
Wspólne podwórko
wywiady / O KSIĄŻCE Aleksandra Byrska Iwona BassaRozmowa Iwony Bassy i Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Połów. Poetyckie i prozatorskie debiuty 2022, wydanej w Biurze Literackim 14 sierpnia 2023 roku.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej towarzysząca premierze książki Nieobecność Krzysztofa Chronowskiego, wydanej w Biurze Literackim 6 września 2021 roku.
Co tak naprawdę się stało? To pytanie, które dominuje w narracji debiutanckiej powieści Krzysztofa Chronowskiego Nieobecność i przejmuje władzę nad czytelnikiem. Prawdopodobnie wszyscy w jakimś stopniu znamy to uczucie bezsilności wobec przeszłości, zwłaszcza wobec luk rażąco obecnych w historiach rodzinnych. Nawet jeśli dużo wiemy o swoich rodzicach, to historie naszych przodków sięgające czasów wojny kryją już w sobie wiele niedomówień. Strzępy, nieścisłości, wyrwane z kontekstu obrazy, niekompletne wspomnienia – to właśnie materiał, z którego powstaje powieść Chronowskiego. Jego książka to studium ich wpływu na psychikę człowieka.
„Obchodzi nas zeszłoroczny śnieg” – mówi w pewnym momencie narrator Nieobecności, obchodzi nas mocno, bo jest składnikiem naszej tożsamości, chcemy czy nie, w pewien sposób nas określa. Powieść Chronowskiego jest monologiem skierowanym do ojca głównego bohatera, stara się jednak w swój głos wtopić perspektywy innych członków rodziny. Przemieszcza się przez ich wspomnienia jak przez labirynt. Czytelnik w czasie lektury z trudem porządkuje fakty i osoby. Nie chodzi tu chyba jednak o to, by dowiedzieć się prawdy. Raczej każdy z przedstawionych fragmentów ułoży sobie trochę inną historię, a sam narrator nie doświadczy żadnego rodzaju wyjaśnienia czy oczyszczenia. Uzbiera tylko więcej fragmentów, bo „świat jest pełen ludzi, którzy mają rację”.
Dominacja fragmentu i szczegółu charakteryzuje zresztą budowę tej powieści. Chronowski prowadzi nas przez swoją historię krótkimi szarpnięciami, bez asekuracji. Powoduje to u czytelnika wrażenie zagubienia, mnożą się pytania, na które powoli, mozolnie próbujemy konstruować odpowiedź. Jest tu jednak konieczna nasza współpraca. „W co gra ta wyciągnięta ręka?” – pyta narrator, a dla nas to sygnał, że to on sam z nami pogrywa tak, jak i z nim pogrywają schematy opowiadania, którym konsekwentnie stara się wymykać.
O co więc toczy się stawka tej gry? Wszystko wskazuje na to, że jest bardzo wysoka – to pytania o naturę opowieści, o możliwość poznania innych osób i historii ich życia, o możliwość obiektywizmu, o tożsamość i o to, co tak naprawdę łączy nas z ludźmi określanymi jako nasi krewni. Mieć z kimś wspólne rysy twarzy, podobny chód, wspólne wspomnienia – co to właściwie znaczy? Te ostatnie to zresztą bardzo ciekawy wątek, bo Chronowski porusza tutaj kwestię wspomnień, które należą do rodziny, ale nie są osobiście nasze – wspomnień przekazywanych – takich jak migawki z życia naszych dziadków z czasu wojny, utrwalane w rodzinach pomimo braku bezpośredniego udziału w danym wydarzeniu kolejnych jej członków.
To jest zresztą jednym z najważniejszym tematów książki Chronowskiego – nieobecność w nas puchnie i może zająć bardzo wiele miejsca. Jest zaborcza. Utrudnia odpowiedź na zadane samemu sobie pytanie o to, kim się jest. Narrator Nieobecności żyje z nią od dzieciństwa jak z symptomem choroby – okalecza go, pochłania jego siły. Jako dorosły musi zatem spróbować podjąć rozmowę, zaczyna sklejać i porównywać strzępy pamięci poszczególnych członków rodziny.
Spokrewnieni ze sobą ludzie bywają równocześnie bliscy i dalecy – nic jednak nie zastąpi tak czułych momentów jak ten, gdy odkrywamy fizyczne podobieństwa lub dzielimy szczęśliwe wspomnienia z dzieciństwa. Nawet kiedy jest to trudne, Chronowski pokazuje nam, że warto spojrzeć na tego nieobecnego i uznać, że choć zadał cierpienie – to jest częścią mnie. Chory na schizofrenię brat matki, zamordowany w czasie wojny dziadek, mąż i ojciec – stalinowski prokurator.
Niby nieobecna w życiu bohatera tej książki jest też wojna, dziedziczona jak cień przez kolejne pokolenia. Jednak przeszłość jest emocjonalnym balastem, na który nie mamy wpływu. Przypomina o sobie na każdym kroku.
Co nam zatem pozostaje? Chronowski odpowiada, że trzeba podjąć tę grę – nawet jeśli to nie my ustalamy jej zasady. Jest ona oparta na słowach i emocjach. By się powiodła, musimy umiejętnie uciekać przed zasadzkami gotowych schematów narracyjnych i interpretacji. Nie możemy pozwolić, by literatura stłumiła życie. Dobrym ćwiczeniem będzie lektura Nieobecności – emocjonalnej, kompulsywnej, prowadzonej na rwanym oddechu. Powieści-ucieczki, powieści-pytania i powieści-odpowiedzi – wszystko tutaj zależy od tego, jak sami ją sobie ułożymy.
