recenzje / KOMENTARZE

Posłowie (fragment)

Piotr Matywiecki

Autorski komentarz Piotra Matywieckiego do książki Złotniejący świat Marii Konopnickiej.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

Poetyckie (i prozatorskie) credo Marii Konopnickiej znajduję w zdaniu, które ta wcale nie naiwna, a bardzo świadoma swojej sztuki pisarka kiedyś wypowiedziała o dramacie Gerharta Hauptmanna Święto pokoju: “W zwykłe, powszednie sprawy życia wprowadza taki patos, taki sentyment, taką dotkliwość duchową, jakiej próżno szukać w pracowicie obmyślonych zawikłaniach”.
Często tak bywa, że syntetyczny pogląd na temat czyjejś twórczości poeta dlatego tak sugestywnie formułuje, że odnosi się on do niego samego. Tak jest i w tym przypadku.
Patos i sentyment to nie są dzisiaj cenione wartości. W dodatku wydają się sprzeczne. Ale ich przeciwieństwo tworzy wartość trzecią, której i obecnie chętnie dalibyśmy się w poezji poprowadzić: “dotkliwość duchową”. – Bardzo to wieloznaczna cecha. Przez to zaciekawia.

Dotkliwość, czyli uwrażliwienie, czułość. I dotkliwość, czyli coś trudnego do zniesienia, bo zarówno patos jak i sentyment są odpychające! Dotkliwość, czyli przenikliwość obserwacji i oceny faktów, ich obiektywizacja. – Te rozmaite właściwości powodują, że literacki świat Konopnickiej rozwibrowany jest niepokojem.
Środkiem uśmierzającym mogłoby być to tylko, co w pewnym liście nazywa Konopnicka “dostojnością zupełnej prostoty”. I chociaż zawsze ma na względzie taką harmonię, to na szczęście dla nas, późnych czytelników, niepokój dominuje.

Maria Dłuska, wnikliwa badaczka jej twórczości, zauważyła zatarcie się granic między liryką osobistą a stylizowaną. Jest nieco inaczej. Ponieważ po stronie liryki osobistej pozostaje owa “duchowa dotkliwość”, a po stronie liryki stylizowanej patos i sentyment, to granica zarazem upłynnia się i uwyraźnia.
Kiedy czytamy takie wiersze, jak “Wolny najmita” czy “Pocałunek Roberta Emmeta”, stylizacja na patos i sentyment mogłaby nas odstręczyć – ale “dotkliwość duchowa”, szczere osobiste cierpienie z powodu cierpienia innych, do dzisiaj nas przejmuje.

Ta sprzeczność może być przeniesiona na inną płaszczyznę. Wtedy ukaże się kontrast dwóch rzeczywistości: mitycznej i egzystencjalnej. Kontrast pięknej trwałości mitu i bolesnej znikomości egzystencji.

[…]

Uderzająca jest świeżość słownictwa Konopnickiej, radość odkrywania słów nieznanych. Komentatorzy nie znajdują ich w najbardziej nawet wyspecjalizowanych słownikach. Arcydziełem zawierającym może najwięcej tego rodzaju odkryć jest poemat “Na Kurpikach”. Tendencję taką widać też choćby w wierszu “W poranek”, gdzie poetka bawi się pięknymi brzmieniami – nazwami górskich pasm.
Ta poezja sama sobie tworzyła poruszone podłoże polszczyzny. Z podobnie roztrąconego, użyźnionego podglebia czerpali współcześnie Jerzy Ficowski, Marian Grześczak.
Anna Kamieńska pisała: “Jej świadoma praca w języku przejawia się nadto we wciąganiu w mowę poetycką mnóstwa wyrazów ludowych i archaicznych. Spotykamy tu wiele pięknych słów, które wówczas, gdy strumień poetyckiej mowy spływa już nadto swobodnie i obficie, zatrzymują nas i każą się pochylić, jak nad wykopanym przy orce kamieniem czy archeologicznym znaleziskiem”.
To sprawa delikatna. Kiedyś Adam Ważyk słusznie zarzucał Julianowi Tuwimowi nadużywanie rzadkiego słownictwa, takie wtręty nazywał “słowami – rodzynkami”, podkreślał ich natrętne niedostosowanie. Inaczej jest u Konopnickiej. Od każdego z tych dziwnych słów rozchodzą się po wierszu znaczeniowe wibracje, ułatwia to precyzyjna i ścisła składnia, ale przecież elastyczna, nie zdogmatyzowana.


