Co chciałem powiedzieć

Prawda w poezji nie ma znaczenia. Klasyk polskiej poezji – o życiu, śmierci, poezji i strasznych psach

Odła­ma­łem sobie sopel

Nie­daw­no przy­szła mi do gło­wy myśl (póź­niej być może znaj­dzie sobie miej­sce w jakimś wier­szu), że moje wier­sze zro­zu­mie­ją tyl­ko ludzie, któ­rzy widzie­li takie fil­my jak Tam, gdzie rosną poziom­ki i Siódma pie­częć Ing­ma­ra Berg­ma­na. Powięk­sze­nie Miche­lan­ge­la Anto­nio­nie­go, Kapryśne lato Jiřie­go Men­zla, Zeszłe­go roku w Marien­ba­dzie i Hiro­szi­ma, moja miłość Ala­ina Resna­is, Lecą żura­wie Micha­iła Kała­ta­zo­wa. Z per­spek­ty­wy czło­wie­ka sie­dem­dzie­się­cio­let­nie­go mam prze­świad­cze­nie, jakie zazwy­czaj mie­wa się w mło­do­ści (cho­ciaż może to nie kwe­stia wie­ku, a tego, że świat się zmie­nia), o ist­nie­niu pew­ne­go kul­tu­ro­we­go kodu, o jakimś mini­mum wie­dzy. Po pierw­sze, zna­jo­mość słów, ale nie cho­dzi o te trzy­sta słów, któ­rych zna­cze­nie ludzie zna­ją, a o pół­to­ra tysią­ca albo przy­naj­mniej tysiąc. Po dru­gie, że jest jakieś mini­mum ksią­żek, któ­re wszy­scy prze­czy­ta­li, fil­mów, któ­re wszy­scy obej­rze­li, muzy­ki, któ­rej wszy­scy słu­cha­li lub o któ­rej sły­sze­li, bo jak tego nie ma, poro­zu­mie­nie jest nie­moż­li­we.

Nie lubię póź­nej jesie­ni. Do poło­wy paź­dzier­ni­ka to jesz­cze w porząd­ku, ale już jak zaczy­na padać i robi się pochmur­nie, to nie. Wcze­snej wio­sny rów­nież nie lubię. Kie­dyś lubi­łem zimę, teraz jej też nie lubię, bo wszyst­kie zimo­we atrak­cje i roz­ryw­ki nie są już dla mnie. Na nar­tach nie pojeż­dżę, gdy­bym jeź­dził na san­kach, to by to było tro­chę śmiesz­ne. Na łyż­wach nauczy­łem się jeź­dzić, kie­dy mia­łem trzy­dzie­ści lat, ale też już nie jeż­dżę. W dodat­ku te ostat­nie zimy są sła­be, nawet przy szko­łach nie wyle­wa­ją lodo­wisk, nie ma sen­su, woda nie zama­rza.

Kie­dyś lubi­łem koniec zimy i począ­tek wio­sny. No a teraz nie bar­dzo, bo nie wyobra­żam sobie, żebym teraz odła­mał sopel, jak robi­łem to kie­dyś, szedł uli­cą i lizał go jak lody. Sza­le­nie lubi­łem ten moment, kie­dy po cho­dze­niu po śnie­gu nasta­wa­ła odwilż i były gołe kawał­ki zie­mi czy chod­ni­ka. Nad­zwy­czaj­na chwi­la, kie­dy po mie­sią­cach pode­szwą buta wresz­cie doty­kasz twar­dej zie­mi bez pre­zer­wa­ty­wy śnie­gu czy lodu. To taka przy­jem­na chwi­la.

Nie lubię świąt, ani Wiel­ka­no­cy, ani Boże­go Naro­dze­nia (śmie­je się).

