
Wspólne podwórko
wywiady / O KSIĄŻCE Aleksandra Byrska Iwona BassaRozmowa Iwony Bassy i Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Połów. Poetyckie i prozatorskie debiuty 2022, wydanej w Biurze Literackim 14 sierpnia 2023 roku.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej towarzysząca premierze książki Myja Jakuba Wiśniewskiego, wydanej w Biurze Literackim 24 stycznia 2022 roku.
„Z samym sobą nie mam nic wspólnego” oraz „Aby istnieć, człowiek musi się buntować” – to dwa cytaty, które ustawiają horyzont powieści Jakuba Wiśniewskiego. A raczej on sam tak go ustawia, eksponując akurat te nawiązania. Kafka i Camus. Obcość i bunt. I pleniące się, żyjące własnym życiem, kopulujące przedmioty, rozbuchana materia, czyli Schulz.
Myja to powieść nieoczywista, mocno intertekstualna, przynosząca czytelnikowi wiele zaskoczeń. Akcja powieści dzieje się w niedookreślonym miejscu i czasie, dostrzegalne są jednak współczesne realia, zarówno w języku, jak i krajobrazie otaczającym bohaterów. Źródłem fabuły jest jednak opowieść biblijna. Samotny Noe po śmierci żony słyszy „głos Pana”, który nakazuje mu przygotować się do ucieczki przed nadchodzącą katastrofą. Jednak wykorzystujący lemowskie konotacje Wiśniewski każe Noemu budować statek kosmiczny, w którym nie ma miejsca dla nikogo poza nim, nawet dla Jafeta, Sema i Chama – jego synów i kolejnych bohaterów powieści.
Narratorem większej części książki jest właśnie Jafet – ten najmłodszy i najbardziej zagubiony brat, który zrobił doktorat, stracił zespół muzyczny i składa się z samych pytań, podczas gdy jego bracia znają wyłącznie odpowiedzi, każdy z nich przekonany, że te jedynie słuszne. Jafet nosi w sobie wstyd, samotność i wielość. Krąży ulicami niekończącego się miasta, z jednej strony industrialnego i nowoczesnego niczym wizja przyszłości, z drugiej zaniedbanego – porośniętego dziką roślinnością i pełnego niekontrolowanego rozrostu śmieci. Jafet jest bezradny – przytłoczony przez tłum, miasto, materię, swoją rodzinę i własną głowę, szuka wyjścia z labiryntu, puka do różnych drzwi i odchodzi z pustymi rękami.
Gdy główny głos przejmuje jego ojciec Noe, okazuje się zresztą, że mają wiele wspólnego. Przede wszystkim oboje podejmują dylemat wyboru pomiędzy twórczym pisaniem a pracą zarobkową, nazywaną w powieści Kieratem. To wybór tragiczny między wolnością a przetrwaniem, łatwo tutaj zdradzić samego siebie, łatwo się pomylić (czyż nie każdy w głębi serca wierzy, że jest wyjątkowy i ma do powiedzenia coś niepowtarzalnego?), łatwo zatracić się w wycieńczającej pracy. „Kierat” to przecież słowo nieprzypadkowe, mocne w swojej symbolice – oznacza maszynę bezwzględnie wykorzystującą siłę fizyczną zwierząt. Nie ma tu mowy o pracy rozumianej jako realizacja pasji czy ambicji – to wyniszczające zajęcie, na które człowiek decyduje się, by zapewnić sobie i swoim bliskim przetrwanie.
Bohater Wiśniewskiego jest wobec świata zagubiony i bezbronny, otaczają go obce i niezrozumiałe siły miasta, które jest zbyt wielkie, by ogarnąć je myślą, i zbyt potężne, aby próbować z nim walczyć. Mierzy się z brzemieniem wstydu i wszechogarniającej niemocy. Jakby się składał ze słabości bohaterów znanych nam z dzieł wielkich modernistów, jakby przejął ich ciężar i dźwigał go dalej w nowoczesność, uginając się jeszcze niżej pod narastającym ciężarem.
Po raz kolejny moje myśli wracają też do Schulza, bo przywołuje go sposób istnienia przedmiotów w tej prozie – osobny kosmos, w którym plastik snuje swoje ciemne historie pod osłoną nocy. Materia jest osobnym, pełnoprawnym bohaterem, którego nie sposób przeoczyć i nie oddać mu należnego znaczenia.
Z kolei Samotność to idealne imię dla starego, schorowanego psa – wiernej suki trwającej przy życiu wbrew logice. Jej towarzyszenie Noemu i Jafetowi jest symboliczne – niemożność porozumienia czy okazania sobie nawzajem pomocy tkwi między nimi jak duży, stary i chory pies, którego trudno przekroczyć, gdy położy się na progu domu.
Tymczasem nadchodzi wojna, nadchodzi kolejny z końców. Ta pewność zbliżającego się zagrożenia promieniuje ponad fabułę, przenika język, kwitnie ponuro w każdym zdaniu. A język ma w tej prozie moc przerastającą siłę opowieści, stwarza i niszczy, zaraża i porzuca, nic nie jest dla niego niemożliwe.
Jafet nazywa siebie „myją” – my-ją, wielością. Samoświadomość nie pozwala mu postrzegać siebie jako jednej spójnej osobowości. Zbyt dobrze wie, że wobec każdego człowieka jesteśmy zawsze choć trochę inni, nawet wobec psa możemy jawić się kimś znów trochę innym. Ta wspólnota może jednak okazać się nie pytaniem, a odpowiedzią. Zakończenie zostawia nam Wiśniewski otwarte. Jafet rozpala wielkie ognisko pełne śmieci i spotyka się przy nim ze swoją wielością. Pali ogień z własną myją, a ona pomoże mu się zmierzyć z tajemniczą, pozostawioną mu przez matkę paczką, kiedy w końcu ją otworzy. Jest to w tym labiryncie pewna wskazówka.
