Rewolucje słów

Pozwo­lą Pań­stwo, że zacznę od oso­bi­ste­go wspo­mnie­nia. Z twór­czo­ścią Nic­ka Cave’a zetkną­łem się póź­no i nie­pręd­ko odkry­łem ją dla sie­bie. Może nie byłem przy­go­to­wa­ny do odbio­ru tych nie­zwy­kłych pio­se­nek, może nie byłem goto­wy, by wejść całym sobą w ten rewe­la­cyj­ny świat. Dopie­ro w koń­ców­ce lat 90. XX wie­ku dosta­łem od zna­jo­mej pły­tę na nośni­ku CD – Nick Cave and The Bad Seeds, Live At The Roy­al Albert Hall, z roku 1998. Cie­ka­wa i zabaw­na kwe­stia – o ile pamię­tam, było do wydaw­nic­two dwu­pły­to­we, ale ona zosta­wi­ła sobie jeden krą­żek, a dała mi dru­gi – do któ­re­go sam sobie zro­bi­łem okład­kę, ponie­waż ory­gi­nal­ną ksią­żecz­kę ta zna­jo­ma zatrzy­ma­ła dla sie­bie. Tak pozna­łem dzie­więć pio­se­nek Cave’a – z nagra­nia kon­cer­to­we­go, a zatem natu­ral­ne­go żywio­łu muzy­ki popu­lar­nej. Wte­dy jesz­cze ta twór­czość nie rzu­ci­ła mnie na kola­na, owszem, lubi­łem słu­chać tego krąż­ka, ale nie obse­syj­nie, jak to u mnie bywa z uko­cha­ny­mi artyst­ka­mi i arty­sta­mi. Fascy­na­cja przy­szła dużo póź­niej – wio­sną roku 2018, po dwu­dzie­stu latach. Zawdzię­czam ją Artu­ro­wi Bursz­cie, któ­ry popro­sił mnie, bym napi­sał szkic, towa­rzy­szą­cy publi­ka­cji tomu Cave’a Pieśń tor­by na pawia, w zna­ko­mi­tym prze­kła­dzie Tade­usza Sław­ka. Zanu­rzy­łem się po uszy w pio­sen­kach austra­lij­skie­go woka­li­sty i po oczy w jego książ­ce. Zwa­rio­wa­łem na punk­cie nie­zwy­kłe­go świa­ta twór­czo­ści auto­ra „Bromp­ton Ora­to­ry”.

Jesie­nią 2016 roku zda­rzy­ła się rzecz nie­co­dzien­na – lite­rac­ką nagro­dę Nobla otrzy­mał Bob Dylan. Na pol­ską sce­nę trans­la­tor­ską wkro­czył wte­dy po raz kolej­ny, z peł­nym rynsz­tun­kiem filo­lo­gicz­ne­go talen­tu i pra­co­wi­to­ści, Filip Łobo­dziń­ski, któ­ry już daw­no na tej estra­dzie pano­wał, ale od tam­te­go momen­tu obda­ro­wy­wał nas wspa­nia­ły­mi, budzą­cy­mi zachwyt, prze­kła­da­mi tek­stów pio­se­nek i lite­rac­kich eks­pe­ry­men­tów, nie tyl­ko Boba Dyla­na, ale tak­że Pat­ti Smith, Joh­na Len­no­na oraz Salva­do­ra Espriu. Mamy więc tych prac już wie­le – tom Cave’a jest ósmym, wyda­nym przez Biu­ro Lite­rac­kie.

Rewol­ta w nie­bie przy­no­si zatem trzy­dzie­ści trzy tek­sty pio­se­nek tego arty­sty. Jest to wybór z całej boga­tej dro­gi twór­czej Cave’a, z jego róż­nych oblicz i odcie­ni. Oczy­wi­ście, chcia­ło­by się wię­cej, ale jest jak jest, trud­na rada. Zawsze pozo­sta­je nam marzyć, iż kie­dyś dane nam będzie czy­tać po pol­sku bogat­szy zestaw utwo­rów Cave’a. Filip Łobo­dziń­ski przy­zwy­cza­ił nas już do tego, że opa­no­wał nie­zwy­kle trud­ne rze­mio­sło prze­kła­dów tek­stów son­gów z języ­ka angiel­skie­go na język pol­ski. I tym razem nas nie zawiódł. Spod jego pal­ców wypły­nę­ły praw­dzi­we skar­by trans­la­tor­skich przy­gód, zma­gań, potu, krwi i przy­jem­no­ści. Na stro­nie inter­ne­to­wej Biu­ra Lite­rac­kie­go znaj­dzie­my frag­men­ty zapo­wia­da­ją­ce książ­kę – już te par­tie budzą w czy­tel­ni­ku zachwyt nad tłu­ma­cze­nia­mi Fili­pa Łobo­dziń­skie­go, są to utwo­ry: „Krwa­wa pra­wa dłoń” („Red Right Hand”), „Jasne ruma­ki” („Bri­ght Hor­ses”), „Kuglarz” („The Car­ny”). W isto­cie – jest lider Zespo­łu Repre­zen­ta­cyj­ne­go praw­dzi­wym kugla­rzem sztu­ki prze­kła­du. Co waż­ne, sam gra na gita­rze i śpie­wa, więc wie i przy­zna­je to, że dla nie­go tłu­ma­cze­nia tek­stów prze­ka­zów słow­no-muzycz­nych – jak by powie­dzia­ła Anna Barań­czak – muszą dobrze brzmieć w śpie­wie. I to mu się dosko­na­le uda­je. W zespo­le dylan.pl wyko­nu­je – z powo­dze­niem – pol­skie wer­sje son­gów Dyla­na. Pły­ta Nie­po­trzeb­na pogo­dyn­ka, żeby znać kie­ru­nek wia­tru to 29 pio­se­nek auto­ra Jest mi miłość – w wybit­nych prze­kła­dach Fili­pa Łobo­dziń­skie­go.

Jak naj­kró­cej moż­na by scha­rak­te­ry­zo­wać jego pra­cę trans­la­tor­ską? Wyda­je mi się, że stwier­dze­niem, iż ma on zna­ko­mi­ty słuch języ­ko­wy i muzycz­ny. Zdol­ność wychwy­ce­nia niu­an­sów języ­ków – obcych oraz pol­skie­go, ale też umie­jęt­ność odda­nia w pol­sz­czyź­nie lek­sy­kal­no-sty­li­stycz­nych warstw tek­stów pio­se­nek. Spójrz­my na sam począ­tek tomu Rewol­ta w nie­bie:

W kory­ta­rzach echo jego kro­ków
woda kap – kapie z sufi­tu
cień lecą­ce­go pta­ka
Pędź! Pędź! Pędź! Pędź! Pędź! Pędź!
Pędź do drzwi, zobacz, kto skro­bie
czy dosły­sza­ły cię Ścia­ny Jęku?
Klin kli­nem, klin kli­nem, klin kli­nem

Pla­ma fio­le­tu to kolor mor­der­stwa
pla­ma fio­le­tu to kolor mor­der­stwa
pla­ma fio­le­tu to kolor mor­der­stwa
pla­ma fio­le­tu to kolor mor­der­stwa

Co masz w oku?
Jaka sze­ro­kość?
Lewo, pra­wo, lewo, pra­wo, lewo, pra­wo, lewo, pra­wo