Oczy­wi­ście, że mia­łem szczę­śli­we dzie­ciń­stwo. Cho­ciaż z dystan­su wie­lu lat wyda­je mi się, że szczę­śli­we dzie­ciń­stwo nie ist­nie­je i że dzie­ciń­stwo to naj­strasz­niej­szy okres w życiu każ­de­go czło­wie­ka. Mia­łem dobrą mat­kę, mia­ła wspa­nia­ły cha­rak­ter, cho­ciaż było w niej za wie­le akcep­ta­cji, zno­si­ła wszyst­ko bez sprze­ci­wu i bun­tu, nawet jeśli coś się jej nie podo­ba­ło, cier­pli­wie i z poko­rą. Coś mi z niej zosta­ło. Ojciec mnie nie bił, i mamy też nie bił (śmiech). Ale zda­rza­ło się, że wra­cał do domu pod dobrą datą. Ojciec pozwo­lił mi same­mu decy­do­wać o swo­im losie, nie inge­ro­wał w mój wybór kie­run­ku stu­diów, choć nie był za bar­dzo szczę­śli­wy, że posta­no­wi­łem stu­dio­wać filo­zo­fię. Na poezji moi rodzi­ce się nie zna­li, Rodzi­ce mojej żony też, podob­nie jak moja żona, któ­ra skoń­czy­ła polo­ni­sty­kę (śmiech). Ale to było na począt­ku: póź­niej, kie­dy mama jesz­cze żyła, byłem prze­ko­na­ny, że moje publi­ka­cje i nagro­dy spra­wią jej przy­jem­ność i satys­fak­cję. Jeste­śmy doro­śli i rozu­mie­my, że te nagro­dy i recen­zje są nic nie war­te, ale mama jest szczę­śli­wa, stwo­rzy­ły dla niej praw­dzi­wy wymiar tego, co robię i co dzie­je się w moim życiu. Ale to też myśli star­sze­go czło­wie­ka – ile­kroć w twór­czo­ści przy­da­rzy­ło mi się coś dobre­go, zawsze myśla­łam: „szko­da, że mama tego nie doży­ła”.

Jaka wiecz­ność?

Skom­pli­ko­wa­na nie jest kwe­stia „czy Bóg ist­nie­je?”, a to, jak go sobie wyobra­ża­ją ludzie i jak przed­sta­wia go kościół. Moje dzie­ciń­stwo, sadzę, było bar­dzo reli­gij­ne.

Jest kil­ka tema­tów, wokół któ­rych krę­ci się cała poezja i gdy­by je zabrać, nie było­by żad­ne­go dobre­go wier­sza. Co do śmier­ci, to nie mam ocho­ty o niej mówić, bo nic o niej nie wiem. Wię­cej, wyda­je mi się, że nikt o niej nic nie wie. Ale dla sie­bie mogę podzie­lić śmierć na kil­ka kate­go­rii. Moja wła­sna śmierć. Śmierć ludzi, któ­rych znam. Strach przed śmier­cią bli­skich, któ­rzy jesz­cze żyją, ale wia­do­mo, że nie­dłu­go umrą. Ale czy to jest temat śmier­ci? To szyb­ciej temat prze­mi­ja­nia, Kie­dy o tym mówię, nie chciał­bym uży­wać poję­cia „śmierć”, a raczej takich pojęć jak „mija­nie” albo „czas”. Inne sło­wo, któ­re­go nigdy nie uży­wam poważ­nie to „uwiecz­nia­nie”. Uwiecz­nić w wier­szu, uwiecz­nić w książ­ce. І tego sło­wa moż­na chy­ba uży­wać tyl­ko iro­nicz­nie, bo kry­je się w nim jakaś głu­po­ta. Nic nie jest cał­ko­wi­cie pew­ne. Czy za sto lat będzie­my uwa­żać za dobrą lite­ra­tu­rę to, co powsta­je dzi­siaj? Jak tu mówić o wiecz­no­ści? W dodat­ku na papie­rze (śmiech). Jestem pew­ny, że lite­ra­tu­ra odgry­wa adap­ta­cyj­ną, wycho­waw­czą, nawet tera­peu­tycz­na rolę, jeśli cho­dzi o przy­szłość. To temat zbli­ża­nia się do śmier­ci. Kie­dyś napi­sa­łem taki wiersz „Noc poetów (War­sza­wa pisa­rzy)”, któ­ry zaczy­na się tak: „Szli­śmy we trzech. Hen­ryk Bere­za, mój syn i ja, i pod pawi­lo­nem „Che­mia” jakiś skre­ty­nia­ły sta­ru­szek” (w moim wie­ku)”. Mia­łem wte­dy jakieś pięć­dzie­siąt lai i wyko­rzy­sta­łem sło­wo „sta­ru­szek” (on był sta­rusz­kiem), ale od razu doda­łem „w moim wie­ku”. Pomy­śla­łem, że jeśli uży­jesz tego sło­wa w odnie­sie­niu do sie­bie przed cza­sem, to potem, kie­dy będzie do cie­bie dużo bar­dziej paso­wa­ło, nie pogu­bisz się, nie będziesz przed nim ucie­kał, bo już się oswo­iłeś z nim wcze­śniej.

