
Malowane nie działa
wywiady / O KSIĄŻCE Marcin Orliński Szymon SłomczyńskiRozmowa Marcina Orlińskiego z Szymonem Słomczyńskim, towarzysząca premierze książki Latakia, wydanej w Biurze Literackim 12 grudnia 2016 roku.
WIĘCEJRecenzja Marcina Orlińskiego z książki Soma Łukasza Jarosza.
Po przeczytaniu tomu wierszy Łukasza Jarosza jestem skłonny zaryzykować tezę, że Soma to – obok tomików takich poetów jak Bartosz Konstrat, Joanna Wajs czy Jacek Dehnel – jeden z najlepszych debiutów poetyckich ostatnich lat.
Tytuł tomu wywodzi się z języka greckiego i oznacza ciało. Rzeczywistość, którą proponuje nam Jarosz, jest w całości cielesna – mowa tu zarówno o świecie materialnym jak i o człowieku. I chyba właśnie zmysłowa namacalność świata przedstawionego uderza najbardziej. Czterdzieści jeden wierszy, które tworzą zbiór, to utrzymana w klasycznych ryzach relacja z codziennych wydarzeń. Wiersze Jarosza koncentrują się na przemijalności świata, w subtelny sposób rejestrują jego powolny, nieuchronny rozpad.
Perspektywa cielesności zdaje się zmuszać autora Somy do przedstawiania rzeczywistości ludzkiej i pozaludzkiej w ten sam sposób. Świadczy o tym nie tylko konsekwentna opisowość tych wierszy (przewaga zdań oznajmujących, brak pytajników), ale także sposób, w jaki strukturyzują się znaczenia. Z jednej strony pojawiają się opisy ludzkiego ciała, jak w wierszu “Cyrk i wesołe miasteczko opuszczają kurort”: “chłód znad wody co chwilę / tnie nasze ciała. Pełznie po twardej kości żebra, / po ostrej skórze brzucha”. Z drugiej, uderza cielesność świata pozaludzkiego: “Światło liże kuchenne schody, leukocyt / dnia otwiera oko, ogrzewa kasztanowe / dłonie liści” (“Vinyl”). Znaczący wydaje się też u Jarosza przemienny, by tak rzec, kierunek metaforyzowania (z jednej strony “twarda kość dnia”, z drugiej – “słońce śródstopia”).
Motywem przewodnim książki jest śmierć. Czytając Somę można odnieść wrażenie, że śmierć wdrukowana jest w rzeczywistość. Ciągle obecna powraca poprzez drobne wydarzenia codzienne: “rozbijane kamieniem orzechy”, “rdzewiejący scyzoryk”, “trzask upadającej bombki” czy fale, które “trawią zanurzone w wodzie wiosła”. Skojarzenie ze śmiercią pojawia się nawet nad ranem, kiedy:
…obejmuję cię, przejeżdżam dłonią
wzdłuż blizny na twoim kręgosłupie.
Próbuję wyobrazić sobie jak wyglądamy.
W takiej pozycji będziemy leżeć po śmierci
“[Kierują mną te same przyzwyczajenia i namiętności…]”
Jarosz woli zresztą “Nie pisać o miłości. Ona pochodzi z mózgu. Serca nie ma.” (“Do wszystkich kotów śpiących, smutnych i przeciągających się”). Najbardziej “namacalna” jest jednak śmierć zwierząt: powszechna, okrutna i całkowicie na porządku dziennym, jak w utworze “Zwierzę zabite”: “Zwierzę zabite. Rodzice do późna ćwiartują mięso…” czy w wierszu “Świniobicie”: “Potem cisza. / Na podwórku kury dziobią ochłap, / rozbawione dziecko pompuje świński pęcherz”.
