recenzje / IMPRESJE

Definiując poezje

Adam Poprawa

Esej Adama Poprawy towarzyszący premierze książki zbierane, gubione (1960-2010) Krystyny Miłobędzkiej.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

W sposób szczególny na to pytanie odpowiada każdy dobry poeta. Odpowiedź ta, rzecz jasna, zawarta jest nie tylko w utworach opatrzonych tytułem “Ars poetica” czy też w innych utworach traktujących o sztuce i sensie składania wersów. Każdy dobry wiersz jest poważną próbą sprostania naszemu pytaniu – ponieważ każdy z nich jest ponowionym trudem zdefiniowania poezji.

Zasadnicze pytanie o poezję nader wyraźnie uobecnia się w pisarstwie poetów zwanych nowatorskimi lub poszukującymi (powtarzam jednak: jest to pytanie dotyczące także i innych sposobów poezjowania). Taką poetką jest Krystyna Miłobędzka. Jej program odczytać można między innymi w “notatce” rozpoczynającej jeden z utworów tomu Pamiętam. Zapisy stanu wojennego: “(…) zapisać siebie ciebie, niebieskie dary z Paryża, margarynę z ciemnym słonecznikiem wystaną w kościele, zapach ukradkiem podawanych kartek (zawsze pachną akurat tym proszkiem do prania który jest w sprzedaży), “moja kochana, kiedyś to się uda””.

Jest to więc program wręcz maksymalistyczny: zapisać wszystko. Jednakże: j a k  zapisać? Przywołany fragment łączy najbardziej zasadnicze problemy z najbardziej drobnymi przedmiotami. Głos poetki łączy się z głosami innych. Zapisany jest – tak to określę – pospiesznym wersetem, charakterystycznym dla twórczości Miłobędzkiej. Ów pośpiech nie oznacza bynajmniej – jak by się mogło z pozoru wydawać – brulionowej niedbałości. Przeciwnie. To efekt wyrafinowanej modyfikacji wielce przecież tradycyjnego poetyckiego wzorca, jakim jest werset. Ale bo też dojrzałe nowatorstwo nie stanowi nigdy lekceważącego a efekciarskiego poniechania tradycji. Jest dziełem wynikającym z indywidualnego tejże tradycji przemyślenia. Werset biblijny respektował ludzki oddech. Werset Miłobędzkiej powstaje w tym oddechu i nieustannie do niego powraca.

“Pamiętam” to “zapisy stanu wojennego”. Był to okres szczególnego nasilenia zbiorowych emocji. Dla poezji Miłobędzkiej jest to, jak wolno przypuszczać, czas intensyfikacji ludzkiego doświadczenia. Jej książka zapisuje owe doświadczenia, jest również podjęciem próby ich rozumiejącego opisu. (Leszek Szaruga twierdzi, że poetce udało się w tych wierszach uchwycić doświadczenie, “które próbowano oddać w setkach i tysiącach socjologicznych, historycznych czy politologicznych analiz”.) Tomik jest refleksją autorki zmierzającą do określenia tak siebie samej, jak i każdego z nas. W jednym z utworów powiada poetka: “włączyć: wszystkich”. Inny kończy się – pełniącymi funkcje samodzielnych wersów – słowami “osobno/ razem”. Jeszcze inny prowokuje do pytania: co to znaczy: “jesteś my”?

Miłobędzka mówi o granicach pomiędzy jednostką a zbiorowością. Przekracza te granice dzięki ocalaniu własnej indywidualności. Można by powiedzieć, że wiele jej wierszy poświęconych zostało relacjom międzyludzkim – gdyby nie to, że słówko “między” zbyt mocno podkreśla oddzielenie. Spróbuję więc powiedzieć, że poezja ta traktuje o relacjach pośródludzkich.

“droga od ciebie do mnie/ ode mnie do ciebie/ uśmiech nad przepaścią”. Między tobą i mną – tak czytałbym ten wiersz – jest przepaść. Uśmiech okazuje się ucieczką ukrywającą moją i twoją klęskę – przegraną niemożliwego zbliżenia. Ale uśmiech w tym wierszu oznaczać może również akt afirmacji: jeśli ja jestem, aby – i jeśli ty jesteś, aby – przyjąć dar drogi.