Urodzona w 1990 roku w Krakowie. Absolwentka filologii polskiej i krytyki literackiej na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz logopedii na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie. Krytyczka, bibliotekarka, poetka. Przygotowuje rozprawę doktorską na temat intymności i skandalu w prozie polskiej po 2010 roku. Wiersze publikowała w „Małym Formacie”, „Wakacie”, „Salt Hill Journal” i „La Piccioletta Barca”. Mieszka w Myślenicach.
Rozmowa Iwony Bassy i Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Połów. Poetyckie i prozatorskie debiuty 2022, wydanej w Biurze Literackim 14 sierpnia 2023 roku.
WIĘCEJCzytanie z książki Romantyczność. Współczesne ballady i romanse inspirowane twórczością Adama Mickiewicza w ramach festiwalu TransPort Literacki 27.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Rozcierki z ziemi Charlotte van den Broeck w tłumaczeniu Olgi Niziołek, wydanej w Biurze Literackim 12 czerwca 2023 roku.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej,towarzysząca premierze książki Trupi bieg Benedeka Tottha w tłumaczeniu Elżbiety Sobolewskiej, wydanej w Biurze Literackim 20 marca 2023 roku.
WIĘCEJRecenzja towarzysząca premierze książki Emily forever Marii Navarro Skaranger w tłumaczeniu Karoliny Drozdowskiej, wydanej w Biurze Literackim 20 lutego 2023 roku.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Świerzb Fríðy Ísberg w tłumaczeniu Jacka Godka, wydanej w Biurze Literackim 23 stycznia 2023 roku.
WIĘCEJPierwszy odcinek z cyklu “Rozmowy na koniec” w ramach festiwalu TransPort Literacki 27.
WIĘCEJCzytanie z książki Połów. Poetyckie i prozatorskie debiuty 2021 z udziałem Iwony Bassy, Aleksandry Byrskiej, Barbary Frączyk, Bartosza Horyzy, Zofii Kiljańskiej, Szymona Kowalskiego, Mirka Kulisza, Patryka Kulpy, Patricka Leftwicha, Oli Lewandowskiej, Marty Lipowicz i Alicji Sawickiej w ramach festiwalu TransPort Literacki 27. Muzyka Hubert Zelmer.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Histeria Yideum Kim w tłumaczeniu Lynna Suh, Ewy Suh i Katarzyny Szuster, wydanej w Biurze Literackim 26 września 2022 roku.
WIĘCEJOdpowiedzi Aleksandry Byrskiej na pytania Tadeusza Sławka w „Kwestionariuszu 2022”.
WIĘCEJFragmenty zapowiadające książkę Połów. Poetyckie i prozatorskie debiuty 2021, która ukaże się w Biurze Literackim 3 października 2022 roku.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Z kamienia i kości Bérengère Cournut w tłumaczeniu Hanny Igalson-Tygielskiej, która ukaże się w Biurze Literackim 12 września 2022 roku.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Ostatni patriarcha Najat El Hachmi w tłumaczeniu Anny Sawickiej, wydanej w Biurze Literackim 27 czerwca 2022 roku.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Ktokolwiek, tylko nie ja Hałyny Kruk w tłumaczeniu Bohdana Zadury, która ukaże się w Biurze Literackim 23 maja 2022 roku.
WIĘCEJRozmowa Aleksandry Byrskiej z Zofią Kiljańską, laureatką projektu „Połów. Poetyckie debiuty 2021”.
WIĘCEJPremierowy zestaw wierszy Aleksandry Byrskiej Kalcyt. Prezentacja w ramach projektu „Połów. Poetyckie debiuty 2021”.
WIĘCEJAutorski komentarz Aleksandry Byrskiej, laureatki 16. edycji Połowu poetyckiego.
WIĘCEJRozmowa Oli Lewandowskiej z Aleksandrą Byrską, laureatką 16. edycji Połowu poetyckiego.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej towarzysząca premierze książki Nieobecność Krzysztofa Chronowskiego, wydanej w Biurze Literackim 6 września 2021 roku.
WIĘCEJRozmowa Aleksandry Byrskiej z Martą Sokołowską, towarzysząca premierze książki Imperium Dzieci, która ukazuje się w Biurze Literackim 12 lipca 2021 roku.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej towarzysząca premierze książki Addy Djørup Najsłabszy opór, w tłumaczeniu Bogusławy Sochańskiej, wydanej w Biurze Literackim 17 maja 2021 roku.
WIĘCEJGłos Aleksandry Byrskiej w debacie “Biurowe książki 2014 roku”.
WIĘCEJAutorski komentarz Jakuba Wiśniewskiego towarzyszący premierze książki Myja, wydanej w Biurze Literackim 24 stycznia 2022 roku.
WIĘCEJRozmowa Kacpra Szpyrki z Jakubem Wiśniewskim, towarzysząca premierze książki Myja, wydanej w Biurze Literackim 24 stycznia 2022 roku.
WIĘCEJFragment zapowiadający książkę Myja Jakuba Wiśniewskiego, która ukaże się w Biurze Literackim 24 stycznia 2022 roku.
WIĘCEJImpresja Dawida Mateusza i Jakuba Skurtysa na temat poezji Aleksandry Byrskiej, laureatki 16. edycji Połowu poetyckiego.
WIĘCEJ