recenzje / ESEJE

Gniew i sample

Dawid Kujawa

Szkic Dawida Kujawy o krytycznej recepcji poezji Tomasza Bąka. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

Trochę o książkach Tomka Bąka już napisano, nie da się jednak ukryć, że krytyczny odbiór Kanady nie miał zwykle zbyt głębokiego charakteru, co na pewien czas ustawiło głos poety w dość osobliwych przestrzeniach. Mam wrażenie, że po wydaniu [beep] Generation sytuacja wygląda już zgoła inaczej; byłoby naprawdę miło, gdyby krytycy zechcieli dziś spojrzeć na Kanadę przez pryzmat tego, co ich zdolniejsi koledzy zdążyli napisać już o drugiej książce. Poniżej na podstawie kilku krytycznych wypowiedzi – wybór raczej przygodny – spróbuję prowizorycznie zrekonstruować linię odbioru tych wierszy, aż do miejsca, w którym znajdujemy się dzisiaj. Nie ukrywam, że miejsce to całkiem mi się podoba.

Gdy ma się przed sobą słowa oznajmiające, że tym, co na swoją „obronę” miał debiut Bąka (debiut musi się przecież bronić przed zarzutami konserwatywnych krytyków, po to się go pisze, a jeśli ktoś jeszcze o tym nie wie, właśnie informuję), były – wzmóżcie czujność – „[d]owcipna zwięzłość niektórych sformułowań” (?!) oraz „manifestacje odczuć eschatologicznych” (Piotr Wiktor Lorkowski, „Topos” 2012, nr 6), na język przychodzą, przynajmniej w moim przypadku, przede wszystkim rozmaite trzyliterowe anglojęzyczne skróty (LOL, OMG, WTF). Piotr Wiktor Lorkowski, wyraźnie przestraszony anarchizującym, jak to ujmuje, charakterem wierszy pochodzących z Kanady, po wielu godzinach (nie jestem przekonany, czy taka właśnie jednostka czasu obowiązuje na jego planecie), które zeszły mu na przegryzaniu się przez tę męczącą, irytującą poezję, odnalazł wreszcie upragniony klucz, jaki pozwolił mu trochę Bąka polubić. Bo liryka sprowadzona do znanej z historii literatury matrycy nie może być irytująca, staje się po takim sprowadzeniu przyjazna, miła, pożyteczna i pozwala lepiej zrozumieć świat (raz jeszcze służę czytelnikowi informacją). Do rzeczy jednak: Bąk uprawia przecież literaturę sowizdrzalską – że też wszyscy nie wpadliśmy na to wcześniej, ach, ta prostoduszna, pouczająca mądrość Tomka, ukryta pod jego wulgarnymi psotami.

Choć Anna Kałuża poszła inną drogą (no, bez przesady: Kałuża idąca tą sama drogą co Lorkowski? http://ksiazki.onet.pl/recenzje/recenzja-kanada-tomasz-bak/s540j), i u niej zabrakło chyba istoty rzeczy: termin „poezja globalna”, jakim ujęła twórczość Bąka, wskazuje co prawda na szeroki zakres wątków, ale mówi niewiele, w dodatku ustawiony w towarzystwie metafory miksera sugeruje modne pisarstwo będące typowym, pozbawionym dyskursywnego charakteru, jałowym zlepem komunikatów, zwyczajnie afirmującym postmodernistyczne uwarunkowania. Innymi słowy, badaczka przedstawiła Kanadę jako książkę, w której z niezwykłą wprawą sampluje się wielorakie idiomy, ale jednocześnie na samplowany materiał spogląda się z „posthistoryczną świadomością” – to dziwne i dla mnie, przyznam, dość niezrozumiałe, że jednocześnie Kałuża dostrzegła obecne tu zanurzenie w problemach współczesnego świata.