Urodzona w 1990 roku w Krakowie. Absolwentka filologii polskiej i krytyki literackiej na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz logopedii na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie. Krytyczka, bibliotekarka, poetka. Przygotowuje rozprawę doktorską na temat intymności i skandalu w prozie polskiej po 2010 roku. Wiersze publikowała w „Małym Formacie”, „Wakacie”, „Salt Hill Journal” i „La Piccioletta Barca”. Mieszka w Myślenicach.
Rozmowa Iwony Bassy i Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Połów. Poetyckie i prozatorskie debiuty 2022, wydanej w Biurze Literackim 14 sierpnia 2023 roku.
WIĘCEJCzytanie z książki Romantyczność. Współczesne ballady i romanse inspirowane twórczością Adama Mickiewicza w ramach festiwalu TransPort Literacki 27.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Rozcierki z ziemi Charlotte van den Broeck w tłumaczeniu Olgi Niziołek, wydanej w Biurze Literackim 12 czerwca 2023 roku.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej,towarzysząca premierze książki Trupi bieg Benedeka Tottha w tłumaczeniu Elżbiety Sobolewskiej, wydanej w Biurze Literackim 20 marca 2023 roku.
WIĘCEJRecenzja towarzysząca premierze książki Emily forever Marii Navarro Skaranger w tłumaczeniu Karoliny Drozdowskiej, wydanej w Biurze Literackim 20 lutego 2023 roku.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Świerzb Fríðy Ísberg w tłumaczeniu Jacka Godka, wydanej w Biurze Literackim 23 stycznia 2023 roku.
WIĘCEJPierwszy odcinek z cyklu “Rozmowy na koniec” w ramach festiwalu TransPort Literacki 27.
WIĘCEJCzytanie z książki Połów. Poetyckie i prozatorskie debiuty 2021 z udziałem Iwony Bassy, Aleksandry Byrskiej, Barbary Frączyk, Bartosza Horyzy, Zofii Kiljańskiej, Szymona Kowalskiego, Mirka Kulisza, Patryka Kulpy, Patricka Leftwicha, Oli Lewandowskiej, Marty Lipowicz i Alicji Sawickiej w ramach festiwalu TransPort Literacki 27. Muzyka Hubert Zelmer.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Histeria Yideum Kim w tłumaczeniu Lynna Suh, Ewy Suh i Katarzyny Szuster, wydanej w Biurze Literackim 26 września 2022 roku.
WIĘCEJOdpowiedzi Aleksandry Byrskiej na pytania Tadeusza Sławka w „Kwestionariuszu 2022”.
WIĘCEJFragmenty zapowiadające książkę Połów. Poetyckie i prozatorskie debiuty 2021, która ukaże się w Biurze Literackim 3 października 2022 roku.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Z kamienia i kości Bérengère Cournut w tłumaczeniu Hanny Igalson-Tygielskiej, która ukaże się w Biurze Literackim 12 września 2022 roku.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Ostatni patriarcha Najat El Hachmi w tłumaczeniu Anny Sawickiej, wydanej w Biurze Literackim 27 czerwca 2022 roku.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Ktokolwiek, tylko nie ja Hałyny Kruk w tłumaczeniu Bohdana Zadury, która ukaże się w Biurze Literackim 23 maja 2022 roku.
WIĘCEJRozmowa Aleksandry Byrskiej z Zofią Kiljańską, laureatką projektu „Połów. Poetyckie debiuty 2021”.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej towarzysząca premierze książki Myja Jakuba Wiśniewskiego, wydanej w Biurze Literackim 24 stycznia 2022 roku.
WIĘCEJPremierowy zestaw wierszy Aleksandry Byrskiej Kalcyt. Prezentacja w ramach projektu „Połów. Poetyckie debiuty 2021”.
WIĘCEJAutorski komentarz Aleksandry Byrskiej, laureatki 16. edycji Połowu poetyckiego.
WIĘCEJRozmowa Oli Lewandowskiej z Aleksandrą Byrską, laureatką 16. edycji Połowu poetyckiego.
WIĘCEJRozmowa Aleksandry Byrskiej z Martą Sokołowską, towarzysząca premierze książki Imperium Dzieci, która ukazuje się w Biurze Literackim 12 lipca 2021 roku.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej towarzysząca premierze książki Addy Djørup Najsłabszy opór, w tłumaczeniu Bogusławy Sochańskiej, wydanej w Biurze Literackim 17 maja 2021 roku.
WIĘCEJGłos Aleksandry Byrskiej w debacie “Biurowe książki 2014 roku”.
WIĘCEJCzytanie z książki Nieobecność z udziałem Krzysztofa Chronowskiego w ramach festiwalu TransPort Literacki 27. Muzyka Hubert Zemler.
WIĘCEJTrzeci odcinek z cyklu “Rozmowy na koniec” w ramach festiwalu TransPort Literacki 27.
WIĘCEJAutorski komentarz Krzysztofa Chronowskiego w ramach cyklu „Powieść w drodze”, towarzyszący premierze książki Nieobecność, wydanej w Biurze Literackim 6 września 2021 roku.
WIĘCEJPiętnasty odcinek cyklu Książki z Biura. Nagranie zrealizowano w ramach projektu Kartoteka 25.
WIĘCEJRozmowa Jakuba Kornhausera z Krzysztofem Chronowskim, towarzysząca premierze książki Nieobecność, wydanej w Biurze Literackim 6 września 2021 roku.
WIĘCEJFragmenty zapowiadające książkę Nieobecność Krzysztofa Chronowskiego, która ukaże się w Biurze Literackim 6 września 2021 roku.
WIĘCEJImpresja Dawida Mateusza i Jakuba Skurtysa na temat poezji Aleksandry Byrskiej, laureatki 16. edycji Połowu poetyckiego.
WIĘCEJ