recenzje / ESEJE

Uzależnienia

Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Piosenka o zależnościach i uzależnieniach Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

W najnowszej książce, Piosence o zależnościach i uzależnieniach, Tkaczyszyn-Dycki pisze, że “istotą poezji jest nie tyle zasadność/ co bezzasadność napomknień i powtórzeń” i, rzecz jasna, nie mamy powodu mu nie wierzyć. Bo właśnie “bezzasadność” pewnych powracających fraz w jego poezji robi wielkie wrażenie. Tłumaczy też, jak to się dzieje, że Tkaczyszyn, cały czas robiąc to samo i w taki sam sposób, uwodzi, niepokoi i ekscytuje. W Piosence o zależnościach i uzależnieniach, po niezbyt udanych Dziejach rodzin polskich, w których “zasadność” użytych słów odbierała im sporo uroku, znowu bezzasadność napomknień – uwodzicielska, olśniewająca – gra pierwsze skrzypce, a my staramy się uchwycić to, co tak bardzo nie ma znaczenia, że aż staje się konieczne.

Tkaczyszyn jako poeta jest bowiem uzależniony i usiłuje całkiem skutecznie (przynajmniej niektórych) uzależnić od takich właśnie “bezzasadnych” wątków, słów, zawołań, z których wyprowadza długą narrację, cykliczne warianty fraz, zafiksowane (akurat w tym zbiorze) na podobnych słowach: matka, przyjaciel, ksiądz, księgozbiory, nekrologii, poezja, ślimaki. Gdy pisze: “jestem/ Dycki z tych, co niepokoją sobą” w “Kołysance”, to jakby dokonywał najlepszej autoprezentacji. Gdy w wierszu XXXVI pojawiają się dwie zagubione po śmierci matki łyżeczki, o których podmiot nie może zapomnieć, gdy w szpitalu rozmawia o ślimakach, a najbardziej, gdy “definiuje” osobę, która spełnia kryteria “bycia przyjacielem” – wszędzie tam mamy do czynienia z zwodniczą arbitralnością, która w wyniku powtórzeń, metamorfoz i różnych innych odkształceń wydaje się absolutnie konieczna. Nawet jesteśmy w stanie uwierzyć, że nekrologii powinny zastąpić księgozbiory.

W jego książkach, które należy traktować jak projekt całościowy, rozpisany na kilkadziesiąt lat, sprawdzają się słowa opowieści o czerwonym kolorze lisiego ogona: wróżka obiecała chłopczykowi, że spełnią się wszystkie jego życzenia, jeśli tej nocy nie pomyśli ani raz o czerwonym kolorze lisiego ogona. Jak łatwo się domyślić, chłopczyk całą noc myślał o czerwonej lisiej kicie. Jean Baudrillard, przywołujący tę historię, komentuje ją jednym zdaniem: “nie zapomnieć czegoś, co nic nie znaczy”. W gruncie rzeczy mogłaby to być definicja pewnych koncepcji poezji, a poezję Tkaczyszyna, jak sądzę, to zdanie określa w miarę adekwatnie. On także stara się bezzasadność wciągnąć na listę spraw “do zapamiętania”.

A co dalej z tym projektem? – można się zastanawiać. Autor Peregrynarza stworzył tak obsesyjną, klaustrofobiczną wizję świata, że wszystkie elementy jego układanki w jakimkolwiek nie byłyby miejscu – i tak są na swoim. Od początku jego pisanie było zastawianiem na siebie pułapki, liczba kombinacji w zamkniętym układzie jest skończona, ruchy polegające na dodawaniu nowych elementów – nie zmieniają wiele w systemie, innowacyjność to stawka w poezji, która nie pociąga Tkaczyszyna. Jednak w projekcie, w którym dobrowolnie “skazał” się na mikroruchy, jego głos jest tak pewny i tak łatwo rozpoznawalny, że każdy poeta mógłby o tym pomarzyć, a akurat w Piosence o zależnościach i uzależnieniach pokazuje, że pułapki to jego żywioł.


Tekst po raz pierwszy ukazał się w “Gazecie Nagrody Literackiej Gdynia” (nr 3 [4], 2009). Dziękujemy redakcji za zgodę na przedruk.

O AUTORZE

Anna Kałuża

Urodzona w 1977 roku. Krytyczka literacka. Pracownik Zakładu Literatury Współczesnej Uniwersytetu Śląskiego. Mieszka w Jaworznie.

powiązania

Afirmacja w splątaniu

wywiady / O KSIĄŻCE Anna Kałuża Kacper Bartczak Zuzanna Sala

Rozmowa Anny Kałuży i Zuzanny Sali z Kacprem Bartczakiem, towarzysząca premierze książki Czas kompost Kacpra Bartczaka, wydanej w Biurze Literackim 28 sierpnia 2023 roku.

WIĘCEJ

fuck off giorgio

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży towarzysząca premierze książki Kiry Pietrek Czeski zeszyt, wydanej w Biurze Literackim 23 sierpnia 2021 roku.