Odmienny jeszcze punkt widzenia przyjął Rafał Różewicz, który skupił się w swoich obserwacjach na podobieństwie poezji Bąka i wczesnego Kopyta – ten drugi zresztą, jako redaktor Kanady, miałbym według autora Product placement zdecydowanie wpłynąć na ostateczny kształt nagrodzonej Silesiusem książki („Inter-” 2013, nr 1). Ile było tu interwencji Kopyta – to nie interesuje mnie wcale i nie wydaje mi się ani trochę zajmujące. Zaznaczyć też muszę koniecznie, że tekst Różewicza nie jest wolny od przestrzelonych wniosków. Nie można jednak odmówić autorowi cennego rozpoznania: rozedrgany  podmiot [yassu], „szczepan wyluzowany tej ziom”, który myśli strzępami popkultury bez jednoznacznego opowiadania się wobec jej płodzonych przez neoliberalizm owoców, w podobnej odsłonie wróci właśnie u Bąka – lewicujący sznyt nie wymusza na poetach zajęcia sztywnego, zupełnie jednoznacznego stanowiska wobec świata w obliczu wszechobecnego konsumpcyjnego pierdolca, ale raczej każe im pamiętać, że przemawiają oni prosto z wnętrza urynkowionej do cna rzeczywistości. Dalej u Różewicza jest bez szału: odnajduje analogię, która naprowadzić mogłaby go na najważniejszy trop w kontekście artystycznej praktyki Bąka, ale porzuca go, bo bardziej interesuje go środowiskowa sytuacja – Kopyt, ciągle uchodzący w niektórych kręgach za młodego poetę, ma swoich zdolnych uczniów.

Druga książka autora z Tomaszowa Mazowieckiego naprowadza na istotę rzeczy w sposób bardziej czytelny, bo i jego deklaracje są zdecydowanie wyrazistsze, co zauważają wszyscy łącznie z poetą (http://artpapier.com/index.php?page=artykul&wydanie=296&artykul=5372): Kałuża w swojej recenzji („Dwutygodnik” 2016, nr 4 http://www.dwutygodnik.com/artykul/6502-brnijmy–to-dalej.html) radzi sobie bez analogii z wczesnym Kopytem, ale wnioski wyciąga jak najbardziej właściwe – mocno podkreśla wymiar estetyczno-polityczny wierszy. Już nie wchodzi w grę specyficzny kompromis między artystyczną wygraną i ideologicznym przekazem, tak zwane „zaangażowanie” nie jest tu już odbierane jako wątek książki, ale jako coś, co w oczywisty sposób organizuje tom. O ile Różewicz odnotowywał, że inspiracja Kopytem odbija się na stylu i wymowie utworów zawartych w Kanadzie, o tyle krytyczka te dwie płaszczyzny ujmuje wreszcie jako nierozdzielne; jedno w mniemaniu autorki Pod grą – pod czym i ja podpisuję się z pełnym przekonaniem – zawsze podszyte jest drugim i to rzecz absolutnie nieunikniona.

Nie zaskakuje mnie, że i Jakub Skurtys w swojej wyczerpującej, wnikliwej recenzji („Inter-” 2016, nr 2) podobnie spogląda na przeplatające się idiomy poety:  „[…] mam taką nadzieję ‒ że tkwi jeszcze w poezji zdolność unieszkodliwiania, rozbrajania przemocy, a nie tylko bezkresna, posthistoryczna gościnność języków”. Bąk raczej przechwytuje niż cytuje, bo jego gęsty język – zgoda, że w [beep] Generation nieco mniej – nie jest pozbawiony krytycznej intensywności, co łatwo może nam umknąć, gdy przyzwyczajeni jesteśmy do wierszy-blenderów. Cóż, zdaje się zatem, że druga książka autora trafiła na znacznie bardziej przyjazny grunt – głęboko liczę, że tym właśnie tropem pójdziemy, pisząc o kolejnych wydawnictwach poety.

