Wiersze odzyskane

Na widnokręgu

Na wid­no­krę­gu wscho­dzi
czło­wiek
na wid­no­krę­gu powiek
idąc
zło­ci­sty sie­je blask
w dło­niach zapo­wiedź
nie­sie żniw
na nie­bie obłok
pełen nut
na gło­wie lazu­ro­wy kask
z ramie­nia
uro­dzaj­ny rzut
zie­mię i nie­bo
spi­na
w łuk
wid­no­krąg.

[„Odro­dze­nie” 1945, nr 42 (16 wrze­śnia 1945), s. 2; prze­druk w: T. Róże­wicz, Nie­po­kój, Prze­łom, Kra­ków 1947, s. 61]

Elegia na powrót umarłych poetów

Msze żałob­ne za was są odpra­wio­ne
ele­gie leżą w mojej tece
albo pod sto­łem
w gaze­tach wyli­czo­no zaocz­nie
wasze zasłu­gi odmie­rzo­no talen­ty
przy tym nazwi­sku widzia­łem
krzy­żyk i „świę­tej pamię­ci”.

Przez oce­an któ­ry był ogrom­niej­szy niż tęsk­no­ta
komu jedzie­cie poco wra­ca­cie
zmar­li poeci
wasze lita­nie i hym­ny
mono­lo­gi aniel­skie czy­ha­nie na Boga
poezja – noc księ­ży­co­wa
gorz­ki uro­dzaj na sło­wa.
To wszyst­ko było.

Że was wita­ją że was wyda­ją
(w zakła­dach pogrze­bo­wych)
te same okład­ki co przed koń­cem świa­ta
w tru­mien­kach te same sło­wa
ta sama wyda­je Mort­ko­wi­czo­wa
miła sta­ra pani
ale to wszyst­ko jest do bani
że was wita­ją nie daj­cie się oszu­kać
u nas był już koniec świa­ta!

Że was mło­dzi wita­ją
nie daj­cie się oszu­kać
ich mózgi są głu­che
jak ści­śnię­te piąst­ki
mło­dzi w tym kra­ju
nie zna­ją jesz­cze swe­go języ­ka
lecz nie poj­mą wasze­go.

Tu ani jed­na ścia­na
nie jest ścia­ną pła­czu
tu śmiesz­ny jest ewen­gie­li­sta
poeta szar­la­tan
poeta hop­sa hop­sa
miło­śnik rol­mop­sa.

Pło­nę­ły lasy spło­nę­ły wasze róże
kuc­nij­cie sobie nad popio­łem
grzeb­cie patycz­kiem w gar­st­ce popio­łu.
U nas był już koniec świa­ta
nigdy nie weź­mie­cie udzia­łu w koń­cu świa­ta
tu onie­mia­ły archa­niel­skie trą­by
i pry­ska­ły różo­we mózgi
z mło­dych głów.

Nie witam was wra­ca­ją­cych
bo nie wsta­nie­cie z mar­twych.

[„Poko­le­nie” 1946, nr 1 (25 sierp­nia 1946), s. 8]

Ciężar

Upa­dam pod pustym cię­ża­rem
brze­mię nie­bie­skie mnie gnie­cie
obło­ki świa­tła i cie­nie
w ciszy i fijo­le­cie

nie ma niko­go w tym domu
kto cier­pi ze mną pospo­łu
są fre­ski mozai­ki witra­że
umar­łe kwia­ty kościo­łów

ołtarz jak krzak ogni­sty
Bóg z wnę­trza nie wycho­dzi
ktoś rany
wszyst­kie poli­czył
ciem­ny i chy­try zło­dziej

na ścia­nie cień Juda­sza
to brzę­czą szy­by srebr­ni­ki
świst wia­tru sły­szę w świą­ty­ni
razy boże­go powro­za
w cięż­kiej gip­so­wej sło­dy­czy
obło­ków stę­ża­ła gro­za

i nie­mi ludzie
tłu­ma­czą
mil­czą­cą mowę anio­łów
idę
czło­wiek samot­ny
wymi­jam pomni­ki
kościo­łów.

1940 r.

