszy wolnych z Ukrainy w tłumaczeniu Bohdana Zadury, która ukaże się w Biurze Literackim 30 maja 2022 roku.

WIĘCEJ

100 wierszy wolnych z Ukrainy

utwory / zapowiedzi książek Bohdan Zadura

Fragmenty zapowiadające książkę 100 wierszy wolnych z Ukrainy w tłumaczeniu Bohdana Zadury, która ukaże się w Biurze Literackim 2 maja 2022 roku.

WIĘCEJ

W owalu cyklonu, w oku stadionu

recenzje / ESEJE Adam Poprawa

Recenzja Adama Poprawy, towarzysząca premierze książki Puste trybuny, która ukazała się w Biurze Literackim 14 czerwca 2021 roku.

WIĘCEJ

Nie uciekam od rzeczywistości, staram się ją widzieć jasno, choć trudno, żeby w zachwyceniu

wywiady / O KSIĄŻCE Bohdan Zadura Marta Podgórnik

Rozmowa Marty Podgórnik z Bohdanem Zadurą, towarzysząca premierze książki Puste trybuny, która ukazała się w Biurze Literackim 14 czerwca 2021 roku.

WIĘCEJ

Klasyk na luzie, ale jednak klasyk

recenzje / ESEJE Marta Podgórnik

Recenzja Marty Podgórnik, towarzysząca wydaniu książki Bohdana Zadury Sekcja zabójstw, która ukazała się w Biurze Literackim 16 września 2020 roku.

WIĘCEJ

Australian Open

dzwieki / RECYTACJE Bohdan Zadura

Wiersz zarejestrowany podczas spotkania “Wiersze z gazet” na festiwalu Port Wrocław 2015.

WIĘCEJ

Wielkie zamknięcie

recenzje / ESEJE Ilona Podlecka

Recenzja Ilony Podleckiej towarzysząca premierze książki Już otwarte Bohdana Zadury, wydanej w Biurze Literackim 25 stycznia 2016 roku.

WIĘCEJ

Lata walki

recenzje / ESEJE Agata Pyzik

Recenzja Agaty Pyzik z książki Po debiucie. Dziennik krytyka Karola Maliszewskiego, która ukazała się w miesięczniku “Lampa”.

WIĘCEJ

Węgierskie lato. Przekłady z poetów węgierskich

recenzje / ESEJE Krzysztof Varga

Recenzja Krzysztofa Vargi z książki Węgierskie lato. Przekłady z poetów węgierskich w przekładzie Bohdana Zadury, która ukazała się 4 maja 2010 roku na łamach „Gazety Wyborczej”.

WIĘCEJ

Karol Maliszewski, Po debiucie

recenzje / ESEJE Agnieszka Wolny-Hamkało

Recenzja Agnieszki Wolny-Hamkało z książki Po debiucie. Dziennik krytyka Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

Wszystko jest Sajgonem

recenzje / ESEJE Jacek Bierut

Recenzja Jacka Bieruta z książki Sajgon Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

Proces marginalizacji, spychania i odpychania Inności

wywiady / O KSIĄŻCE Jakub Skurtys Mateusz Kotwica

Z Jakubem Skurtysem o książce Sajgon rozmawia Mateusz Kotwica.

WIĘCEJ

Poezja terapeutyczna, miłująca krytyka

recenzje / ESEJE Agnieszka Wolny-Hamkało

Recenzja Agnieszki Wolny-Hamkało z książki Po debiucie. Dziennik krytyka Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

Odkrywanie nowej rudy krytyki

recenzje / ESEJE Grzegorz Czekański

Recenzja Grzegorza Czekańskiego z książki Po debiucie. Dziennik krytyka Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

O Po debiucie

recenzje / NOTKI I OPINIE Agnieszka Wolny-Hamkało Bartosz Sadulski Grzegorz Jankowicz Przemysław Witkowski

Komentarze Agnieszki Wolny-Hamkało, Grzegorza Jankowicza, Bartosza Sadulskiego, Przemysława Witkowskiego.

WIĘCEJ