O AUTORZE

Dawid Kujawa

Doktor nauk humanistycznych, marksistowski krytyk literacki, redaktor. Ostatnio wspólnie z Jakubem Skurtysem i Rafałem Wawrzyńczykiem opracował wybór wierszy Jarosława Markiewicza Aaa!... (Wydawnictwo Convivo). Obecnie przygotowuje do druku tom Powrót możliwego, poświęcony polskiej poezji i krytyce 2000–2010 (Korporacja Ha!art). Mieszka w Katowicach, pracuje jako programista.

powiązania

Kiedy wydostaliśmy się w słoneczną przestrzeń

recenzje / ESEJE Dawid Kujawa Rafał Wawrzyńczyk

Posłowie Rafała Wawrzyńczyka i Dawida Kujawy do książki Ra Grzegorza Wróblewskiego, wydanej w Biurze Literackim 23 października 2023 roku.

WIĘCEJ

Pozdrawiam mokrych ludzi przyszłości. Na marginesie O Przemysława Suchaneckiego

recenzje / ESEJE Dawid Kujawa

Recenzja Dawida Kujawy towarzysząca premierze książki O Przemysława Suchaneckiego, wydanej w Biurze Literackim 29 listopada 2021 roku.

WIĘCEJ

Półkula sativa, półkula indica. hoodshit (griptape) Michała Mytnika

recenzje / ESEJE Dawid Kujawa

Recenzja Dawida Kujawy, towarzysząca premierze książki Michała Mytnika hoodshit (griptape), która ukazała się w Biurze Literackim 31 maja 2021 roku.

WIĘCEJ

Ojcowie narodowego kapitału. O “storytellingu” Antoniny M. Tosiek

recenzje / ESEJE Dawid Kujawa

Recenzja Dawida Kujawy, towarzysząca premierze książki storytelling Antoniny Tosiek, która ukazała się w Biurze Literackim 8 lutego 2021 roku.

WIĘCEJ

Niesporczaki słuchają sovietwave’u. Nebula Anny Adamowicz

recenzje / ESEJE Dawid Kujawa

Recenzja Dawida Kujawy, towarzyszący wydaniu książki Anny Adamowicz Nebula, która ukazała się w Biurze Literackim 31 grudnia 2020 roku.

WIĘCEJ

„Po dzisiejszym wieczorze się rozwinąłem”

recenzje / ESEJE Dawid Kujawa

Recenzja Dawida Kujawy, towarzysząca premierze książki Pogo głosek Roberta Rybickiego, która ukazała się w Biurze Literackim 9 grudnia 2019 roku.

WIĘCEJ

„ale Lola ma łeb nie od parady”. Notatki o Transparty

recenzje / ESEJE Dawid Kujawa

Recenzja Dawida Kujawy książki Transparty Niny Manel, wydanej w Biurze Literackim 5 sierpnia 2019 roku.

WIĘCEJ

Notatka zawierająca mgliste spekulacje o możliwych ścieżkach rozwoju polskiej poezji w nadchodzących latach

recenzje / ESEJE Dawid Kujawa

Recenzja Dawida Kujawy towarzysząca wydaniu almanachu Połów. Poetyckie debiuty 2018, który ukazał się nakładem Biura Literackiego 3 czerwca 2019 roku.

WIĘCEJ

Rzesza niezastąpionych najemnych konsumentów

recenzje / ESEJE Dawid Kujawa

Recenzja Dawida Kujawy książki Trawers Andrzeja Sosnowskiego, wydanej w Biurze Literackim w wersji papierowej 6 marca 2017 roku, a w wersji elektronicznej 31 lipca 2017 roku.

WIĘCEJ

Mówię o sobie z perspektywy geologicznej

recenzje / ESEJE Dawid Kujawa

Recenzja Dawida Kujawy, towarzysząca premierze książki Dar Meneli Roberta Rybickiego, wydanej w Biurze Literackim 17 kwietnia 2017 roku.

