recenzje / ESEJE Czytelnik osobny
Krzysztof Jaworski
Recenzja Marcina Jaworskiego z książki Księga zakładek Jacka Gutorowa.
I
Gdy czytałem nową książka Jacka Gutorowa, na biurku leżały obok siebie inne jego książki ze szkicami, wiersze zebrane z lat 1990-2010, tomy z przekładami. Uświadomiłem sobie, że to pisarz, który swoją wszechstronną działalnością towarzyszy mi od dawna i wcale nie tak łatwo mi go uchwycić. Jego twórczość rozpada się w mojej lekturze na komplementarne, ale jednak oddzielne zatrudnienia. Potrafię wyobrazić sobie z łatwością zwolennika jego przekładów, szczególnie, że wybiera anglosaskie wiersze często nieoczywiste i nieułatwiające translatorskiej roboty (nie tylko Wallace’a Stevensa, na którym zna się jak nikt w Polsce, ale też Simona Armitage’a czy Rona Padgetta). Jego poezja – dostrzegana, nominowana – ma z pewnością wiernych odbiorców.
Jednak mnie – i z pewnością nie jestem jedyny – najbardziej ciekawi, co Gutorow ma do powiedzenia o najnowszej polskiej poezji. Mogę liczyć na to, że zaskoczy mnie perspektywą ujęcia wiersza czy tomu i czasem zmusi do zmiany własnej. Ufam jego wyborom, nawet, gdy się z nimi nie zgadzam. Podziwiam kunszt, no właśnie, jaki? Krytyczny? Interpretacyjny? Chyba najlepiej powiedzieć: czytelniczy, bo w szkicach Gutorowa wiele jest bezinteresowności i fascynacji wierszami oraz empatii czy przyjaźni – ważne słowo w leksykonie tego autora, wskazujące na etykę, którą dałoby się skojarzyć między innymi z twórczością późnego Derridy – przyjaźni, tak wobec opisywanego autora, jak wobec czytelników (w wielu szkicach jest to wypowiadane wprost, może nieco zbyt ostentacyjnie, a metafora głosu, leitmotiv tego pisania, staje się ozdobnikiem, przestaje być wskazówką…). Co chwila ma się wrażenie, że to nie on, krytyk, prowadzi przez utwór czy zbiór, ale daje się prowadzić tekstowi. Nie boi się przygód.
II
Księga zakładek przypomina pierwszą książkę krytyczną Jacka Gutorowa, Niepodległość głosu (2003). Zbiera bowiem pisane w kilku ostatnich latach recenzje, szkice, interpretacje, eseje, impresje (tu nie wystarcza proste określenie krytyka literacka, to z pewnością nie jest pisane na jednej nucie, choć zaśpiewane mocnym głosem) – powtarzają się nazwiska: Andrzej Sosnowski (któż go wnikliwiej czyta?), Jarniewicz (świetny, przekrojowy tekst), Świetlicki, Sośnicki (rzeczy o nim układają się we frapującą całość). Ale są też nowe nazwiska, skądinąd dobrze znane: Tkaczyszyn-Dycki, Baran, Wróblewski, Bonowicz, Grzebalski (wiersze zebrane doczekały się zasłużonego, rzetelnego omówienia) i młodsi: Marcin Hamkało, Piotr Czerniawski, Klara Nowakowska, Agnieszka Mirahina. Oczywiście, wierny czytelnik, może trochę powzdychać, że nie ma kolejnego tekstu o Sommerze czy Sendeckim, albo o Różyckim czy Zagajewskim… Zestaw nazwisk opisanych w książce, wbrew pozorom, nie jest oczywisty, trudno dopatrzeć się tu jakiegoś klucza, pokazywania zależności czy układania kanonu współczesnej poezji. Ale nie jest to też zestaw przypadkowy – autor Niepodległości głosu po prostu uważnie szuka dobrych wierszy i nie zakłada z góry, co to znaczy dobry wiersz. Tylko tyle. Aż tyle.
