Żukowo

intro

jeśli czte­ry myszy prze­bie­gły przez dro­gę
jeśli czte­ry myszy
domy i obo­ry scho­wa­ne są za wznie­sie­niem
bo sil­ne wia­try cią­gną oko­li­cę za tra­wę i drze­wa
i wszyst­ko
cią­gnię­te jest z zacho­du na wschód

pochy­lił się szpa­ler drzew przy dro­dze
pochy­li­ła się cała wieś
wyła podwó­rzem
i świ­sta­ła szpa­ra­mi i okna­mi
o kilo­metr stąd tań­czy­ło i stra­szy­ło
morze
aż pla­ży nie było
ale nikt nie patrzył, bo wszy­scy byli tu

czte­ry myszy prze­bie­gły
kot z psem bawi­li się
kro­wy patrzy­ły na sie­bie w cichych obo­rach
cze­ka­ły

kobie­ty we wsi były cho­re
pięć sióstr leża­ło na tap­cza­nach
i pięć domów im się przy­glą­da­ło
ze ścian patrzy­li przod­ko­wie i jezus

drze­wa i księ­życ w nie­bie­skim ogrój­cu i papro­cie na meblo­ścian­kach
goto­wał się rosół i lał w nie­miec­ką por­ce­la­nę, któ­rej nikt nigdy nie kupił
dym z komi­nów ucie­kał szyb­ko na wschód
podwó­rza wyły
luź­ne bla­chy rezo­no­wa­ły w powie­trzu
jak świę­te

Zamiesz­ka­ły­śmy we wsi, któ­rej ścia­ny zosta­ły wypa­lo­ne w cegiel­niach gór­nej Odry jesz­cze przed woj­ną. We wsi były trzy duże sta­da krów, jed­na gospo­dy­ni hodo­wa­ła kacz­ki i kury, były dwa lisy, któ­rych ścież­ki cią­gnę­ły się po polach, mię­dzy lasem, a wsią i dalej, przez wieś w stro­nę morza. Były ruiny cmen­ta­rza żydow­skie­go, a przy­naj­mniej wia­do­mo, że kie­dyś tam był, bo macew uży­to do wzmoc­nie­nia wypłu­ki­wa­ne­go przez rze­kę frag­men­tu wału. Zosta­ły tyl­ko nie­rów­no­ści grun­tu, kępy traw i drze­wa. Był wał, któ­ry odgra­dzał rze­kę od pól. Były pola, któ­re na sta­rych mapach ozna­cza­no jako jezio­ro, ale nie­miec­ka melio­ra­cja zamie­ni­ła je w żyzne pastwi­ska poprze­ci­na­ne gęstą sie­cią rowów. (Jak chcesz dojść do lasu, musisz prze­sko­czyć przez rów jakieś dwa­dzie­ścia razy). Tyl­ko jed­na gospo­dy­ni we wsi trzy­ma­ła świ­nie, kie­dyś we wsi było ich znacz­nie wię­cej. To ona zacho­ro­wa­ła jako pierw­sza, ta od świń, po niej kolej­ne, wszyst­kie w cią­gu czte­rech mie­się­cy.
Był most.

Przy­je­cha­ły­śmy do wsi mostem przez rze­kę, weszły­śmy do pierw­sze­go domu. Jedli­śmy rosół zgro­ma­dze­ni wokół cho­rej, któ­rą w łóż­ku, wspar­tą na podu­chach, kar­mi­ła jej naj­star­sza cór­ka.

Było spo­koj­nie i przy­jaź­nie. Było nie­wy­mow­nie smut­no. Kot patrzył na nas przez szy­bę, trzy­ma­jąc w pysku jed­ną z czte­rech myszy. Zosta­ły trzy. Pomy­śla­ły­śmy obie naraz, ja i moja towa­rzysz­ka, i spo­tka­ły­śmy się wzro­kiem. Kobie­ta odsło­ni­ła wiel­kie zaban­da­żo­wa­ne koń­czy­ny i zaczę­ła szlo­chać. I wszy­scy zapła­ka­li.

Ukry­wa­łam wzru­sze­nie pod nało­giem, sta­łam na podwó­rzu i pali­łam. Na nie­bie krą­żył heli­kop­ter. Z domu jak gra­nat wypadł syn gospo­da­rzy, biegł tak szyb­ko, że nie zdą­żył wyha­mo­wać i wła­ści­wie zatrzy­mał się na mnie. Miał oko­ło sie­dem­na­stu lat, zadarł gło­wę. Patrzy­li­śmy. Na sznur­ko­wej dra­bi­nie wypusz­czo­nej z maszy­ny dyn­da­ły czte­ry małe figur­ki. Zamiast pocze­kać, aż hałas ucich­nie, posta­no­wił wykrzy­czeć mi wyja­śnie­nie do ucha.

– Ćwi­czą! Robią pętlę nad naszym domem. Obser­wu­ję to! – chwa­lił się.

Nie mam w zwy­cza­ju uśmie­chać się z grzecz­no­ści, poza tym bola­ło mnie ucho. On jed­nak patrzył na mnie z bli­ska, jak­by nie zamie­rzał prze­stać, dopó­ki się nie uśmiech­nę. Uśmiech­nę­łam się, skrę­po­wa­na jego zaru­mie­nio­ną skó­rą i jakimś mor­skim zapa­chem ‒ świe­żym, ostrym, nie stam­tąd, gdzie dotych­czas bywa­łam, i też nie stąd, zapa­chem przy­wia­nym z dale­ka i zdro­wym. Wte­dy spy­tał:

– Moja mat­ka umrze, praw­da?