WIĘCEJ

Taka prawda posiadania

recenzje / ESEJE Dawid Kujawa Maja Staśko

Szkic Mai Staśko i Dawida Kujawy o poezji Dawida Mateusza z tomu Stacja wieży ciśnień. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Orzeł, reszka i rant

debaty / ANKIETY I PODSUMOWANIA Dawid Kujawa

Głos Dawida Kujawy w debacie „Formy zaangażowania”, towarzyszącej premierze antologii Zebrało się śliny, która ukaże się niebawem w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Być psem i kością poezji

nagrania / Stacja Literatura Ilona Witkowska Kira Pietrek Maja Staśko

Spotkanie autorskie “Być psem i kością poezji” z udziałem Kiry Pietrek, Ilony Witkowskiej i Mai Staśko w ramach festiwalu Stacja Literatura 21.

WIĘCEJ

Nie stoi w sprzeczności

wywiady / O KSIĄŻCE Paweł Kaczmarski Przemysław Rojek

Rozmowa Przemysława Rojka z Pawłem Kaczmarskim, towarzyszącą premierze antologii Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, wydanej w Biurze Literackim 20 września 2016 roku, a w wersji elektronicznej 18 grudnia 2017 roku.

WIĘCEJ

O poezji (i krytyce) zaangażowanej

recenzje / ESEJE Joanna Orska

Recenzja Joanny Orskiej, towarzysząca premierze antologii Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, wydanej w Biurze Literackim 20 września 2016 roku, a w wersji elektronicznej 18 grudnia 2017 roku.

WIĘCEJ

Punkty wspólne, punkty odniesienia

recenzje / ESEJE Marta Koronkiewicz Paweł Kaczmarski

Szkic Marty Koronkiewicz i Pawła Kaczmarskiego o poezji Konrada Góry i Szczepana Kopyta, prezentujący antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, wydaną w Biurze Literackim 20 września 2016 roku, a w wersji elektronicznej 18 grudnia 2017 roku.

WIĘCEJ

Polityczna, niepartyjna?

nagrania / Stacja Literatura Kamila Janiak Maciej Taranek Marta Koronkiewicz Tomasz Bąk

Spotkanie autorskie “Polityczna, niepartyjna?” z udziałem Kamili Janiak, Macieja Taranka, Tomasza Bąka i Marty Koronkiewicz w ramach festiwalu literackiego Stacja Literatura 21.

WIĘCEJ

Plując z lewej. Z wiatrem i pod wiatr

recenzje / ESEJE Rafał Gawin

Recenzja Rafała Gawina, towarzysząca premierze antologii Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, wydanej w Biurze Literackim 20 września 2016 roku.

WIĘCEJ

Wyjść z tego mieszkania i wyjść z tego wiersza

wywiady / O PISANIU Jakobe Mansztajn Maja Staśko

Rozmowa Mai Staśko z Jakobe Mansztajnem. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Rzeki nas pochłoną

utwory / zapowiedzi książek Jakobe Mansztajn

Fragment zapowiadający antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Polska – albo „melanchujnia”

recenzje / ESEJE Marta Koronkiewicz

Szkic Marty Koronkiewicz o poezji Jakobe Mansztajna. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Próba sił

recenzje / KOMENTARZE Jakobe Mansztajn

Autorski komentarz Jakobe Mansztajna w ramach cyklu „Historia jednego wiersza”. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Genialna kolaborantka

recenzje / ESEJE Paweł Kaczmarski

Szkic Pawła Kaczmarskiego o poezji Kiry Pietrek. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Nic nie jest najważniejsze

recenzje / KOMENTARZE Kira Pietrek

Autorski komentarz Kiry Pietrek w ramach cyklu „Historia jednego wiersza”. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

I nic, i nic dzieje się dalej

wywiady / O PISANIU Kamila Janiak Maja Staśko

Rozmowa Mai Staśko z Kamilą Janiak. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Ja-składnia

