
Wspólne podwórko
wywiady / O KSIĄŻCE Aleksandra Byrska Iwona BassaRozmowa Iwony Bassy i Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Połów. Poetyckie i prozatorskie debiuty 2022, wydanej w Biurze Literackim 14 sierpnia 2023 roku.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej,towarzysząca premierze książki Trupi bieg Benedeka Tottha w tłumaczeniu Elżbiety Sobolewskiej, wydanej w Biurze Literackim 20 marca 2023 roku.
Bohaterowie Trupiego biegu Benedeka Tottha to nastoletni chłopcy trenujący pływanie. Są młodzi, lecz trudno o bardziej martwych wewnętrznie bohaterów powieści. Niczym prawdziwe zombie w poszukiwaniu ludzkiego mięsa, snują się beznadziejnie i bezmyślnie w poszukiwaniu adrenaliny. Każde doświadczenie musi być mocniejsze od poprzedniego, każde doznanie gwałtowniejsze, bo na „trupim biegu” niewiele może ich już poruszyć.
Szkoła, intensywne treningi, chłopackie wygłupy – wszechobecna szarość i nuda, która trawi przepełnione nadmiarem energii młode, silne ciała. Pod oczywistym dowództwem najbogatszego z kolegów nastolatkowie oddają się nieustannemu bodźcowaniu swoich gotujących się od emocji głów – alkohol, narkotyki, przejażdżki samochodem bez prawa jazdy, filmy pornograficzne, strzelanki, horrory. Przyciąga ich wszystko, co brutalne i wulgarne, chcą tylko wciąż więcej. Ogłuszeni tym wszystkim, coraz mocniej obojętnieją – w przepalonych wszystkim, co da się palić, i przytłoczonych brutalnymi obrazami głowach, wyłączają się neurony lustrzane, płaty czołowe odpowiedzialne za empatię przestają pracować. Odczuwanie przyjemności staje się przeszłością, nie ma czasu na analizę własnych przeżyć, inni ludzie stają się nierealni niczym postacie w grze, kto by się zatem przejmował ich uczuciami. Dziewczyny i kobiety, nawet jeśli to matki i siostry, w myślach młodych chłopców są tylko przedmiotami czy też po prostu potencjalnymi aktorkami filmu porno, bez względu na to, jak bardzo są dla nich pociągające – w gruncie rzeczy sprowadzają się do otworów, w które ze znudzeniem lub agresją można wciskać różne części ciała. Są bowiem znieczuleni na wszystko, zarówno na to, co negatywne, jak i na to, co pozytywne. Realny jest tylko gniew i potrzeba kanalizowania agresji. Gniew na co? Z jakiego powodu? Oni sami nie zadają sobie nawet tego pytania.
Prozę Tottha przenika smutek, poczucie niemożliwości zawrócenia z drogi, „trupi bieg” jest czymś, czego nie można wyłączyć. Bohaterowie zostają porównani do rekinów – nie mogą się zatrzymać, jeśli przestaną płynąć z prądem, zginą. Gdzieś w tle autor zarysowuje nam genezę tego stanu w przemocy dorosłych – ojców, nauczycieli, trenerów – i chorobliwej obojętności matek, które starają się nie dostrzegać spraw choćby najbardziej oczywistych. Totth nie mówi tego wprost, ale obrazowo wskazuje przerażający ciężar odpowiedzialności dorosłych za tych przecież przeraźliwie młodych, zniszczonych niemal na starcie, ludzi.
Co może najbardziej uderzające, koledzy nie pozostają lojalni nawet wobec siebie nawzajem, nie jednoczą ich ani wspólny szkolny los, ani te same sportowe cele, ani płytka przyjaźń polegająca na nieustannym spędzaniu wspólnie czasu. Już na samym początku powieści połączy ich też potrącenie pieszego i ucieczka z miejsca wypadku. Jeśli jednak ktoś myśli, że fabułę wypełnią wyrzuty sumienia oraz próby zapomnienia o koszmarnym zdarzeniu, to się myli. Totth dopiero bierze tutaj rozbieg. Sugeruje czytelnikowi jasno, że nie ma granic bezmyślnego okrucieństwa. Głupie żarty, rozbijanie witryn, dręczenie młodszych, przemoc wobec dziewczyn i siebie nawzajem – to za mało, głód adrenaliny coraz trudniej nasycić, a poczucie bezsensu pozostaje wszechobecne.
