Historia jednego wiersza: „Błąd w legendzie (wakacyjna przygoda)”

Poni­żej pre­zen­tu­ję histo­rię wier­sza „Błąd w legen­dzie (waka­cyj­na przy­go­da)”. Histo­ria, czy­li to, co się sta­ło, co się „wyda­rzy­ło”. Ale kie­dy? Przed wier­szem? Póź­niej? Czy moż­na zdać rela­cję z anty-zda­rzeń?

Wiersz pisa­ło mi się trud­no. Moż­li­we, że zaczą­łem spi­sy­wać coś już „w trak­cie”, czy­li w cza­sie pie­szej wyciecz­ki przez pola, mię­dzy Łeb­czem a Swa­rze­wem, latem 2021. Póź­niej poja­wi­ło się wie­le kolej­nych wer­sji. Jed­na z nich, frag­men­ta­rycz­na, zosta­ła opu­bli­ko­wa­na w „Odrze” (nr 1/2022). Inna poja­wi­ła się w dru­gim nume­rze inter­ne­to­we­go maga­zy­nu „Zakład”. Obie publi­ka­cje były dla mnie waż­ne (i rado­sne: to był debiut w obu przy­pad­kach). Obie nale­żą do histo­rii wier­sza i bar­dzo mi pomo­gły. Dzię­ku­ję redak­cjom. Redak­cje są waż­ne. „Dro­ga do osta­tecz­ne­go kształ­tu pra­cy poety nigdy nie jest jed­no­li­ta”, jak napi­sał ame­ry­kań­ski poeta Peter Giz­zi, komen­tu­jąc swo­ją pra­cę redak­cyj­ną nad kolej­nym tomem wier­szy zebra­nych Jac­ka Spi­ce­ra, „i zawsze towa­rzy­szy jej boga­te życie tek­stów oraz dys­kur­sów im towa­rzy­szą­cych”.

„Błąd w legen­dzie” to wiersz seryj­ny. For­mę tę pod­pa­trzy­łem, mię­dzy inny­mi, u wspo­mnia­ne­go Jac­ka Spi­ce­ra. W poniż­szej pró­bie wtór­ne­go dotar­cia do tam­tych wyda­rzeń zacho­wu­ję nume­ra­cję oraz pod­ty­tu­ły seg­men­tów serii przy­ję­te w tomie Czas kom­post.

1. pro­log: rosz­cze­nie
Waka­cje, czy­li uskok w cza­sie. Coś się dzie­je z cza­sem, ale trud­no to nazwać. Narzą­dy pra­cu­ją ina­czej. Obu­dził mnie dźwięk zra­sza­cza na pose­sji sąsia­da. Był to ogro­dzo­ny meta­lo­wą siat­ką kwa­drat wyro­słych na gli­nie suchych chwa­stów, któ­re pod­le­wał zra­szacz. Dźwięk był przy­jem­ny i cie­ka­wy, jed­no­cze­śnie suchy i mokry. Pozwo­lił mi dostrzec sufit. Sufit był bia­ły, ale moc­no nasy­co­ny, przy zało­mie man­sar­dy prze­cho­dził w fio­let. Zda­łem sobie spra­wę, że mam kosmyk wło­sów w ustach. Zaczą­łem się zasta­na­wiać, czy jest mój.

2. pol­ski post (uwa­ga o meto­dzie)
Pogo­da była dokład­nie taka, jakiej się spo­dzie­wa­li­śmy: nie dało się jej okre­ślić. Było chłod­no, ale dusz­no. Sza­ro, ale z prze­świ­ta­mi. Ktoś powie­dział, chodź­my tam, gdzie jest tro­chę mniej ludzi. Pod­je­cha­li­śmy do jed­nej z tych wio­sek, w któ­rych nic nie ma, i stwier­dzi­li­śmy, że nawet mapa nie może się zde­cy­do­wać, czy cho­dzi o zwy­kłą polną dro­gę, czy o ścież­kę rowe­ro­wą. Pro­jekt był taki, żeby iść od jed­ne­go punk­tu do kolej­ne­go. Pierw­szym punk­tem był cmen­tarz na skra­ju Łeb­cza. Przez płot widzia­łem ciem­no­brą­zo­we kamie­nie nagrob­ne z led­wie czy­tel­ny­mi nazwi­ska­mi „Dett­tlaf”, „Wit­t­brodt”, z data­mi z XIX w. Ruszy­li­śmy pie­szo po polnej dróż­ce, ozna­czo­nej jako ścież­ka rowe­ro­wa. Nikt nią nie szedł ani nie jechał. Począt­ko­wo była szu­tro­wa, póź­niej prze­szła w suchy sza­ry pył.

