Ciało, które zmienia język

Proza poetycka mokre wilgotne odkrywa podmiotowość i prawo do życia na własnych zasadach poprzez eksperymenty z ciałem, językiem i formą literacką.

Małgorzata Kośla opowiada o sensualności i metamorfozach: dziewczynki, nastolatki, dorosłej kobiety. Tym samym proponuje nowe spojrzenie na seksualność, tworząc główną bohaterkę i narratorkę, która podąża za swoim wewnętrznym rytmem i fantazjami. Nie boi się dryfować na powierzchni cielesnych doświadczeń, flirtując z popkulturą i potocznym językiem, ani dotykać głębi seksualności poprzez opis doświadczeń transcendentnych, poetyckich, metaforycznych.

Książka w pewien sposób wpisuje się w swoich poszukiwaniach w poetykę bliską Annie Świrszczyńskiej, której twórczość interpretowano, odwołując się do kategorii ciała, feminizmu i reprodukcji społecznej. Główna bohaterka Kośli, mówiąca w pierwszej osobie, dociera poprzez doświadczenia seksualne do uczuć i wrażeń, które wydają się często nieuchwytne w inny sposób niż poprzez ciało. Te przeżycia prowadzą ją do próby znalezienia języka i wyzwolenia się ze społecznej presji tego, co seksualność daje i zabiera kobiecie. Przez to język jej prozy poetyckiej jest porywający i niepodrabialny.

Ekstaza jest u Kośli formą przekraczania narzuconych odgórnie ograniczeń, wymyka się pragnieniom opisywanym jedynie w kategoriach prostego pożądania. W jej opisach  niedaleko ekstazie do rozpaczy. Silna relacja z matką, która ukształtowała główną bohaterkę, wydaje się bezustannie do niej wracać przez jej własne ciało. Ciało kobiety-córki to też ciało matki. Euforia doświadczenia seksualnego przeplata się z dysforią utraty. W pewien sposób seks staje się gestem obrony przed rozpaczą, tęsknotą, żałobą, jednak nie ma w sobie uproszczenia polegającego na zastawieniu eros-tanatos jako prostej opozycji. Narracja o śmierci wytwarza się poprzez rozkwitanie w języku związanym z ciałem. Wyrasta poprzez przekraczanie granic tych podziałów.

mokre wilgotne udowadnia, że język intymności nie wyczerpuje się w kulturze zdominowanej przez pornografię, ale może obierać intrygujące kierunki. Kośla odcina się od popkulturowych klisz miłości, chociaż sama z nich bogato czerpie, przy okazji ukazując pornografizację życia od lat 90. (teledyski, piosenki, filmy, gazety młodzieżowe, reklamy, wyobrażenia o seksie i namiętności) do dziś. Używając potocznego tła kulturowego, zmierza jednak przede wszystkim do opisu doświadczenia indywidualnego narratorki. Oddaje jej głos nie po to, aby diagnozować „kondycję współczesnych kobiet”, ale pozwolić bohaterce rozkwitać w języku i doświadczeniach. Dzięki temu proza Kośli rzuca inne światło na dyskusją teoretyczną o współczesnych przemianach relacji, miłości i emancypacji. Ma też potencjał, aby wywołać ciekawą i mniej usztywnioną debatę na ten temat.

Specyficzne tempo i gęstość tworzą formę mokre wilgotne. Przeskakujemy z akapitu na akapit, jakbyśmy trzymali się ostatnich słów narratorki i nie chcieli puścić jej rytmicznego opowiadania. Chociaż paragrafy nachodzą jeden na drugi, to łączy je pogoń narratorki za intuicyjnymi poszukiwaniami, które momentami stają się transowe, pulsujące, na zmianę przyciągające i odpychające. Nie zważając na czasowe przeskoki (narracja toczy się w kilkunastu różnych planach czasowych), Kośla pokazuje, że linearność jest pozorna. Podążanie za ciałem i podmiotowością przywodzi na myśl raczej ruch fali.

Erotyzm tej książki jest różnorodny – rozciąga się od dosłownych opisów (autorka nie boi się korzystać i ze słownika filmów pornograficznych) do wewnętrznych doświadczeń, introspekcji, duchowych przeżyć. Jest tu pragnienie relacji z ciałami innych, ale i autoseksualność. Nie ma tabu – wszystko to jest częścią doświadczenia. Nawet wstydliwe zbliżenie czy nieudany seks inspiruje do różnicowania i rozwijania fantazji.

Książka prowadzi nas przez skomplikowane relacje, związki, nie-związki, jednak przede wszystkim pozwala być blisko samej bohaterki, wtopić się w jej świat. Zostawia nas z szeregiem pytań, odzyskując nowe miejsce dla narratorki, która nie musi się tłumaczyć z tego kim jest i czego pragnie. To brawurowe ujęcie pokazuje, jak celebrowanie własnej niezależności zmienia sferę języka.