Komentarz ukazał się pierwotnie 9 października 2010 roku w Biurowym portalu Przystań jako tekst towarzyszący premierze wyboru wierszy Marii Konopnickiej Złotniejący świat.

O AUTORZE

Piotr Matywiecki

Urodzony 5 czerwca 1943 roku w Warszawie. Poeta, eseista. Uhonorowany m.in. prestiżową nagrodą PEN-Clubu (1994) oraz Nagrodą Literacką Gdynia (2008). Jego książki trzykrotnie znalazły się w finale Nagrody Literackiej Nike (2006, 2008 i 2016). W 2013 roku został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Mieszka w Warszawie.

powiązania

Romantyczność. Współczesne ballady i romanse inspirowane twórczością Adama Mickiewicza

utwory / zapowiedzi książek Joanna Roszak Miłosz Biedrzycki Piotr Matywiecki

Fragmenty zapowiadające książkę Romantyczność. Współczesne ballady i romanse inspirowane twórczością Adama Mickiewicza, która ukaże się w Biurze Literackim 5 września 2022 roku.

WIĘCEJ

Literatura na wysypisku kultury

nagrania / Stacja Literatura Marta Koronkiewicz Marta Podgórnik Piotr Matywiecki Przemysław Owczarek Robert Rybicki

Spotkanie autorskie “Literatura na wysypisku kultury” z udziałem Piotra Matywieckiego, Przemysława Owczarka, Marty Podgórnik, Roberta Rybickiego i Marty Koronkiewicz w ramach festiwalu Stacja Literatura 22.

WIĘCEJ

Wiek żelazny

wywiady / O KSIĄŻCE Eliza Kącka Piotr Matywiecki

Rozmowa Elizy Kąckiej z Piotrem Matywieckim, towarzysząca premierze książki Palamedes, wydanej w Biurze Literackim 1 maja 2017 roku.

WIĘCEJ

Palamedes – autoprezentacja

recenzje / KOMENTARZE Piotr Matywiecki

Autorski komentarz Piotra Matywieckiego do poematu Palamedes, wydanego w Biurze Literackim 1 maja 2016 roku.

WIĘCEJ

Świadkowie kolorów

dzwieki / RECYTACJE Piotr Matywiecki

Wiersz z tomu Zdarte okładki (1965-2009), zarejestrowany podczas spotkania “Brzegi, zdarte, nierzeczywiste” na festiwalu Port Wrocław 2010.

WIĘCEJ

W tej chwili

dzwieki / RECYTACJE Piotr Matywiecki

Wiersz Piotra Matywieckiego ze zbioru Zdarte okładki. Wiersze z lat 1965-2009.

WIĘCEJ

Gdy „na wzruszenia jest wymiar ogólny i ścisły”

wywiady / O KSIĄŻCE Jakub Skurtys Piotr Matywiecki

Rozmowa Jakuba Skurtysa z Piotrem Matywieckim.

WIĘCEJ

Sztuka

dzwieki / RECYTACJE Piotr Matywiecki

Wiersz z tomu Zdarte okładki (1965-2009), zarejestrowany podczas spotkania “Brzegi, zdarte, nierzeczywiste” na festiwalu Port Wrocław 2010.

WIĘCEJ

W tej chwili

dzwieki / RECYTACJE Piotr Matywiecki

Wiersz z tomu Zdarte okładki (1965-2009), zarejestrowany podczas spotkania “Brzegi, zdarte, nierzeczywiste” na festiwalu Port Wrocław 2010.

