recenzje / IMPRESJE

Baśń dla znużonych ludzi

Joanna Orska

Recenzja Joanny Orskiej z książki Studium temperamentu Ronalda Firbanka.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

Wiele, wiele wrażeń, ich rozmaitych rodzajów, gatunków i odmian stłoczy się w Twojej biednej głowie czytelniku, jeżeli sięgniesz po Studium temperamentu Rolanda Firbanka. Nie jestem całkowicie pewna, czy właśnie taki stan umysłu zagwarantuje Ci wytchnienie, choć właśnie ku “znużonym” – a idąc tropem angielskiego znaczenia słowa weary – także zmęczonym i strapionym kieruje się autor Zdeptanego kwiatuszka ze szczególnym współczuciem. Jeden z oddanych czytelników Firbanka, Wystan Hugh Auden, zwraca uwagę na fakt, że w czasie wytchnienia – chociażby amatorskiej gry w brydża – dokładnie rekreujemy uwikłania i emocje zwykłego, kierującego się “profesjonalnie” pojętym interesem życia – z jedną różnicą. O różnicy tej stanowi świadomość zabawy, stwarzania pewnego fikcyjnego świata, którego reguły zobowiązują nas tylko na niby. Według Audena Firbank stwarza w swojej prozie swego rodzaju amatorski raj; raj dla amatorów, w którym zapewne doskonale będą się czuć znużeni, jeżeli tylko zrezygnują z męczącej powagi drążącego ich i trapiącego profesjonalizmu. Gdybyśmy próbowali czytać wczesne poetyckie opowieści, zaprezentowane w tomie Studium temperamentu, z wykorzystaniem tego klucza, moglibyśmy potraktować je jako zaproszenie do zabawy; zabawy w cudownie lekkim, Firbankowskim Edenie.

Nie namawiam tu wcale do potraktowania tej porcji angielskich tłumaczeń autorstwa Grzegorza Jankowicza i Andrzeja Sosnowskiego w kategoriach “have a break, have a kitkat” – chociaż z drugiej strony intencje Firbanka nie pozostają zbyt odległe od rzeczywistych możliwości, jakie niesie za sobą owa propozycja. Pamiętać jednak należy, zanim pozwolimy sobie na zanurzenie się w sadzawce łaski i rozkoszy, jaką niewątpliwie Studium temperamentu stanowi, że raj Firbankowski nie pozostaje rajem niewinnym. Podobnie jak w istocie nie ma niewinnych zabaw. Dlatego właśnie na koniec pozwolę sobie postawić, w zgodzie z zasadami Firbankowskiej elegancji, jedną krytyczną tezę. Tak więc: jego, wydawałoby się, do kości bezinteresowna proza stanowi mimo wszystko przykład literatury zaangażowanej. Kreując przestrzeń skrajnie sztuczną, przerafinowaną, chciałoby się powiedzieć przegiętą, autor próbuje zaangażować nas w sen, który jest jednocześnie śmieszny i piękny – pełen boskiego głupstwa. W tym śnie jednak płyną prawdziwe łzy, leje się prawdziwa krew, zachodzi prawdziwa śmierć. Cóż nam z tego, że są one łez, krwi i śmierci jedynie naśladowaniem? Pierrot wygrywa swoją pieśń miłosną nader fałszywie, na aż nadto zgranych nutach, posługując się w oczywisty sposób fałszywym rymem; a jednak od przedmiotu swojej miłości oddzielony jest naprawdę. Cóż z tego, że po twarzy spływają mu smugi tuszu? Jeżeli będziemy bawić się w takim raju, zaczniemy naszego Pierrota traktować poważnie. Kim staniesz się czytelniku, kiedy uwierzysz w tragedię róży i słowika; kiedy uwierzysz w tę tragedię jeszcze raz, i jeszcze raz, i jeszcze raz? Nie potrafię odpowiedzieć na to pytanie. Jedno natomiast Ci gwarantuję: wchodząc w ten świat także i Ty staniesz się entuzjastycznie smutny i śmieszny zarazem. Najwyższa więc pora nałożyć makijaż.

O AUTORZE

Joanna Orska

Urodzona w 1973 roku. Krytyk i historyk literatury. Recenzje i artykuły publikuje w "Odrze", "Nowych Książkach", "Studium". Autorka książek: Przełom awangardowy w dwudziestowiecznym modernizmie w Polsce, Liryczne narracje. Nowe tendencje w poezji polskiej 1989-2006, Republika poetów. Poetyckość i polityczność w krytycznej praktyce, Performatywy. Składnia/retoryka, gatunki i programy poetyckiego konstruktywizmu oraz wspólnie z Andrzejem Sosnowskim antologii Awangarda jest rewolucyjna albo nie ma jej wcale. Jest pracownikiem naukowym w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Mieszka we Wrocławiu.

powiązania

Konceptualizm podwójnie fizyczny

recenzje / ESEJE Joanna Orska

Recenzja Joanny Orskiej, towarzysząca premierze książki Bagaż Jerzego Jarniewicza, wydanej w Biurze Literackim 6 marca 2023 roku.