III
Jednak Gutorow zadaje także pytania o ciągłość i ważne punkty w historii polskiej poezji XX wieku. Choć historykiem literatury stara się nie być za wszelką cenę, to nie udaje mu się uciec od epok, przełomów i grup w literaturze współczesnej. Ale to na ogół nic nie szkodzi, bo dobrze znana siatka pozostaje punktem odniesienia, który jest co chwila poddawany w wątpliwość. Najciekawsza jest próba zredefiniowania (właśnie tak) tradycji awangardowej. Kluczową rolę odgrywają tu umieszczone w pierwszej części książki szkice o Krystynie Miłobędzkiej (szczególnie: “Glif” oraz “Zatrzymana w kadrze”). Autorka gubionych dopisana została w ten sposób do Wirpszy, Różewicza i Sosnowskiego, którzy w Urwanym śladzie (2007) ułożyli się w wielogłosowy kanon polskiej poezji nowoczesnej. Głos Jacka Gutorowa staje się stanowczy, na tych wierszach zależy mu wyjątkowo. Także teraz warto go uważnie wysłuchać.
O AUTORZE
Krzysztof Jaworski
Urodzony 27 grudnia 1966 roku w Kielcach. Poeta, prozaik, dramaturg, scenarzysta, historyk literatury. Mieszka w Kielcach.
powiązania
Wiersz polski średniej długości
dzwieki / WYDARZENIA Darek Foks
Krzysztof Jaworski
Tomasz Majeran
Zbigniew Machej
Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Darka Foksa, Krzysztofa Jaworskiego, Zbigniewa Macheja i Tomasza Majerana podczas Portu Wrocław 2007.
WIĘCEJ
Dyskusja „Barbarzyńcy czy nie. Dwadzieścia lat po przełomie”
nagrania / Między wierszami Bohdan Zadura
Darek Foks
Dariusz Nowacki
Justyna Sobolewska
Krzysztof Jaworski
Piotr Czerniawski
Piotr Śliwiński
Roman Honet
Port Wrocław 2009: wypowiedzi Dariusza Nowackiego, Piotra Śliwińskiego, Justyny Sobolewskiej, Piotra Czerniawskiego, Darka Foksa, Krzysztofa Jaworskiego, Bohdana Zadury, Romana Honeta.
WIĘCEJ
Barbarzyńcy i nie
nagrania / Z Fortu do Portu Darek Foks
Grzegorz Wróblewski
Krzysztof Jaworski
Archiwalne nagranie z udziałem Krzysztofa Jaworskiego, Darka Foksa, Grzegorza Wróblewskiego.
WIĘCEJ
"Wytrwali obserwatorzy przestrzeni kosmicznej"
wywiady / O KSIĄŻCE Grzegorz Wróblewski
Krzysztof Jaworski
Z Grzegorzem Wróblewskim o książce Kosmonauci rozmawia Krzysztof Jaworski.
WIĘCEJ
Komentarz do wiersza "Onkologia, 6:30"
recenzje / KOMENTARZE Krzysztof Jaworski
Komentarz do wiersza z tomu .byłem, który ukazał się nakładem Biura Literackiego 20 października 2014 roku.
WIĘCEJ
‘Chciałem wszystko zakończyć poezją’. Z Krzysztofem Jaworskim rozmawia Wojciech Wilczyk
wywiady / O KSIĄŻCE Krzysztof Jaworski
Wojciech Wilczyk
Z Krzysztofem Jaworskim o książce .byłem rozmawia Wojciech Wilczyk.
WIĘCEJ
Krzysztof Jaworski o Do szpiku kości
recenzje / KOMENTARZE Krzysztof Jaworski
Komentarz do fragmentu ostatniej powieści awangardowej zatytułowanej Do szpiku kości.
WIĘCEJ
Choroby symboliczne wagi ciężkiej
wywiady / O KSIĄŻCE Krzysztof Jaworski
Marcin Baran
Z Krzysztofem Jaworskim o książce Do szpiku kości rozmawia Marcin Baran.