Autor Somy nie wartościuje przedstawianych wydarzeń. Nie snuje abstrakcyjnych analiz, a jedyne, na co sobie pozwala, to subtelna sugestia, wprowadzana na przykład za pomocą kontrastu: “przeczytana w gazecie wiadomość, jaką kobieta / wysłała do swego męża przed skokiem z jedenastego piętra: / Zawiadom policję, żebyśmy długo nie leżały na bruku. / Nie martw się, Klaudusia mocno śpi” (“Noir”) czy podobieństwa: “Kolejny dzień bez ciebie w okolicy, w której / pełno dzikich kotów. Wyjadają z łąk jaszczurki, / jedzenie z koryt. Wczoraj jeden zdechł pod balkonem” “[Kolejny dzień bez ciebie w okolicy, w której…]”.
Na zasadzie kontrastu i podobieństwa zbudowany jest zresztą cały tom. Choć razem ze zwierzętami umierają miejsca (jak w wierszu “Wujek Rysiek wyprowadza się z domu w Domaniewicach”), to czerń, która “dopomina się o nas”, bywa przekreślona w imię “próby światła”. Tak się dzieje na przykład w utworze “Ćmy”, który zamykając tomik przypomina, że nieprzekraczalnym horyzontem wszelkiej refleksji jest nasze własne istnienie:
Czuję jak wieje. Jeszcze należymy do tego świata.
Zwężają się nam źrenice, gdy jezioro powtarza blask słońca,
Gdy w oczy uderza jasny kwadrat otwartego okna.
Tekst opublikowany na łamach “Twórczości” (11/2006). Dziękujemy za udostępnienie materiału.
Urodzony w 1980 roku. Poeta, krytyk literacki, publicysta. Absolwent filozofii na Uniwersytecie Warszawskim i studiów doktoranckich w Instytucie Badań Literackich PAN. Redagował rubrykę „Wiersz Przekroju” w tygodniku „Przekrój” i serię wydawniczą „Biblioteka Debiutów” przy „Zeszytach Poetyckich”. Mieszka w Warszawie.
Rozmowa Marcina Orlińskiego z Szymonem Słomczyńskim, towarzysząca premierze książki Latakia, wydanej w Biurze Literackim 12 grudnia 2016 roku.
WIĘCEJRecenzja Marcina Orlińskiego, towarzyszące premierze książki Naraz Julii Szychowiak, wydanej w Biurze Literackim 4 kwietnia 2016 roku.
WIĘCEJRecenzja Marcina Orlińskiego z książki Zawsze Marty Podgórnik.
WIĘCEJRecenzja Marcina Orlińskiego z książki Jerzego Jarniewicza Na dzień dzisiejszy i chwilę obecną, która ukazała się na stronie marcinorlinski.pl.
WIĘCEJRecenzja Marcina Orlińskiego z książki Dariusza Sośnickiego Państwo P., która ukazała się na stronie marcinorliński.pl
WIĘCEJRecenzja Marcina Orlińskiego z książki Krzysztofa Jaworskiego Do szpiku kości, która ukazała się na stronie marcinorlinski.pl.
WIĘCEJRecenzja Marcina Orlińskiego z książek Zima w małym mieście na granicy i Przygody przyrody, która ukazała się na stronie marcinorlinski.pl.
WIĘCEJRecenzja Marcina Orlińskiego z książki Wszystko Bohdana Zadury, która ukazała się na stronie marcinorlinski.pl.
WIĘCEJRecenzja Marcina Orlińskiego z książki moja Romana Honeta, która ukazała się na stronie marcinorlinski.pl.
WIĘCEJRecenzja Marcina Orlińskiego z książki Rezydencja surykatek Marty Podgórnik, która ukazała na stronie marcinorlinski.pl.
WIĘCEJGłos Marcina Orlińskiego w debacie “Krytyka krytyki”.
WIĘCEJEsej Marcina Orlińskiego towarzyszący premierze książki Gdybym wiedział. Rozmowy z Ryszardem Krynickim Ryszarda Krynickiego, która ukazała się nakładem Biura Literackiego.