WIĘCEJ

Bojownicy bez broni, Przełykanie włosa i Pernambuco

nagrania / Stacja Literatura Ivan Wernisch Ján Ondruš Joanna Orska Karol Maliszewski Leszek Engelking Morten Nielsen Zbigniew Machej

Spotkanie wokół książek Bojownicy bez broni Mortena Nielsena, Przełykanie włosa Jána Ondruša i Pernambuco Ivana Wernischa z udziałem Bogusławy Sochańskiej, Zbigniewa Macheja, Leszka Engelkinga, Karola Maliszewskiego i Joanny Orskiej w ramach festiwalu Stacja Literatura 26.

WIĘCEJ

Zmyślony człowiek, Credo, Prawdziwe życie bohatera

nagrania / Stacja Literatura Bogusław Kierc Jan Stolarczyk Joanna Orska Joanna Roszak Karol Maliszewski Rafał Wojaczek Tadeusz Różewicz Tymoteusz Karpowicz

Spotkanie wokół książek Zmyślony człowiek Tymoteusza Karpowicza, Credo Tadeusza Różewicza i Prawdziwe życie bohatera Rafała Wojaczka z udziałem Joanny Roszak, Jana Stolarczyka, Bogusława Kierca, Joanny Orskiej i Karola Maliszewskiego w ramach festiwalu Stacja Literatura 25.

WIĘCEJ

Instruktaż zwijania ciała

recenzje / ESEJE Joanna Orska

Recenzja Joanny Orskiej towarzysząca premierze książki Agaty Jabłońskiej dla moich dziewczyn, wydanej w Biurze Literackim 8 marca 2021 roku.

WIĘCEJ

Klasyka europejskiej poezji: Blake, Espriu, Todorović, Župančič

nagrania / Stacja Literatura Filip Łobodziński Jakub Kornhauser Jakub Skurtys Joanna Orska Miłosz Biedrzycki Miroljub Todorović Oton Župančič Salvador Espriu Tadeusz Sławek William Blake

Spotkanie wokół książek Wyspa na Księżycu Williama Blake’a, świnia jest najlepszym pływakiem Mirjoluba Todorovicia, Kielich upojenia Otona Župančiča oraz Skóra byka Salvadora Espriu z udziałem Tadeusza Sławka, Jakub Kornhauser, Miłosza Biedrzyckiego, Filipa Łobodzińskiego, Joanny Orskiej i Jakuba Skurtysa w ramach festiwalu Stacja Literatura 25.

WIĘCEJ

Módl się do zwierząt

recenzje / ESEJE Joanna Orska

Recenzja Joanny Orskiej, towarzysząca wydaniu książki Konrada Góry Wojna (pieśni lisów), która ukazała się w Biurze Literackim 19 października 2020 roku.

WIĘCEJ

Mordercze ballady

nagrania / Stacja Literatura Joanna Orska Karol Maliszewski Marta Podgórnik

Spotkanie wokół książki Mordercze ballady Marty Podgórnik z udziałem Marty Podgórnik, Joanny Orskiej i Karola Maliszewskiego w ramach festiwalu Stacja Literatura 24.

WIĘCEJ

Poetyckie książki trzydziestolecia

nagrania / Stacja Literatura Anna Kałuża Jakub Skurtys Joanna Mueller Joanna Orska Karol Maliszewski

Spotkanie z udziałem Anny Kałuży, Karola Maliszewskiego, Joanny Mueller, Joanny Orskiej oraz Jakuba Skurtysa w ramach festiwalu Stacja Literatura 24.

WIĘCEJ

Co sygnalizuje wąż?

recenzje / ESEJE Joanna Orska

Recenzja Joanny Orskiej, towarzysząca wydaniu książki Miroljuba Todorovicia świnia jest najlepszym pływakiem, w tłumaczeniu Kingi Siewior i Jakuba Kornhausera, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 23 marca 2020 roku.

WIĘCEJ

Makijaż zaczyna się od demakijażu

wywiady / O KSIĄŻCE Jerzy Jarniewicz Joanna Orska

Rozmowa Joanny Orskiej z Jerzym Jarniewiczem, opublikowana w cyklu prezentacji najciekawszych archiwalnych tekstów z dwudziestopięciolecia festiwalu Stacja Literatura.