Narratorem Trupiego biegu jest jeden z chłopaków należących do grupy, tak samo silny i okrutny, mający jednak jeszcze przebłyski ludzkich odruchów, takich jak chęć wezwania karetki do umierającego czy lojalność wobec dobrego kolegi (choć tylko czasami). Jego monologi są świetnie skonstruowanymi obrazami przemęczonego, rozemocjonowanego, rzadko zupełnie trzeźwego umysłu, a jego sny – pełne krwi, nagich kobiet i scen zapożyczonych z filmów dokumentalnych o zwierzętach – to wołanie o pomoc, którego nikt nie usłyszy.
Na poziomie poetyki tej powieści koncepcja Tottha jest bardzo spójna – w historii wyczynowych pływaków dominują metafory akwatyczne, a jego bohaterów raz po raz symbolizują rekiny, wieloryby, bezradne rybki akwariowe wyrzucone na suchy beton. Im dalej w fabułę, tym mniej pozostaje dla nich powietrza. Siła fizyczna nikogo nie uratuje, sensu ani na lekarstwo, powietrza coraz mniej, obłęd natomiast jest już blisko.
Udanym zabiegiem, na który pozwolił sobie autor, jest również zmiana narratora na samym końcu powieści – zrozpaczony dziewczęcy głos uwydatnia, jak bardzo bohaterowie mylą się, wyobrażając sobie, że ich koleżanki są równie znieczulone jak one i mają podobne motywacje – nimi jednak rządzi wyłącznie patriarchalny przymus walki o męską uwagę i akceptację. Przerażające jest to, ile są w stanie dla niej znieść.
Strasznych rzeczy jest tutaj zresztą wiele. Utożsamienie się z głównym bohaterem będzie tu jednak największą przestrogą – nie łudźmy się, nawet jeśli to nie on dokonał zbrodni, nie znaczy jeszcze, że można czuć się przy nim bezpiecznie. Totth udowadnia na każdym kroku, że niczych granic nie można być pewnym, nawet własnych.
Urodzona w 1990 roku w Krakowie. Absolwentka filologii polskiej i krytyki literackiej na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz logopedii na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie. Krytyczka, bibliotekarka, poetka. Przygotowuje rozprawę doktorską na temat intymności i skandalu w prozie polskiej po 2010 roku. Wiersze publikowała w „Małym Formacie”, „Wakacie”, „Salt Hill Journal” i „La Piccioletta Barca”. Mieszka w Myślenicach.
Rozmowa Iwony Bassy i Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Połów. Poetyckie i prozatorskie debiuty 2022, wydanej w Biurze Literackim 14 sierpnia 2023 roku.
WIĘCEJCzytanie z książki Romantyczność. Współczesne ballady i romanse inspirowane twórczością Adama Mickiewicza w ramach festiwalu TransPort Literacki 27.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Rozcierki z ziemi Charlotte van den Broeck w tłumaczeniu Olgi Niziołek, wydanej w Biurze Literackim 12 czerwca 2023 roku.
WIĘCEJRecenzja towarzysząca premierze książki Emily forever Marii Navarro Skaranger w tłumaczeniu Karoliny Drozdowskiej, wydanej w Biurze Literackim 20 lutego 2023 roku.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Świerzb Fríðy Ísberg w tłumaczeniu Jacka Godka, wydanej w Biurze Literackim 23 stycznia 2023 roku.
WIĘCEJPierwszy odcinek z cyklu “Rozmowy na koniec” w ramach festiwalu TransPort Literacki 27.