WIĘCEJGłos Marcina Orlińskiego w debacie “10 lat Portu i Biura we Wrocławiu”.
WIĘCEJGłos Marcina Orlińskiego w debacie “44. Poezja polska od nowa”.
WIĘCEJRecenzja Marcina Orlińskiego z książki Preparaty Przemysława Witkowskiego.
WIĘCEJRecenzja Marcina Orlińskiego z książki zbierane Krystyny Miłobędzkiej.
WIĘCEJRecenzja Marcina Orlińskiego z książki Po sobie Julii Szychowiak, która ukazała się w “Tygodniku Powszechnym”.
WIĘCEJRecenzja Marcina Orlińskiego z książki Poeci na nowy wiek
WIĘCEJRecenzja Marcina Orlińskiego towarzyszące premierze książki Jacka Dehnela Ekran kontrolny, wydaje w Biurze Literackim 19 października 2009 roku.
WIĘCEJRecenzja Marcina Orlińskiego z książki Wieża myśliwych Mariusza Partyki.
WIĘCEJRecenzja Marcina Orlińskiego z książki Tomasz Mroczny. Szaleństwo dnia Maurice’a Blanchota.
WIĘCEJRecenzja Marcina Orlińskiego z książki Kup kota w worku Tadeusza Różewicza.
WIĘCEJRecenzja Jacka Gutorowa z książki Po tęczy Andrzeja Sosnowskiego.
WIĘCEJGłos Marcina Orlińskiego w debacie “Książka 2008”.
WIĘCEJKomentarze Bohdana Zadury, Agnieszki Wolny-Hamkało, Ingi Iwasiów, Pawła Lekszyckiego, Mariusza Grzebalskiego, Macieja Roberta, Marcina Orlińskiego, Artura Nowaczewskiego, Grzegorza Tomickiego, Piotra Kępińskiego.
WIĘCEJWiersz z tomu Soma Łukasza Jarosza.
WIĘCEJRozmowa Kuby Mikurdy z Łukaszem Jaroszem, towarzysząca premierze e-booka Soma, wydanego w Biurze Literackim 22 marca 2016 roku.
WIĘCEJRecenzja Ingi Iwasiów z książki Soma Łukasza Jarosza.
WIĘCEJAutorski komentarz Łukasza Jarosza w ramach cyklu „Historia jednego wiersza”, towarzyszący premierze e-booka pt. Soma, wydanego w Biurze Literackim 22 marca 2016 roku.
WIĘCEJRecenzja Marka Olszewskiego towarzysząca premierze e-booka Łukasza Jarosza Soma, wydanego w Biurze Literackim 22 marca 2016 roku.
WIĘCEJFragment zapowiadający e-book Soma Łukasza Jarosza, który ukaże się w Biurze Literackim.
WIĘCEJWiersz z debiutanckiego tomu poety Soma (2006), zarejestrowany podczas spotkania “Kochankowie na otwartym morzu” na festiwalu Port Wrocław 2007.
WIĘCEJWiersz z debiutanckiego tomu poety Soma (2006), zarejestrowany podczas spotkania “Kochankowie na otwartym morzu” na festiwalu Port Wrocław 2007.
WIĘCEJRecenzja Janusza Pasterskiego z książki Soma Łukasza Jarosza.
WIĘCEJAutorski komentarz Łukasza Jarosza towarzyszący premierze książki Soma.
WIĘCEJKomentarze Bohdana Zadury, Agnieszki Wolny-Hamkało, Ingi Iwasiów, Pawła Lekszyckiego, Mariusza Grzebalskiego, Macieja Roberta, Marcina Orlińskiego, Artura Nowaczewskiego, Grzegorza Tomickiego, Piotra Kępińskiego.
WIĘCEJRecenzja Piotra Kępińskiego z książki Soma Łukasza Jarosza.
WIĘCEJ