Tekst opublikowany na łamach “Wieczoru Wrocławia” (40/1993). Dziękujemy za udostępnienie materiału.

O AUTORZE

Adam Poprawa

(ur. 1959) – filolog, krytyk literacki i muzyczny, edytor, pisarz. Wydał m.in. monografię Kultura i egzystencja w poezji Jarosława Marka Rymkiewicza (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1999), zbiór szkiców Formy i afirmacje (Universitas, Kraków 2003), tomy prozatorskie Walce wolne, walce szybkie (WBPiCAK, Poznań 2009), Kobyłka apokalipsy (WBPiCAK, Poznań 2014), zbiór Szykista. Felietony po kulturze (WBPiCAK, Poznań 2020). Przetłumaczył Epifanie Jamesa Joyce’a (Biuro Literackie, Stronie Śląskie 2016). Przygotował poprawioną (odcenzurowaną i uzupełnioną) edycję Pamiętnika z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego (PIW, Warszawa 2014). Opracował poszerzone wydanie Języka poetyckiego Mirona Białoszewskiego (Ossolineum, Wrocław 2016) oraz tom Odbiorca ubezwłasnowolniony. Teksty o kulturze masowej i popularnej Stanisława Barańczaka (Ossolineum, Wrocław 2017). Jest felietonistą „Nowych Książek”.

powiązania

Zahaczyła się chwila

recenzje / ESEJE Adam Poprawa

Recenzja Adama Poprawy towarzysząca premierze książki Z dnia robię noc Mirona Białoszewskiego, wydanej w Biurze Literackim 4 kwietnia 2022.

WIĘCEJ

Drugi, a dokładnie czwarty Dylan Łobodzińskiego

recenzje / ESEJE Adam Poprawa

Recenzja Adama Poprawy towarzysząca premierze książki Przekraczam Rubikon Boba Dylana w tłumaczeniu Filipa Łobodzińskiego, wydanej w Biurze Literackim 18 października 2021 roku.

WIĘCEJ

W owalu cyklonu, w oku stadionu

recenzje / ESEJE Adam Poprawa

Recenzja Adama Poprawy, towarzysząca premierze książki Puste trybuny, która ukazała się w Biurze Literackim 14 czerwca 2021 roku.

WIĘCEJ

John Lennon ścichapęk

wywiady / O KSIĄŻCE Adam Poprawa Filip Łobodziński

Rozmowa Adama Poprawy z Filipem Łobodzińskim, towarzysząca wydaniu książki Johna Lennona Przestworzone rzeczy, w tłumaczeniu Filipa Łobodzińskiego, którą ukazała się w Biurze Literackim 30 listopada 2020 roku.

WIĘCEJ

Poezja z nagrodami: Po sobie

recenzje / KOMENTARZE Adam Poprawa

Adam Poprawa, juror Nagrody Poetyckiej Silesius, odpowiada na pytania w ankiecie dotyczącej książki Po sobie Julii Szychowiak, wydanej w formie elektronicznej w Biurze Literackim 30 maja 2018 roku. Książka ukazuje się w ramach akcji „Poezja z nagrodami”.

WIĘCEJ

Elementy osnowy pajęczyny

recenzje / ESEJE Adam Poprawa

Recenzja Adama Poprawy książki Tarantula Boba Dylana w przekładzie Filipa Łobodzińskiego, wydanej nakładem Biura Literackiego 15 stycznia 2018 roku.

WIĘCEJ

Wysokie morza

recenzje / ESEJE Adam Poprawa

Recenzja Adama Poprawy książki Puste noce Jerzego Jarniewicza, wydanej nakładem Biura Literackiego 4 grudnia 2017 roku.

WIĘCEJ

Prosty liryk

wywiady / O KSIĄŻCE Adam Poprawa Marcin Sendecki

Rozmowa Adama Poprawy z Marcinem Sendeckim, towarzysząca premierze książki W, wydanej w Biurze Literackim w wersji papierowej 27 grudnia 2016 roku, a w wersji elektronicznej 3 lipca 2017 roku.