WIĘCEJ

Poezja może mniej niż serial na Netflixie

recenzje / ESEJE Joanna Orska

Recenzja Joanny Orskiej książki Kalendarz majów Konrada Góry, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 14 maja 2019 roku.

WIĘCEJ

Pozytywki i marienbadki

nagrania / Między wierszami Andrzej Sosnowski Anna Kałuża Jacek Gutorow Joanna Orska Kamil Zając Piotr Śliwiński Wojciech Bonowicz

O twórczości Andrzeja Sosnowskiego wypowiadają się Wojciech Bonowicz, Jacek Gutorow, Anna Kałuża, Joanna Orska, Piotr Śliwiński, Kamil Zając.

WIĘCEJ

O poezji (i krytyce) zaangażowanej

recenzje / ESEJE Joanna Orska

Recenzja Joanny Orskiej, towarzysząca premierze antologii Zebrało się śliny. Nowe głosy z Polski, wydanej w Biurze Literackim 20 września 2016 roku, a w wersji elektronicznej 18 grudnia 2017 roku.

WIĘCEJ

Podróż sentymentalna

recenzje / ESEJE Joanna Orska

Recenzja Joanny Orskiej z książki W Marcina Sendeckiego, wydanej w Biurze Literackim w wersji papierowej 27 grudnia 2016 roku, a w wersji elektronicznej 3 lipca 2017 roku.

WIĘCEJ

Maszyny Sosnowskiego

recenzje / ESEJE Joanna Orska

Recenzja Joanny Orskiej towarzysząca premierze książki Dom ran Andrzeja Sosnowskiego, która ukazała się w Biurze Literackim 9 lutego 2015 roku.

WIĘCEJ

O składnię wiersza polskiego

debaty / ANKIETY I PODSUMOWANIA Joanna Orska

Głos Joanny Orskiej w debacie „Formy zaangażowania”, towarzyszącej premierze antologii Zebrało się śliny, która ukaże się w Biurze Literackim.

WIĘCEJ

Poeta uczony

recenzje / IMPRESJE Joanna Orska

Szkic Joanny Orskiej towarzyszący premierze książki Rytmy jesienne Jacka Łukasiewicza, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 21 lipca 2014 roku. 

WIĘCEJ

Była sobie raz królewna

recenzje / ESEJE Joanna Orska

Recenzja Joanny Orskiej z książki Farsz Marcina Sendeckiego.

WIĘCEJ

Królowa poezji

recenzje / ESEJE Joanna Orska

Recenzja Joanny Orskiej z książki Rezydencja surykatek Marty Podgórnik.

WIĘCEJ

Próby nowej krytyki

recenzje / IMPRESJE Joanna Orska

Esej Joanny Orskiej poświęcony książkom Stratygrafie Joanny Mueller i Bumerang Anny Kałuży.

WIĘCEJ

Czy wiersze mogą być trendy?

recenzje / NOTKI I OPINIE Joanna Orska

Recenzja Joanny Orskiej z arkusza Artykuły pochodzenia zwierzęcego Bartosza Sadulskiego.

WIĘCEJ

Negatywność

recenzje / ESEJE Joanna Orska

Recenzja Joanny Orskiej z książki Niepiosenki Mariusza Grzebalskiego.

WIĘCEJ

Jak może wyglądać we współczesnej poezji rozpowiadanie tajemnic

recenzje / ESEJE Joanna Orska

Recenzja Joanny Orskiej z książki Słynne i świetne Mariusza Grzebalskiego.

WIĘCEJ

Studium temperamentu

recenzje / ESEJE Jerzy Jarniewicz

Recenzja Jerzego Jarniewicza z książki Studium temperamentu Ronalda Firbanka.

WIĘCEJ

Płeć kursywy

recenzje / ESEJE Tadeusz Pióro

Recenzja Tadeusza Pióry z książki Studium temperamentu Ronalda Firbanka.

WIĘCEJ

Półświatek

recenzje / IMPRESJE Krzysztof Siwczyk

Recenzja Krzysztofa Siwczyka z książki Studium temperamentu Ronalda Firbanka.

WIĘCEJ

Firbankowskie bibeloty

recenzje / NOTKI I OPINIE Jacek Dehnel

Recenzja Jacka Dehnela towarzysząca premierze książki Ronalda Firbanka Studium temperamentu, wydanej w Biurze Literackim 23 lutego 2009 roku.

WIĘCEJ

Ronald Firbank: Literatura jako model życia

recenzje / ESEJE Julia Fiedorczuk

Recenzja Julii Fiedorczuk z książki Studium temperamentu Ronalda Firbanka.

WIĘCEJ

O Firbanku w siedmiu punktach

recenzje / ESEJE Jacek Gutorow

Recenzja Jacka Gutorowa z książki Studium temperamentu Rolanda Firbanka.

WIĘCEJ