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Szkic Jakuba Skurtysa o poezji Kamili Janiak. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

hdr connor effect

recenzje / KOMENTARZE Kamila Janiak

Autorski komentarz Kamili Janiak w ramach cyklu „Historia jednego wiersza”. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Duchy Miasta są mi przychylne

wywiady / Jakub Skurtys Szymon Domagała-Jakuć

Rozmowa Jakuba Skurtysa z Szymonem Domagałą-Jakuciem. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Nigdy nie oddzielaj

recenzje / ESEJE Paweł Kaczmarski

Szkic Pawła Kaczmarskiego o poezji Szymona Domagały-Jakucia. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Odrodzenie we krwi

recenzje / KOMENTARZE Szymon Domagała-Jakuć

Autorski komentarz Szymona Domagały-Jakucia w ramach cyklu „Historia jednego wiersza”. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Ciekawi mnie każde cudze znalezisko

wywiady / O PISANIU Ilona Witkowska Maja Staśko

Rozmowa Mai Staśko z Iloną Witkowską. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Być tym, czym się jest

recenzje / ESEJE Monika Glosowitz

Szkic Moniki Glosowitz o poezji Ilony Witkowskiej. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

rzecz w tym, żeby nie patrzeć ze zbyt bliska

recenzje / KOMENTARZE Ilona Witkowska

Autorski komentarz Ilony Witkowskiej w ramach cyklu „Historia jednego wiersza”. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Zapping i petting

wywiady / O PISANIU Maja Staśko Piotr Przybyła

Rozmowa Mai Staśko z Piotrem Przybyłą. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Fulwypasik-Zdrój

utwory / zapowiedzi książek Piotr Przybyła

Fragment zapowiadający antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Fonosfera i mantra

recenzje / ESEJE Marta Koronkiewicz

Szkic Marty Koronkiewicz o poezji Piotra Przybyły. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Musisz wybaczyć każdemu

recenzje / KOMENTARZE Piotr Przybyła

Autorski komentarz Piotra Przybyły w ramach cyklu „Historia jednego wiersza”. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Bez polskich znaków

wywiady / O PISANIU Maciej Taranek Marta Koronkiewicz

Rozmowa Marty Koronkiewicz z Maciejem Tarankiem. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

nomenklatura

utwory / zapowiedzi książek Maciej Taranek

Fragment zapowiadający antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

repetytorium, czyli wszystko, co chcielibyście wiedzieć o młodej poezji, ale baliście się zapytać

recenzje / ESEJE Maja Staśko

Szkic Mai Staśko o poezji Macieja Taranka. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Wiersz dla Andrzeja Franaszka

recenzje / KOMENTARZE Maciej Taranek

Autorski komentarz Macieja Taranka w ramach cyklu „Historia jednego wiersza”. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Wojna hybrydowa z neoliberalizmem

wywiady / O PISANIU Paweł Kaczmarski Tomasz Bąk

Rozmowa Pawła Kaczmarskiego z Tomaszem Bąkiem. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Kąt zaangażowania

wywiady / O PISANIU Dawid Mateusz Jakub Skurtys

Rozmowa Jakuba Skurtysa z Dawidem Mateuszem. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Mefedron dla mas

utwory / zapowiedzi książek Tomasz Bąk

Fragment zapowiadający antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Kult cargo i brzydkie wyrazy

recenzje / ESEJE Marta Koronkiewicz

Szkic Marty Koronkiewicz o poezji Tomasza Bąka. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Taka prawda posiadania

recenzje / ESEJE Dawid Kujawa Maja Staśko

Szkic Mai Staśko i Dawida Kujawy o poezji Dawida Mateusza z tomu Stacja wieży ciśnień. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Wykształcenie

recenzje / KOMENTARZE Dawid Mateusz

Autorski komentarz Dawida Mateusza w ramach cyklu „Historia jednego wiersza”. Prezentacja w ramach cyklu tekstów zapowiadających antologię Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

"narracja zawsze będzie spiskować"

recenzje / KOMENTARZE Karol Maliszewski

Karol Maliszewski, współredaktor antologii Połów. Poetyckie debiuty 2012, o twórczości Dawida Kujawy.

WIĘCEJ