Rewolucje słów

Pozwolą Państwo, że zacznę od osobistego wspomnienia. Z twórczością Nicka Cave’a zetknąłem się późno i nieprędko odkryłem ją dla siebie. Może nie byłem przygotowany do odbioru tych niezwykłych piosenek, może nie byłem gotowy, by wejść całym sobą w ten rewelacyjny świat. Dopiero w końcówce lat 90. XX wieku dostałem od znajomej płytę na nośniku CD – Nick Cave and The Bad Seeds, Live At The Royal Albert Hall, z roku 1998. Ciekawa i zabawna kwestia – o ile pamiętam, było do wydawnictwo dwupłytowe, ale ona zostawiła sobie jeden krążek, a dała mi drugi – do którego sam sobie zrobiłem okładkę, ponieważ oryginalną książeczkę ta znajoma zatrzymała dla siebie. Tak poznałem dziewięć piosenek Cave’a – z nagrania koncertowego, a zatem naturalnego żywiołu muzyki popularnej. Wtedy jeszcze ta twórczość nie rzuciła mnie na kolana, owszem, lubiłem słuchać tego krążka, ale nie obsesyjnie, jak to u mnie bywa z ukochanymi artystkami i artystami. Fascynacja przyszła dużo później – wiosną roku 2018, po dwudziestu latach. Zawdzięczam ją Arturowi Burszcie, który poprosił mnie, bym napisał szkic, towarzyszący publikacji tomu Cave’a Pieśń torby na pawia, w znakomitym przekładzie Tadeusza Sławka. Zanurzyłem się po uszy w piosenkach australijskiego wokalisty i po oczy w jego książce. Zwariowałem na punkcie niezwykłego świata twórczości autora „Brompton Oratory”.

Jesienią 2016 roku zdarzyła się rzecz niecodzienna – literacką nagrodę Nobla otrzymał Bob Dylan. Na polską scenę translatorską wkroczył wtedy po raz kolejny, z pełnym rynsztunkiem filologicznego talentu i pracowitości, Filip Łobodziński, który już dawno na tej estradzie panował, ale od tamtego momentu obdarowywał nas wspaniałymi, budzącymi zachwyt, przekładami tekstów piosenek i literackich eksperymentów, nie tylko Boba Dylana, ale także Patti Smith, Johna Lennona oraz Salvadora Espriu. Mamy więc tych prac już wiele – tom Cave’a jest ósmym, wydanym przez Biuro Literackie.

Rewolta w niebie przynosi zatem trzydzieści trzy teksty piosenek tego artysty. Jest to wybór z całej bogatej drogi twórczej Cave’a, z jego różnych oblicz i odcieni. Oczywiście, chciałoby się więcej, ale jest jak jest, trudna rada. Zawsze pozostaje nam marzyć, iż kiedyś dane nam będzie czytać po polsku bogatszy zestaw utworów Cave’a. Filip Łobodziński przyzwyczaił nas już do tego, że opanował niezwykle trudne rzemiosło przekładów tekstów songów z języka angielskiego na język polski. I tym razem nas nie zawiódł. Spod jego palców wypłynęły prawdziwe skarby translatorskich przygód, zmagań, potu, krwi i przyjemności. Na stronie internetowej Biura Literackiego znajdziemy fragmenty zapowiadające książkę – już te partie budzą w czytelniku zachwyt nad tłumaczeniami Filipa Łobodzińskiego, są to utwory: „Krwawa prawa dłoń” („Red Right Hand”), „Jasne rumaki” („Bright Horses”), „Kuglarz” („The Carny”). W istocie – jest lider Zespołu Reprezentacyjnego prawdziwym kuglarzem sztuki przekładu. Co ważne, sam gra na gitarze i śpiewa, więc wie i przyznaje to, że dla niego tłumaczenia tekstów przekazów słowno-muzycznych – jak by powiedziała Anna Barańczak – muszą dobrze brzmieć w śpiewie. I to mu się doskonale udaje. W zespole dylan.pl wykonuje – z powodzeniem – polskie wersje songów Dylana. Płyta Niepotrzebna pogodynka, żeby znać kierunek wiatru to 29 piosenek autora Jest mi miłość – w wybitnych przekładach Filipa Łobodzińskiego.

Jak najkrócej można by scharakteryzować jego pracę translatorską? Wydaje mi się, że stwierdzeniem, iż ma on znakomity słuch językowy i muzyczny. Zdolność wychwycenia niuansów języków – obcych oraz polskiego, ale też umiejętność oddania w polszczyźnie leksykalno-stylistycznych warstw tekstów piosenek. Spójrzmy na sam początek tomu Rewolta w niebie:

W korytarzach echo jego kroków
woda kap – kapie z sufitu
cień lecącego ptaka
Pędź! Pędź! Pędź! Pędź! Pędź! Pędź!
Pędź do drzwi, zobacz, kto skrobie
czy dosłyszały cię Ściany Jęku?
Klin klinem, klin klinem, klin klinem

Plama fioletu to kolor morderstwa
plama fioletu to kolor morderstwa
plama fioletu to kolor morderstwa
plama fioletu to kolor morderstwa

Co masz w oku?
Jaka szerokość?
Lewo, prawo, lewo, prawo, lewo, prawo, lewo, prawo