WIĘCEJ

Kabalistyczne gęstości języka i poezja cienkiej faktury

wywiady / O PISANIU Joanna Roszak Piotr Matywiecki

Z Piotrem Matywieckim rozmawiają Emilia Kledzik i Joanna Roszak.

WIĘCEJ

Na progu milczenia

recenzje / ESEJE Piotr Matywiecki

Recenzja Piotra Matywieckiego towarzysząca premierze książki Wyszedłem szukać Leopolda Staffa w wyborze Justyny Bargielskiej, wydanej w Biurze Literackim 31 maja 2012 roku.

WIĘCEJ

Konopnicka? Trzeba ją ocalić od zapomnienia*

wywiady / O KSIĄŻCE Piotr Matywiecki

Rozmowa Małgorzaty Matuszewskiej z Piotrem Matywieckim, towarzysząca premierze książki Złotniejący świat Marii Konopnickiej.

WIĘCEJ

Gdy "na wzruszenia jest wymiar ogólny i ścisły"

wywiady / O KSIĄŻCE Jakub Skurtys Piotr Matywiecki

Z Piotrem Matywieckim o książce Złotniejący świat Marii Konopnickiej rozmawia Jakub Skurtys.

WIĘCEJ

Posłowie (fragment)

recenzje / KOMENTARZE Piotr Matywiecki

Fragment posłowia Piotra Matywieckiego do książki Złotniejący świat Marii Konopnickiej.

WIĘCEJ

Lato bez treści, Rysunek, [kiedy spotkasz zabitego]

recenzje / KOMENTARZE Piotr Matywiecki

Autorski komentarz Piotra Matywieckiego do wierszy z książki Zdarte okładki (1965-2009).

WIĘCEJ

Nieskończenie długi poemat poza słowami

wywiady / O KSIĄŻCE Jakub Skurtys Piotr Matywiecki

Z Piotrem Matywieckim o książce Zdarte okładki rozmawia Jakub Skurtys.

WIĘCEJ

Człowiek, my, nasza prawda

recenzje / IMPRESJE Piotr Matywiecki

Recenzja Piotra Matywieckiego z książki Dni i noce Piotra Sommera.

WIĘCEJ

O remoncie poranka

recenzje / NOTKI I OPINIE Maciej Robert Piotr Kępiński Piotr Matywiecki

Komentarze Piotra Matywieckiego, Macieja Roberta, Piotra Kępińskiego.

WIĘCEJ

Gdy „na wzruszenia jest wymiar ogólny i ścisły”

wywiady / O KSIĄŻCE Jakub Skurtys Piotr Matywiecki

Rozmowa Jakuba Skurtysa z Piotrem Matywieckim.

WIĘCEJ

Konopnicka po szkole

recenzje / ESEJE Olga Szmidt

Recenzja Olgi Szmidt z wyboru wierszy Złotniejący świat Marii Konopnickiej.

WIĘCEJ

Gdy "na wzruszenia jest wymiar ogólny i ścisły"

wywiady / O KSIĄŻCE Jakub Skurtys Piotr Matywiecki

Z Piotrem Matywieckim o książce Złotniejący świat Marii Konopnickiej rozmawia Jakub Skurtys.

WIĘCEJ

Posłowie (fragment)

recenzje / KOMENTARZE Piotr Matywiecki

Fragment posłowia Piotra Matywieckiego do książki Złotniejący świat Marii Konopnickiej.

WIĘCEJ

Rzecz o niegotowości świata

recenzje / ESEJE

Recenzja Zbigniewa Bieńkowskiego z książki Światło jednomyślne Piotra Matywieckiego.

WIĘCEJ

Strony

recenzje / ESEJE Bogusław Kierc

Recenzja Bogusława Kierca z książki Zdarte okładki Piotra Matywieckiego.

WIĘCEJ