Wiersze odzyskane

Na widnokręgu

Na widnokręgu wschodzi
człowiek
na widnokręgu powiek
idąc
złocisty sieje blask
w dłoniach zapowiedź
niesie żniw
na niebie obłok
pełen nut
na głowie lazurowy kask
z ramienia
urodzajny rzut
ziemię i niebo
spina
w łuk
widnokrąg.

[„Odrodzenie” 1945, nr 42 (16 września 1945), s. 2; przedruk w: T. Różewicz, Niepokój, Przełom, Kraków 1947, s. 61]

Elegia na powrót umarłych poetów

Msze żałobne za was są odprawione
elegie leżą w mojej tece
albo pod stołem
w gazetach wyliczono zaocznie
wasze zasługi odmierzono talenty
przy tym nazwisku widziałem
krzyżyk i „świętej pamięci”.

Przez ocean który był ogromniejszy niż tęsknota
komu jedziecie poco wracacie
zmarli poeci
wasze litanie i hymny
monologi anielskie czyhanie na Boga
poezja – noc księżycowa
gorzki urodzaj na słowa.
To wszystko było.

Że was witają że was wydają
(w zakładach pogrzebowych)
te same okładki co przed końcem świata
w trumienkach te same słowa
ta sama wydaje Mortkowiczowa
miła stara pani
ale to wszystko jest do bani
że was witają nie dajcie się oszukać
u nas był już koniec świata!

Że was młodzi witają
nie dajcie się oszukać
ich mózgi są głuche
jak ściśnięte piąstki
młodzi w tym kraju
nie znają jeszcze swego języka
lecz nie pojmą waszego.

Tu ani jedna ściana
nie jest ścianą płaczu
tu śmieszny jest ewengielista
poeta szarlatan
poeta hopsa hopsa
miłośnik rolmopsa.

Płonęły lasy spłonęły wasze róże
kucnijcie sobie nad popiołem
grzebcie patyczkiem w garstce popiołu.
U nas był już koniec świata
nigdy nie weźmiecie udziału w końcu świata
tu oniemiały archanielskie trąby
i pryskały różowe mózgi
z młodych głów.

Nie witam was wracających
bo nie wstaniecie z martwych.

[„Pokolenie” 1946, nr 1 (25 sierpnia 1946), s. 8]

Ciężar

Upadam pod pustym ciężarem
brzemię niebieskie mnie gniecie
obłoki światła i cienie
w ciszy i fijolecie

nie ma nikogo w tym domu
kto cierpi ze mną pospołu
są freski mozaiki witraże
umarłe kwiaty kościołów

ołtarz jak krzak ognisty
Bóg z wnętrza nie wychodzi
ktoś rany
wszystkie policzył
ciemny i chytry złodziej

na ścianie cień Judasza
to brzęczą szyby srebrniki
świst wiatru słyszę w świątyni
razy bożego powroza
w ciężkiej gipsowej słodyczy
obłoków stężała groza

i niemi ludzie
tłumaczą
milczącą mowę aniołów
idę
człowiek samotny
wymijam pomniki
kościołów.

1940 r.

[„Panorama” 1956, nr 26, s. 1]

Jakie to dziwne
(Dialog)

Twórca: ja z moim przyjacielem
mam cztery nogi
jak pan widzi możemy
być krzesłem lub kredensem

Krytyk: jakie możliwości rozwoju
jaka głębia
jakie komplikacje

Twórca: jednak krzesło nie
otrzymuje stypendium
twórczego w związku
z tym chodzimy do
kasy osobno każdy
na swoich dwóch
lewych nogach

Krytyk: jaka prostota
jaka psychoanaliza
jakie komplikacje

Twórca: moja pięta jest pana okiem
moja lewa noga jest
pana prawym uchem

Krytyk: rozumiem
jakież to święto poezji
zaraz przepuszczę pana
utwór przez moją
maszynę krytyczną
analityczną — dialektyczno-
metafizyczno-estetyczną

Twórca: moja pchła jest
słoniem w pana maszynie
wyobraźni
jakie możliwości
rozwoju jaka
głębia jakie komplikacje

1957

[„Życie Literackie” 1957, nr 26, s. 12]

Zawsze

Zawsze myślę
to nie ten wiersz
nie ten czyn
nie to słowo

Zawsze czekam
na inną odpowiedź
na inne słowo
na inną prawdę

Kiedy umarł
poeta „Wikliny”
zrozumiałem

to właśnie jest ten wiersz
i innego nie będzie
to właśnie jest to słowo
ten człowiek
ta miłość ten dom

zrozumiałem
że to właśnie jest on
i innego nie będzie

[„Poglądy” 1963, nr 9, s. 6]

Fragment

Krystynie Elżbiecie Edwardowi
Mieczysławowi Ryszardowi Julii
Kazimierzowi… i Innym…
poświęcam wraz z serdecznymi myślami

Doprawdy
nie mam czasu
na skończenie
tego wiersza

kto ma teraz czas
na pisanie wierszy

za pół godziny muszę wyjść
a może skończyć w tym miejscu

przecież wiersz nie ma końca
podobnie jak światło
albo
albo co
nic
nie wykręcaj się
przecież możesz pisać
szybciej
poezji
nie pisze się szybciej

o czym był ten twój wiersz
o Ameryce
o Ameryce bój się Boga
to temat ocean
no właśnie
a ja akurat nie mam czasu
na jego wyczerpanie
tym sitem dziurawym realistycznym
ale można spróbować:

w Nowym Jorku
byłem na szczycie
World Trade Center
i przerażony ujrzałem
rosnący
Nowy Jork
dopiero w podziemiach
drapacza chmur
przyszedłem do siebie
ale nie mogłem zjeść
wielkiej porcji mrożonego
kremu
(do golenia?)
potem jeszcze sandwicz
(z waty?)
dzięki Krystynie i Ryszardowi
nie zmieniłem się
w dziewczynkę z zapałkami
a już mi się chciało
płakać
zrezygnowałem z ponętnej
propozycji lotu
do Kalifornii

jeszcze teraz ze wzruszeniem
wspominam jak Edward
ryknął
„Tadziu k…. macz patrz”
a przede mną niewiarygodnie
piękny śnił o sobie Manhattan

[„Oficyna Poetów” 1978, nr 1, s. 3; wiersz posłużył jako podstawa do pracy nad znacznie dłuższym tekstem zawsze fragment z tomu pod tym samym tytułem]

Panika

przebudziłem się o 5–6
poniewierałem się
wstawałem
wpadłem w panikę
ale zamiast uciekać
przed dotknięciem
przed dotknięciem
nie chcę nie mogę
boję się tego słowa
von ferne, von ferne
da kommt er, der Bruder
da kommt er, der… Tod

zamiast uciekać
znieruchomiałem
ukryłem się
ukryłem twarz
w dłoniach
za oknem krakanie wron
sygnały „karetek” pogotowia

4.02.2008

[„Odra” 2009, nr 11, s. 29]