[„Pano­ra­ma” 1956, nr 26, s. 1]

Jakie to dziwne
(Dialog)

Twór­ca: ja z moim przy­ja­cie­lem
mam czte­ry nogi
jak pan widzi może­my
być krze­słem lub kre­den­sem

Kry­tyk: jakie moż­li­wo­ści roz­wo­ju
jaka głę­bia
jakie kom­pli­ka­cje

Twór­ca: jed­nak krze­sło nie
otrzy­mu­je sty­pen­dium
twór­cze­go w związ­ku
z tym cho­dzi­my do
kasy osob­no każ­dy
na swo­ich dwóch
lewych nogach

Kry­tyk: jaka pro­sto­ta
jaka psy­cho­ana­li­za
jakie kom­pli­ka­cje

Twór­ca: moja pię­ta jest pana okiem
moja lewa noga jest
pana pra­wym uchem

Kry­tyk: rozu­miem
jakież to świę­to poezji
zaraz prze­pusz­czę pana
utwór przez moją
maszy­nę kry­tycz­ną
ana­li­tycz­ną — dia­lek­tycz­no-
meta­fi­zycz­no-este­tycz­ną

Twór­ca: moja pchła jest
sło­niem w pana maszy­nie
wyobraź­ni
jakie moż­li­wo­ści
roz­wo­ju jaka
głę­bia jakie kom­pli­ka­cje

1957

[„Życie Lite­rac­kie” 1957, nr 26, s. 12]

Zawsze

Zawsze myślę
to nie ten wiersz
nie ten czyn
nie to sło­wo

Zawsze cze­kam
na inną odpo­wiedź
na inne sło­wo
na inną praw­dę

Kie­dy umarł
poeta „Wikli­ny”
zro­zu­mia­łem

to wła­śnie jest ten wiersz
i inne­go nie będzie
to wła­śnie jest to sło­wo
ten czło­wiek
ta miłość ten dom

zro­zu­mia­łem
że to wła­śnie jest on
i inne­go nie będzie

[„Poglą­dy” 1963, nr 9, s. 6]

Fragment

Kry­sty­nie Elż­bie­cie Edwar­do­wi
Mie­czy­sła­wo­wi Ryszar­do­wi Julii
Kazi­mie­rzo­wi… i Innym…
poświę­cam wraz z ser­decz­ny­mi myśla­mi

Dopraw­dy
nie mam cza­su
na skoń­cze­nie
tego wier­sza

kto ma teraz czas
na pisa­nie wier­szy

za pół godzi­ny muszę wyjść
a może skoń­czyć w tym miej­scu

prze­cież wiersz nie ma koń­ca
podob­nie jak świa­tło
albo
albo co
nic
nie wykrę­caj się
prze­cież możesz pisać
szyb­ciej
poezji
nie pisze się szyb­ciej

o czym był ten twój wiersz
o Ame­ry­ce
o Ame­ry­ce bój się Boga
to temat oce­an
no wła­śnie
a ja aku­rat nie mam cza­su
na jego wyczer­pa­nie
tym sitem dziu­ra­wym reali­stycz­nym
ale moż­na spró­bo­wać:

w Nowym Jor­ku
byłem na szczy­cie
World Tra­de Cen­ter
i prze­ra­żo­ny ujrza­łem
rosną­cy
Nowy Jork
dopie­ro w pod­zie­miach
dra­pa­cza chmur
przy­sze­dłem do sie­bie
ale nie mogłem zjeść
wiel­kiej por­cji mro­żo­ne­go
kre­mu
(do gole­nia?)
potem jesz­cze san­dwicz
(z waty?)
dzię­ki Kry­sty­nie i Ryszar­do­wi
nie zmie­ni­łem się
w dziew­czyn­kę z zapał­ka­mi
a już mi się chcia­ło
pła­kać
zre­zy­gno­wa­łem z ponęt­nej
pro­po­zy­cji lotu
do Kali­for­nii

jesz­cze teraz ze wzru­sze­niem
wspo­mi­nam jak Edward
ryk­nął
„Tadziu k.… macz patrz”
a przede mną nie­wia­ry­god­nie
pięk­ny śnił o sobie Man­hat­tan

[„Ofi­cy­na Poetów” 1978, nr 1, s. 3; wiersz posłu­żył jako pod­sta­wa do pra­cy nad znacz­nie dłuż­szym tek­stem zawsze frag­ment z tomu pod tym samym tytu­łem]

Panika

prze­bu­dzi­łem się o 5–6
ponie­wie­ra­łem się
wsta­wa­łem
wpa­dłem w pani­kę
ale zamiast ucie­kać
przed dotknię­ciem
przed dotknię­ciem
nie chcę nie mogę
boję się tego sło­wa
von fer­ne, von fer­ne
da kommt er, der Bru­der
da kommt er, der… Tod

zamiast ucie­kać
znie­ru­cho­mia­łem
ukry­łem się
ukry­łem twarz
w dło­niach
za oknem kra­ka­nie wron
sygna­ły „kare­tek” pogo­to­wia

4.02.2008

[„Odra” 2009, nr 11, s. 29]