Wiersze mieszkalne W. H. Audena

Nawet jeśli pol­ski czy­tel­nik zaj­rzy do Aude­na po raz pierw­szy, to nie powi­nien obi­jać się o domo­we sprzę­ty gospo­da­rza, wręcz prze­ciw­nie: te kąty mogą mu się wydać jakoś zna­jo­me. Ano tak: poezja prze­pro­wadz­ko­wa oka­za­ła się wybit­nym odkry­ciem i speł­nie­niem lat 70. ubie­głe­go wie­ku. Kie­dy więc Bia­ło­szew­ski prze­pro­wa­dził się na Cha­mo­wo, zaczął nowe miesz­ka­nie po swo­je­mu opi­sy­wać. Owszem, nie rezy­gno­wał z ory­gi­nal­nej meta­fo­ry­ki, a wier­sze z Odcze­pić się cze­ka zapew­ne nie­jed­na jesz­cze intry­gu­ją­ca wie­lo­kon­tek­sto­wa inter­pre­ta­cja, nie­mniej u poety tego nie­zwy­kle waż­na jest, by tak rzec, ska­la jeden do jed­ne­go: Bia­ło­szew­ski po raz kolej­ny odkrył dla poezji temat. Kie­dy zaś Barań­czak pisał wier­sze miesz­kal­ne (od nie­go wła­śnie poży­czam tytuł tych uwag), jak naj­bar­dziej kon­kret­ne realia blo­ko­wi­ska – a sło­wo to zna­czy­ło wte­dy zresz­tą nie­co ina­czej niż dziś – szyb­ko nabie­ra­ły sen­sów meta­fi­zycz­nych. A przy oka­zji: opi­su­jąc pewien oby­czaj syl­we­stro­wy w nowym budow­nic­twie, w sumie wca­le prze­ra­ża­ją­cy, Barań­czak nawią­zał do Aude­now­skiej pro­zo­dii z wier­sza 1 wrze­śnia 1939, któ­ry prze­tłu­ma­czył.

Dariusz Sośnic­ki, autor prze­kła­du tomu Aude­na W podzię­ko­wa­niu za sie­dli­sko, doświad­czył podwój­no­ści inne­go rodza­ju. Nim zabrał się za tłu­ma­cze­nie wier­szy angiel­skie­go poety, napi­sa­nych prze­zeń po prze­pro­wadz­ce do domu kupio­ne­go w Austrii, uczy­nił pro­ble­mem poetyc­kim swo­je wła­sne pomiesz­ki­wa­nie w poznań­skim Mar­le­wie; taki też wła­śnie, odmiej­sco­wy – odmiesz­kal­ny – tytuł otrzy­mał debiu­tanc­ki tomik Sośnic­kie­go. Nie spo­sób obu fak­tów, domu w Mar­le­wie i tłu­ma­cze­nia Aude­na, usta­wić w wery­fi­ko­wal­nym cią­gu przy­czy­no­wo-skut­ko­wym, nie­mniej oba poja­wi­ły się w (twór­czej) bio­gra­fii auto­ra O rze­czach i ludziach. Sam Sośnic­ki wspo­mi­na o swo­ich mar­lew­skich wier­szach w posło­wiu do Aude­na, nie­ko­niecz­nie więc by mu zale­ża­ło na roz­łącz­nym postrze­ga­niu obu doświad­czeń. W każ­dym razie, jak mówi Auden w wer­sji Sośnic­kie­go, warun­kiem paru istot­nych rze­czy jest to, że „stworzenie/ musi znać sens sło­wa  J e ś l i”.

Auden zamiesz­kał w swo­im nowym domu, nie­mniej była to prze­pro­wadz­ka od/do natu­ry i cywi­li­za­cji – nie od jed­nej do dru­giej, lecz w prze­strze­ni ich szcze­gól­ne­go splo­tu, zmien­ne­go w cią­gu dzie­jów. Strych, kuch­nia, łazien­ka, stół, toa­le­ta oka­zu­ją się miej­sca­mi (w) histo­rii cywi­li­za­cji: Auden snu­je eru­dy­cyj­ne i czę­sto żar­to­bli­we roz­wa­ża­nia, nie­raz zaska­ku­ją­ce, upo­rząd­ko­wa­ne i dygre­syj­ne zara­zem. Sośnic­ki zna­lazł w pol­sz­czyź­nie spo­sób na odda­nie tego mówio­ne­go wła­śnie cha­rak­te­ru poezji Aude­na. Nie idzie mi o sty­li­za­cję na rejestr kolo­kwial­ny, to nie to. Wie­le wier­szy z tego tomu ma swo­je pra­źró­dło w dys­ty­chu ele­gij­nym, lecz bar­dzo mówio­nym. Powia­da gdzieś Auden, że ide­al­na spo­łecz­ność przy sto­le skła­da się z sze­ściu osób. Takim wła­śnie zaprzy­jaź­nio­nym gościom opo­wia­da o róż­nych kwe­stiach. Dwa krze­sła zosta­ły już zaję­te przez poetę i jego tłu­ma­cza, pozo­sta­łe cze­ka­ją na czy­tel­ni­ków. Nie żeby mia­ło ich być tyl­ko czte­rech, ale po co zwle­kać?