WIĘCEJ

Prędkości obrazów i znaków. O Widokach wymazach Kacpra Bartczaka

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży towarzysząca premierze książki Widoki wymazy Kacpra Bartczaka, wydanej w Biurze Literackim 19 kwietnia 2021 roku.

WIĘCEJ

Poetyckie książki trzydziestolecia

nagrania / Stacja Literatura Anna Kałuża Jakub Skurtys Joanna Mueller Joanna Orska Karol Maliszewski

Spotkanie z udziałem Anny Kałuży, Karola Maliszewskiego, Joanny Mueller, Joanny Orskiej oraz Jakuba Skurtysa w ramach festiwalu Stacja Literatura 24.

WIĘCEJ

Kroniki ukrytej prawdy, Sroga zima oraz Biblia i inne historie

nagrania / Stacja Literatura Anna Kałuża Anna Sawicka Anna Wasilewska Elżbieta Sobolewska Jakub Skurtys Pere Calders Péter Nádas Raymond Queneau

Spotkanie wokół książek Kroniki ukrytej prawdy Pere’a Caldersa, Sroga zima Raymonda Queneau i Biblia i inne historie Pétera Nádasa z udziałem Anny Sawickiej, Elżbiety Sobolewskiej, Anny Wasilewskiej, Anny Kałuży i Jakuba Skurtysa w ramach festiwalu Stacja Literatura 24.

WIĘCEJ

Nasze dupy, nasze dusze

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży, towarzysząca premierze książki Zabawne i zbawienne Adama Kaczanowskiego, która ukazała się w Biurze Literackim 20 stycznia 2020 roku.

WIĘCEJ

Artystki, które robią książki

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży książki Waruj Joanny Łańcuckiej i Joanny Mueller, wydanej w Biurze Literackim 16 września 2019 roku.

WIĘCEJ

Pozytywki i marienbadki

nagrania / Między wierszami Andrzej Sosnowski Anna Kałuża Jacek Gutorow Joanna Orska Kamil Zając Piotr Śliwiński Wojciech Bonowicz

O twórczości Andrzeja Sosnowskiego wypowiadają się Wojciech Bonowicz, Jacek Gutorow, Anna Kałuża, Joanna Orska, Piotr Śliwiński, Kamil Zając.

WIĘCEJ

Materia splątania i niewspółmierność: ustanowienie wiersza

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Esej Anny Kałuży książki Ciemna materia Rae Armantrout w tłumaczeniu Kacpra Bartczaka, wydanej w Biurze Literackim 3 września 2018 roku.

WIĘCEJ

O Piosence o zależnościach i uzależnieniach

recenzje / IMPRESJE Anna Kałuża Edward Pasewicz Justyna Sobolewska Tomasz Pułka

Komentarze Anny Kałuży, Justyny Sobolewskiej, Edwarda Pasewicza i Tomasza Pułki do książki Piosenka o zależnościach i uzależnieniach Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego.

WIĘCEJ

Cztery razy (o) Naraz

recenzje / KOMENTARZE Anna Kałuża Katarzyna Fetlińska Marta Podgórnik Roman Honet

Komentarze Marty Podgórnik, Katarzyny Fetlińskiej, Anny Kałuży, Romana Honeta do wierszy z książki Julii Szychowiak Naraz, wydanej w Biurze Literackim 4 kwietnia 2016 roku.

WIĘCEJ

Aż pęknie jej serce*

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Nic o mnie nie wiesz Marty Podgórnik, która ukazała się w styczniu 2013 roku w „Nowych Książkach”.

WIĘCEJ

Sama sobie zrobiłam

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży towarzysząca premierze książki Nudelman Justyny Bargielskiej, wydanej w Biurze Literackim 7 lipca 2014 roku.

WIĘCEJ

Nowe imiona

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anna Kałuży z książki Imię i znamię Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego.

WIĘCEJ

Mistyka seksualności

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Bach for my baby Justyny Bargielskiej.

WIĘCEJ

Królowa poezji

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Rezydencja surykatek Marty Podgórnik.

WIĘCEJ

"Szturm na Pałac Zimowy"

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Na dzień dzisiejszy i chwilę obecną Jerzego Jarniewicza.

WIĘCEJ

Jane Bowles: Smugi

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Dwie poważne damy. W letnim domku Jane Bowles w przekładzie Andrzeja Sosnowskiego.

WIĘCEJ

Sytuacje paradoksalne

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Skądinąd (1977-2007) Jerzego Jarniewicza.

WIĘCEJ

Joanna Mueller: Wylinki

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Wylinki Joanny Mueller.

WIĘCEJ

Sprawa szerszego programu

wywiady / O KSIĄŻCE Anna Kałuża Kacper Bartczak

Z Anną Kałużą o książce Bumerang rozmawia Kacper Bartczak.

WIĘCEJ

Antyelementarz: China shipping Justyny Bargielskiej

recenzje / IMPRESJE Anna Kałuża

Esej Anny Kałuży o książce China shipping Justyny Bargielskiej.