WIĘCEJCzytanie z książki Połów. Poetyckie i prozatorskie debiuty 2021 z udziałem Iwony Bassy, Aleksandry Byrskiej, Barbary Frączyk, Bartosza Horyzy, Zofii Kiljańskiej, Szymona Kowalskiego, Mirka Kulisza, Patryka Kulpy, Patricka Leftwicha, Oli Lewandowskiej, Marty Lipowicz i Alicji Sawickiej w ramach festiwalu TransPort Literacki 27. Muzyka Hubert Zelmer.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Histeria Yideum Kim w tłumaczeniu Lynna Suh, Ewy Suh i Katarzyny Szuster, wydanej w Biurze Literackim 26 września 2022 roku.
WIĘCEJOdpowiedzi Aleksandry Byrskiej na pytania Tadeusza Sławka w „Kwestionariuszu 2022”.
WIĘCEJFragmenty zapowiadające książkę Połów. Poetyckie i prozatorskie debiuty 2021, która ukaże się w Biurze Literackim 3 października 2022 roku.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Z kamienia i kości Bérengère Cournut w tłumaczeniu Hanny Igalson-Tygielskiej, która ukaże się w Biurze Literackim 12 września 2022 roku.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Ostatni patriarcha Najat El Hachmi w tłumaczeniu Anny Sawickiej, wydanej w Biurze Literackim 27 czerwca 2022 roku.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej, towarzysząca premierze książki Ktokolwiek, tylko nie ja Hałyny Kruk w tłumaczeniu Bohdana Zadury, która ukaże się w Biurze Literackim 23 maja 2022 roku.
WIĘCEJRozmowa Aleksandry Byrskiej z Zofią Kiljańską, laureatką projektu „Połów. Poetyckie debiuty 2021”.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej towarzysząca premierze książki Myja Jakuba Wiśniewskiego, wydanej w Biurze Literackim 24 stycznia 2022 roku.
WIĘCEJPremierowy zestaw wierszy Aleksandry Byrskiej Kalcyt. Prezentacja w ramach projektu „Połów. Poetyckie debiuty 2021”.
WIĘCEJAutorski komentarz Aleksandry Byrskiej, laureatki 16. edycji Połowu poetyckiego.
WIĘCEJRozmowa Oli Lewandowskiej z Aleksandrą Byrską, laureatką 16. edycji Połowu poetyckiego.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej towarzysząca premierze książki Nieobecność Krzysztofa Chronowskiego, wydanej w Biurze Literackim 6 września 2021 roku.
WIĘCEJRozmowa Aleksandry Byrskiej z Martą Sokołowską, towarzysząca premierze książki Imperium Dzieci, która ukazuje się w Biurze Literackim 12 lipca 2021 roku.
WIĘCEJRecenzja Aleksandry Byrskiej towarzysząca premierze książki Addy Djørup Najsłabszy opór, w tłumaczeniu Bogusławy Sochańskiej, wydanej w Biurze Literackim 17 maja 2021 roku.
WIĘCEJGłos Aleksandry Byrskiej w debacie “Biurowe książki 2014 roku”.
WIĘCEJAutorski komentarz Benedeka Tottha, towarzyszący premierze książki Trupi bieg w tłumaczeniu Elżbiety Sobolewskiej, wydanej w Biurze Literackim 20 marca 2023 roku.
WIĘCEJRozmowa Elżbiety Sobolewskiej z Benedekiem Totthem, towarzysząca premierze książki Trupi bieg Benedeka Tottha w tłumaczeniu Elżbiety Sobolewskiej, która ukaże się w Biurze Literackim 20 marca 2023 roku.
WIĘCEJFragmenty zapowiadające książkę Trupi bieg Benedeka Tottha w tłumaczeniu Elżbiety Sobolewskiej, która ukaże się w Biurze Literackim 20 marca 2023 roku.
WIĘCEJFragmenty zapowiadające książkę Trupi bieg Benedeka Tottha w tłumaczeniu Elżbiety Sobolewskiej, która ukaże się w Biurze Literackim 20 marca 2023 roku.
WIĘCEJImpresja Dawida Mateusza i Jakuba Skurtysa na temat poezji Aleksandry Byrskiej, laureatki 16. edycji Połowu poetyckiego.
WIĘCEJ