WIĘCEJ
Kryptoreklama korespondencyjnego kursu szybkiego czytania
wywiady / O KSIĄŻCE Artur Burszta
Krzysztof Jaworski
Rozmowa Artura Burszty z Krzysztofem Jaworskim, towarzysząca premierze książki Dusze monet, wydanej w Biurze Literackim 29 stycznia 2007 roku.
WIĘCEJ
Sześć zakładów o miejsce krytyki (wokół Księgi zakładek Jacka Gutorowa)
recenzje / IMPRESJE Jakub Skurtys
Recenzja Jakuba Skurtysa z ksiażki Księga zakładek Jacka Gutorowa.
WIĘCEJ
Głowa pełna zakładek. Wokół Księgi zakładek Jacka Gutorowa
recenzje / ESEJE Marcin Jurzysta
Recenzja Marcina Jurzysty z książki Księga zakładek Jacka Gutorowa.
WIĘCEJ
Zagrywka wobec cierpienia
recenzje / ESEJE Marcin Orliński
Recenzja Marcina Orlińskiego z książki Krzysztofa Jaworskiego Do szpiku kości, która ukazała się na stronie marcinorlinski.pl.
WIĘCEJ
Klisze
recenzje / IMPRESJE Paweł Chmielewski
Esej Pawła Chmielewskiego towrzyszący premierze książki .byłem Krzysztofa Jaworskiego, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 20 października 2014 roku.
WIĘCEJ
Przeczytałem
recenzje / ESEJE Tomasz Fijałkowski
Recenzja Tomasza Fijałkowskiego z książki .byłem Krzysztofa Jaworskiego.
WIĘCEJ
Biblioteka
recenzje / ESEJE Paweł Chmielewski
Recenzja Pawła Chmielewskiego z książki Do szpiku kości Krzysztofa Jaworskiego.
WIĘCEJ
Poza pozorami słów, rzeczy i egzystencji
recenzje / IMPRESJE Zbigniew Trzaskowski
Esej Zbigniewa Trzaskowskiego towarzyszący premierze książki .byłem Krzysztofa Jaworskiego, która ukazała się nakładem Biurze Literackiego 20 października 2014 roku.
WIĘCEJ
Skóra rzeczywistości
recenzje / ESEJE Paweł Chmielewski
Recenzja Pawła Chmielewskiego z książki Dusze monet Krzysztofa Jaworskiego
WIĘCEJ
Poeta ciągłych skojarzeń
recenzje / ESEJE Paweł Chmielewski
Recenzja Pawła Chmielewskiego z książki Drażniące przyjemności (1988-2008) Krzysztofa Jaworskiego.
WIĘCEJ
Mikrokosmos blokowiska
recenzje / ESEJE Paweł Chmielewski
Recenzja Pawła Chmielewskiego z książki Warzywniak i inne opowiadania Krzysztofa Jaworskiego.
WIĘCEJ
Pieśni doświadczenia
recenzje / ESEJE Marek Olszewski
Recenzja Marka Olszewskiego z książki Do szpiku kości Krzysztof Jaworskiego.
WIĘCEJ
Ostatnia powieść awangardowa
recenzje / ESEJE Łukasz Najder
Recenzja Łukasza Najdera z książki Do szpiku kości Krzysztof Jaworskiego.
WIĘCEJ
Złe towarzystwo
recenzje / ESEJE Marcin Sendecki
Recenzja Marcina Sendeckiego z książki Do szpiku kości Krzysztof Jaworskiego.
WIĘCEJ
O Drażniących przyjemnościach
recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża
Karol Maliszewski
Wojciech Wilczyk
Komentarze Grzegorza Hetmana, Anny Kałuży, Karola Maliszewskiego, Wojciecha Wilczyka.
WIĘCEJ
O Duszach monet
recenzje / NOTKI I OPINIE Bartłomiej Majzel
Bohdan Zadura
Marcin Sendecki
Tomasz Fijałkowski
Komentarze Bohdana Zadury, Marcina Sendeckiego, Bartłomieja Majzla i Tomasza Fijałkowskiego.
WIĘCEJ