WIĘCEJ

Przemyt mroku

recenzje / ESEJE Adam Poprawa

Recenzja Adama Poprawy z książki wizyjna Martyny Buliżańskiej, wydanej w Biurze Literackim 26 czerwca 2017 roku.

WIĘCEJ

Historia spóźnionego tytułu

recenzje / KOMENTARZE Adam Poprawa

Autorski komentarz Adama Poprawy do przekładu Epifanii Jamesa Joyce’a, wydanych w Biurze Literackim w wersji papierowej 23 sierpnia 2016 roku, a w wersji elektronicznej 27 marca 2017 roku.

WIĘCEJ

Debiut po debiucie

nagrania / Stacja Literatura Adam Poprawa Arkadiusz Żychliński Bronka Nowicka Tadeusz Dąbrowski

Spotkania autorskie “Debiut po debiucie” z udziałem Adama Poprawy, Tadeusza Dąbrowskiego, Bronki Nowickiej i Arkadiusza Żychlińskiego w ramach festiwalu literackiego Stacja Literatura 21.

WIĘCEJ

Przyziemna metafizyka

wywiady / O KSIĄŻCE Adam Poprawa Jerzy Jarniewicz

Rozmowa Jerzego Jarniewicza z Adamem Poprawą, towarzysząca premierze książki Epifanie Jamesa Joyce’a, wydanej w Biurze Literackim 23 sierpnia 2016 roku.

WIĘCEJ

Niedomknięte arcydzieło

recenzje / ESEJE Adam Poprawa

Fragment posłowia do książki Portret artysty w wieku młodzieńczym Jamesa Joyce’a, wydanej w przekładzie Jerzego Jarniewicza w Biurze Literackim 30 maja 2016 roku.

WIĘCEJ

Kochanka Norwida

recenzje / IMPRESJE Adam Poprawa

Szkic Adama Poprawy towarzyszący premierze książki Kochanka Norwida Eugeniusza Tkaczyszyn-Dyckiego.

WIĘCEJ

Wiersze mieszkalne W. H. Audena

recenzje / ESEJE Adam Poprawa

Recenzja Adama Poprawy z książki W podziękowaniu za siedlisko W.H. Audena.

WIĘCEJ

Pięć tez o Tadeuszu Piórze

recenzje / ESEJE Adam Poprawa

Recenzja Adam Poprawy z książki O dwa kroki stąd Tadeusza Pióry.

WIĘCEJ

Gdzie indziej jest teraz

recenzje / ESEJE Adam Poprawa

Recenzja Adama Poprawy z książki Zapisy rozmów Piotra Sommera.

WIĘCEJ

Skaczemy po górach, czyli rysowanie grubą kreską najważniejszych punktów odniesienia

debaty / ANKIETY I PODSUMOWANIA Adam Poprawa Artur Burszta Bartosz Sadulski Grzegorz Jankowicz Paweł Kaczmarski Piotr Czerniawski Przemysław Witkowski

Głosy Artura Burszty, Piotra Czerniawskiego, Grzegorza Jankowicza, Pawła Kaczmarskiego, Adama Poprawy, Bartosza Sadulskiego i Przemysława Witkowskiego w debacie “Barbarzyńcy czy nie? Dwadzieścia lat po ‘przełomie'”.

WIĘCEJ

Okienne lustra Piotra Sommera

recenzje / ESEJE Adam Poprawa

Recenzja Adama Poprawy z książki O krok od nich Piotra Sommera.

WIĘCEJ

Dochodzenie do wiersza

recenzje / ESEJE Leszek Szaruga

Recenzja Leszka Szarugi z książki zbierane, gubione Krystyny Miłobędzkiej.

WIĘCEJ

Językowi dać nowy język

recenzje / ESEJE Jacek Hindiuk

Recenzja Jacka Hnidiuka z książki zbierane, gubione (1960-2010) Krystyny Miłobędzkiej.

WIĘCEJ

Po krzyku, przed wierszem. O zapisach poetyckich Krystyny Miłobędzkiej

recenzje / ESEJE Katarzyna Kuczyńska-Koschany

Recenzja Katarzyny Kuczyńskiej-Koschany z książki Zbierane, gubione Krystyny Miłobędzkiej.

WIĘCEJ