WIĘCEJ

Gra w kości

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Rzeczywiste i nierzeczywiste staje się jednym ciałem Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego.

WIĘCEJ

Dominuje technika "makijażu"

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Makijaż Jerzego Jarniewicza.

WIĘCEJ

Mariusz Grzebalski: Niepiosenki

recenzje / ESEJE Anna Kałuża

Recenzja Anny Kałuży z książki Niepiosenki Mariusza Grzebalskiego.

WIĘCEJ

Seksualność w wierszach Tadeusza Pióry: pozór i sztuczność

recenzje / IMPRESJE Anna Kałuża

Szkic Anny Kałuży o wierszach Tadeusza Pióry.

WIĘCEJ

O gubionych

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Bogusław Kierc Grzegorz Jankowicz Justyna Sobolewska Karol Maliszewski Konrad Wojtyła Piotr Czerniawski Tomasz Pułka

Komentarze Piotra Czerniawskiego, Grzegorza Jankowicza, Anny Kałuży, Bogusława Kierca, Karola Maliszewskiego, Edwarda Pasewicza, Tomasza Pułki, Justyny Sobolewskiej i Konrada Wojtyły.

WIĘCEJ

O Drażniących przyjemnościach

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Karol Maliszewski Wojciech Wilczyk

Komentarze Grzegorza Hetmana, Anny Kałuży, Karola Maliszewskiego, Wojciecha Wilczyka.

WIĘCEJ

O Trapie

recenzje / NOTKI I OPINIE Adam Zdrodowski Anna Kałuża Bartosz Sadulski Grzegorz Jankowicz Julia Szychowiak Kamil Zając

Komentarze Anny Kałuży, Grzegorza Jankowicza, Adama Zdrodowskiego, Julii Szychowiak, Kamila Zająca, Bartosza Sadulskiego.

WIĘCEJ

O Bez stempla

recenzje / NOTKI I OPINIE Adam Wiedemann Anna Kałuża Jacek Gutorow Piotr Śliwiński

Komentarze Anny Kałuży, Jacka Gutorowa, Adama Wiedemanna, Piotra Śliwińskiego, Piotra Bogaleckiego.

WIĘCEJ

O Urwanym śladzie

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Bogusław Kierc Paweł Mackiewicz

Komentarze Anny Kałuży, Bogusława Kierca i Pawła Mackiewicza.

WIĘCEJ

O Jesieni Zuzanny

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Julia Fiedorczuk Paweł Mackiewicz Tomasz Fijałkowski

Komentarze Anny Kałuży, Julii Fiedorczuk, Tomasza Fijałkowskiego, Pawła Mackiewicza.

WIĘCEJ

O Antologii hałasu

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Łukasz Jarosz Rafał Derda

Komentarze Tomasza Fijałkowskiego, Anny Kałuży, Rafała Derdy, Łukasza Jarosza.

WIĘCEJ

O Rozbiórce

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Justyna Sobolewska Karol Maliszewski Piotr Śliwiński

Komentarze Anny Kałuży, Justyny Sobolewskiej, Piotra Śliwińskiego i Karola Maliszewskiego.

WIĘCEJ

O Pocałunku na wstecznym

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża Karol Maliszewski Łukasz Jarosz Tomasz Ważny

Komentarze Karola Maliszewskiego, Tomasza Ważnego, Anny Kałuży i Łukasza Jarosza.

WIĘCEJ

O Piosence o zależnościach i uzależnieniach

recenzje / IMPRESJE Anna Kałuża Edward Pasewicz Justyna Sobolewska Tomasz Pułka

Komentarze Anny Kałuży, Justyny Sobolewskiej, Edwarda Pasewicza i Tomasza Pułki do książki Piosenka o zależnościach i uzależnieniach Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego.

WIĘCEJ

Piosenka o zależnościach i uzależnieniach

nagrania / Między wierszami Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki

Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki opowiada o swojej poezji. Filmowe etiudy do wierszy Tkaczyszyna-Dyckiego w reżyserii Anny Jadowskiej i Jolanty Kowalskiej.

WIĘCEJ

Wiersze bez odpowiedzi

recenzje / ESEJE Jacek Gutorow

Recenzja Jacka Gutorowa z książki Piosenka o zależnościach i uzależnieniach Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego.

WIĘCEJ

Bumerang jako gest negatywny

recenzje / ESEJE Tomasz Pawlus

Recenzja Tomasza Pawlusa z książki Bumerang Anny Kałuży, która ukazała się w 2010 roku na stronie „artPapier”.

WIĘCEJ

Próby nowej krytyki

recenzje / IMPRESJE Joanna Orska

Esej Joanny Orskiej poświęcony książkom Stratygrafie Joanny Mueller i Bumerang Anny Kałuży.

WIĘCEJ

Anna Kałuża: Bumerang

recenzje / ESEJE Michał Gustowski

Recenzja Michała Gustowskiego z książki Bumerang Anny Kałuży.

WIĘCEJ