Prze­kła­dać zaczą­łem jesz­cze w szko­le śred­niej. Pierw­sze były prze­kła­dy z rosyj­skie­go. W Pol­sce za moje­go dzie­ciń­stwa rosyj­skie­go uczo­no od pią­tej kla­sy do ostat­niej, ogó­łem przez sie­dem lat. Na lek­cjach rosyj­skie­go tro­chę się nudzi­łem. Żeby nie zaj­mo­wać się czymś cał­ko­wi­cie innym, kupo­wa­łem w kio­sku z gaze­ta­mi „Junost’” i „Inno­stran­nu­ju Litie­ra­tu­ru”, takie rosyj­skie cza­so­pi­sma i coś z nich sobie prze­kła­da­łem. Pierw­szym auto­rem był Jew­tu­szen­ko, wiersz nosił tytuł „Ogro­dze­nie”. Rzecz jasna to były prze­kła­dy dla sie­bie, dla zaba­wy. To był okres, kie­dy mło­da rosyj­ska lite­ra­tu­ra (albo, jak o niej mówio­no, lite­ra­tu­ra radziec­ka) szcze­gól­nie mnie cie­ka­wi­ła. Wyda­wa­ło i się, że tacy pisa­rze jak Jew­tu­szen­ko, Ach­ma­du­li­na, Woznie­sien­ski, tro­chę póź­niej Oku­dża­wa, pro­za­ik Aksio­now otwie­ra­ją per­spek­ty­wy socja­li­zmu z ludz­ką twa­rzą. Coś w rosyj­skiej lite­ra­tu­rze wte­dy, po XX zjeź­dzie, się ruszy­ło. Wyda­wa­ło się, że nawet w tym ustro­ju moż­na jakoś uło­żyć sobie życie i pisać. Szyb­ko wyle­czy­łem się z tych złu­dzeń. W każ­dym razie prze­ży­łem okres fascy­na­cji i pierw­szy praw­dzi­wy kon­takt z obcym języ­kiem.

Pierw­sze poważ­ne wyzwa­nie to był Man­delsz­tam. Teraz, nie da się ukryć, naj­le­piej się czu­ję wśród ukra­iń­skich tek­stów.

Zabić tru­pią głów­kę

Boje się psów tyl­ko nie­któ­rych ras: amsta­fów i pit­bu­li… moż­na by jesz­cze dodać rot­twe­ile­ry i dogi, ale jeśli tych psów boję się tak, że nie muszę ucie­kać z poko­ju, kie­dy one do nie­go wcho­dzą, to ciem boję się dużo bar­dziej. Kie­dy w nocy do poko­ju wle­ci ćma, zry­wam się, bie­gnę do dru­gie­go pomiesz­cze­nia, zamy­kam drzwi i sie­dzę tam, póki jej nie wygo­nią. Być może ma to jakiś zwią­zek z tym, że ćma, kon­kret­nie tru­pia głów­ka, zapo­wia­da jakąś bie­dę i kie­dy byłem dziec­kiem, sły­sza­łem o tym wie­le strasz­nych histo­rii. Poja­wie­nie się tej ćmy zwia­stu­je nie­szczę­ście. A jak się ją zabi­je, to już koniec. Pamię­tam histo­rię pro­fe­so­ra, kole­gi i sze­fa moje­go ojca, któ­ry omal nie zabił tru­piej głów­ki, w ostat­niej chwi­li powstrzy­ma­ła go przed tym jego żona. Po dwóch, trzech dniach źle się poczuł, tra­fił do szpi­ta­la. Kazał, żeby natych­miast kłaść go na stół. Kie­dy chi­rurg otwo­rzył mu brzuch, oka­za­ło się że miał skręt kiszek. Gdy­by go nie ope­ro­wa­no, to by umarł, a tak go ura­to­wa­no, w ostat­nim momen­cie. No ale gdy­by zabił tę tru­pią głów­kę? Takie opo­wie­ści. Jesz­cze wcze­śniej, kie­dy mia­łem jakieś czte­ry lata, zna­jo­my albo dale­ki krew­ny ojca ksiądz Cie­pie­lew­ski odwie­dził nas i opo­wie­dział, jak to poje­chał do Byd­gosz­czy, gdzie noco­wał u jakichś ludzi na weran­dzie. I w nocy na pier­siach usiadł mu dia­beł. Zadu­sił­by go, ale cud Boski, że ksiądz nie zapo­mniał „Con­fi­te­or”, i zaczął mówić tę modli­twę, i dia­beł znikł. I czy dziec­ko, któ­re słu­cha takich opo­wie­ści. może wyro­snąć na nor­mal­ne­go zdro­we­go szczę­śli­we­go czło­wie­ka, któ­ry nie pisze wier­szy (śmiech)? Mój lęk przed noc­ny­mi moty­la­mi moż­na wyja­śnić poetyc­ko. A co do psów – nie ma cze­mu się dzi­wić, rot­twe­ile­ry, zda­rza się, gry­zą nawet swo­ich wła­ści­cie­li. Dziw­ne było­by się nie bać.