– Nie wiem.

– Tak.

I nie wiem, czy sam sobie odpo­wie­dział na pyta­nie, czy po pro­stu dał mi znać, że rozu­mie, co do nie­go powie­dzia­łam.

– Tak – powtó­rzył. – Chce Pani zoba­czyć zdję­cia nóg? Powin­na je Pani obej­rzeć, praw­da?

Wycią­gnął tele­fon. Otwo­rzył gale­rię, chwi­lę prze­su­wał pal­cem po ekra­nie, zna­lazł zdję­cia, zawa­hał się jesz­cze chwi­lę i mi go podał.

– Frag­men­ty czer­nie­ją i kru­szą się, cza­sa­mi jak pur­chaw­ki zamie­nia­ją się w puch, każ­de dotknię­cie spra­wia, że defor­mu­ją się lub zni­ka­ją. To, cze­go nie widać na zdję­ciach, to cier­pie­nie mat­ki… – Wzru­sza się nie­spo­dzie­wa­nie, pró­bu­jąc to opa­no­wać, na ści­śnię­tym gar­dle mówi dalej. – Mamy tutaj taki staw, zara­sta gru­bą war­stwą glo­nów, glo­ny two­rzą kożuch. Póź­nym latem, kie­dy je zbie­ram, wyplą­tu­ję z nich szkie­le­ty ryb, pta­sie nie­do­lo­ty, mnó­stwo owa­dów i obro­śnię­te śmie­ci, butel­ki. Te nogi mają zapach wody z tego sta­wu albo nawet bar­dziej zapach bagien, mokra­deł w lesie, sto­ją­cej wody, w któ­rej roz­kła­da się drew­no i zie­mia… Popro­si­ła mnie wczo­raj, żebym jej je odciął… Nogi. Ja bym je odciął i zako­pał. One już chcą do zie­mi.

– Two­ja mat­ka jest mło­da i pięk­na, ma pięk­ną twarz, taką świe­tli­stą. Zawsze tak wyglą­da­ła?

– Praw­da? I Pani też to widzi. Ta cho­ro­ba przy­szła z zewnątrz i to nie jest ona, ta cho­ro­ba nie jest moją mat­ką. Dla­te­go myślę sobie, czy moż­na by ją zabrać do szpi­ta­la i odciąć te nogi, prze­to­czyć krew? Odłą­czyć ją od obcej cho­ro­by. Zacząć od począt­ku.

– Nie wiem.

– Pro­szę Pani, my tu przy­szli­śmy.

– Co masz na myśli?

– Nie jeste­śmy stąd, umie­my zaczy­nać od począt­ku. Niech nam Pani pomo­że. ‒ Przy­tu­la się do mnie gwał­tow­nie i mówi szep­tem szyb­ko. – Rodzi­ce byli w lesie. Wyszli tutaj zaraz, dwa kilo­me­try stąd. Ktoś zaświad­czył, że kuzyn­ka, że szwa­gier, i ponoć nic by z tego nie było, gdy­by nie to, że mama ma sza­re oczy.

– Sza­re? Wyda­wa­ły się zie­lo­ne.

Prze­la­tu­je heli­kop­ter. Chło­pak się drze:

– Ścia­na w poko­ju jest zie­lo­na, to zda­je się, że zie­lo­ne, ale one są sza­re.

– A resz­ta?

– Z tego, co wiem, resz­tę przy­wie­zio­no czte­ry, pięć lat wcze­śniej, trans­por­tem kole­jo­wym. Jakiś czas po woj­nie. Potem szli przez te pola. Z kro­wą, z wóz­kiem, z wor­kiem. Ze wszyst­kim. – Zapa­trza się na deli­kat­nie wybrzu­szo­ny hory­zont. – Tyl­ko żuki są stąd. Taka histo­ria. Była Pani u krów?

– Nigdzie nie byłam.

– To pro­szę oddać mi tele­fon, pój­dzie­my, dobrze? Zawo­łać tę dru­gą panią? Zawo­łam.

– Tak.

– Tak.

Powo­li zaczy­na­łam rozu­mieć „tak”, któ­re zapro­po­no­wał mi chło­pak. Było jak uścisk dło­ni, potwier­dze­nie wspól­ne­go pla­nu i wza­jem­ne­go poro­zu­mie­nia, może nawet pobrzmie­wa­ła w nim empa­tia i sym­pa­tia.

– Tak – powtó­rzy­łam bar­dziej do sie­bie niż do nie­go.

– Tak – powtó­rzył jak echo i ruszył do domu.

Odwró­ci­łam się. Na pro­gu sta­ły dwie cór­ki. Patrzy­ły na nas. Cie­ka­we od jak daw­na. Wiatr prze­chy­lał ich spód­ni­ce i poskrę­ca­ne wil­go­cią strą­ki wło­sów na lewo, na wschód. Sta­ły jak figur­ki na pochy­łym bla­cie. Dom też się chy­lił. Podwó­rze wyło. Co mogło, świ­sta­ło.