3. wład­ca much
Szli­śmy wśród pól żyta i rze­pa­ku. Cza­sem zda­rza­ło się pole zosta­wio­ne odło­giem. Było spo­ro chwa­stów oraz innych upraw, któ­rych nazw nie zna­łem. Na led­wie zary­so­wa­nym wznie­sie­niu kępa krze­wów zgro­ma­dzo­na wokół brzóz­ki. W środ­ku kru­cy­fiks z beto­nu zmie­sza­ne­go z drob­ny­mi kamy­ka­mi. W beton powbi­ja­no den­ka sło­ików. Kil­ka sta­rych, posza­rza­łych od pyłu sło­ików sta­ło na zie­mi przy kru­cy­fik­sie. Daw­no temu powsa­dza­no w nie sztucz­ne kwiat­ki. Wyszli­śmy z kępy i opa­dły nas gzy.

4. żni­wiarz gra­wi­ta­cji
Przy następ­nej kępie zro­bi­li­śmy postój. Mie­szan­ka orzesz­ków i rodzy­nek oraz woda. Zerwa­łem kłos, star­łem w dło­ni i zaczą­łem wysku­by­wać zia­ren­ka. Kłos utkwił mi w gar­dle, kie­dy wła­śnie chcia­łem powie­dzieć coś o tym, że mapa się nie spraw­dza. Byli­śmy tam, gdzie na mapie była dziu­ra wytwo­rzo­na w prze­tar­ciu papie­ru. Poło­ży­li­śmy się na ple­cach na bli­żej nie­okre­ślo­nej mie­szan­ce roślin­nej. Były mięk­kie i ład­ne tra­wy, ale tak­że osty i pokrzy­wy. Pomy­śla­łem, czy da się poczuć obrót Zie­mi?

5. odrzut pola
Prze­bu­dzi­łem się i popa­trzy­łem na pia­sek. Były w nim dro­bin­ki mine­ra­łów, mika. Przy­po­mnia­ły mi się den­ka sło­ików w beto­nie. Chcia­łem coś powie­dzieć, ale tyl­ko poru­szy­łem ręką, jak­bym mówił na migi.

6. mapa leci mi w rękach
Przy­po­mnia­łem sobie o tele­fo­nie. Nie było zasię­gu. W sumie mi ulży­ło. Popa­trzy­łem na jej sto­py. Były ład­nie opa­lo­ne. Ręce mia­łem wol­ne, bo byli­śmy poza zasię­giem. Póź­niej popa­trzy­łem w nie­bo. Na trud­nej do okre­śle­nia wyso­ko­ści gru­pa jaskó­łek bawi­ła się powie­trzem i prze­strze­nią. Ale zwrot­ność, pomy­śla­łem.

7. silos
W pew­nej odle­gło­ści od nas dostrze­gli­śmy duży, poma­lo­wa­ny na bia­ło silos z napi­sem „Oet­ker”. Przy­po­mniał mi o tam­tych sło­ikach. Stał cen­tral­nie w polu.

8. prze­kaz
Póź­niej nie mogłem prze­stać myśleć o tym, co się wyda­rzy­ło. Coś we mnie nie mogło prze­stać. Mate­rie weszły, ale nie były jasne ani jed­no­znacz­ne. Mate­rie mia­ły swo­je wła­sne „nie wiem”, „nie pamię­tam”, wła­sne sło­wa klu­cze, dys­kur­sy towa­rzy­szą­ce. Jak­by gra­wi­ta­cja mówi­ła. W Swa­rze­wie sta­ła buda z napi­sem „Mała astro­no­mia” (desz­cze i wia­try wypar­ły „g”). Mie­li tyl­ko cie­płe bez­al­ko­ho­lo­we i cie­płe Mon­ster Ener­gy. Nawet oran­ża­dy nie mie­li. Nie byłem pewien, czy chce mi się pić. I nie byłem pewien, co się zda­rzy­ło. Z kie­sze­ni ple­ca­ka wydo­by­łem plik kar­te­lu­szek, pozo­sta­łość po note­sie, i zaczą­łem gry­zmo­lić sło­wa klu­cze: „pył”, „czas”, „dłoń”, „sto­pa”, „wiecz­ność”, „sło­ik”, „laser”.