Dwa jedwab­ne kra­wa­ty

Myślę, że ist­nie­je kil­ka lub kil­ka­na­ście słów. któ­rych nie lubię i nie wyko­rzy­stał­bym ich nawet w cyta­cie (śmiech). W poezji inte­re­su­ją mnie sto­sun­ki mię­dzy ludź­mi, i tak samo mię­dzy sło­wa­mi. Kie­dyś dosze­dłem do wnio­sku, że nie ma wul­gar­nych słów. Jeśli sło­wo „kur­wa” poja­wia się jako znak prze­stan­ko­wy, jak wstaw­ka, to jest po pro­stu źle uży­te, bo ono ist­nie­je w innym celu. To sło­wo ist­nie­je po to, żeby się nie zadu­sić. Kie­dy wpa­da się w złość, bo wte­dy masz pra­wo nawet krzyk­nąć: „Kur­wa!”. W takim przy­pad­ku takich słów nawet nie iden­ty­fi­ku­ję jako wul­gar­ne. Przy­kład dobrze uży­te­go wul­ga­ry­zmu jest w jed­nym z moich ostat­nich wier­szy, któ­ry nosi tytuł „Dwa jedwab­ne kra­wa­ty”. Ten wiersz – to odpo­wiedź na maile, jakie od cza­su do cza­su dosta­ję z wydaw­nic­twa „Who is Who w Pol­sce”, któ­re kie­dyś wydru­ko­wa­ło mój bio­gram (tak tra­fi­łem na ich mailo­wą listę). Teraz sta­le przy­sy­ła­ją mi wia­do­mo­ści, w któ­rych pro­po­nu­ją na przy­kład paro­dnio­wy pobyt w Wied­niu z wizy­tą w Ope­rze z wyjąt­ko­wym raba­tem za 12 tysię­cy euro. Pew­ne­go razu od zało­ży­cie­la i dyrek­to­ra tego wydaw­nic­twa, Ral­pha Gun­the­ra, przy­szedł mail pro­po­nu­ją­cy, żebym kupił dwa kra­wa­ty z logo Who is Who. List był napi­sa­ny w duchu naj­lep­szych rekla­mo­wych fol­de­rów, z sza­cun­kiem i uprzej­mo­ścią, w duchu, któ­ry od razu skra­ca dystans mię­dzy tym, kto pisze, i tym, kto czy­ta. Pro­po­nu­je zakup dwóch kra­wa­tów i tak wychwa­la te kra­wa­ty, opi­su­je, jakie są wyjąt­ko­we i jaki to honor je nosić. Prze­czy­ta­łem ten list i pomy­śla­łem, że to pra­wie goto­wy wiersz, tyl­ko trze­ba dodać począ­tek i zakoń­cze­nie. Otóż cały czas pły­nie w szla­chet­nej i wyra­fi­no­wa­nej mowie, „Dro­gi panie Ral­phie”, i tak dalej. I w ten ton wyso­kiej kul­tu­ry wdzie­ra się moja repli­ka, że na ch… mi te kra­wa­ty, jeśli cho­dzę w kra­wa­cie wyjąt­ko­wo rzad­ko, a każ­de­go roku dosta­ję nowy na imie­ni­ny, któ­re wła­śnie się zbli­ża­ją. I na koniec życzę temu panu miłe­go dnia (śmiech). Tutaj to wul­gar­ne sło­wo robi wiersz, wyostrza go. W takich przy­pad­kach pozwa­lam sobie na wul­ga­ry­zmy.

O roli praw­dy poezji w róż­nych okre­sach swo­je­go życia myśla­łem bar­dzo róż­nie. Teraz wyda­je mi się, że ona nie ma zna­cze­nia. Co to w ogó­le za kry­te­rium: czy wiersz jest praw­dzi­wy? Kie­dy czło­wiek sta­je się star­szy, cza­sem docho­dzi do wnio­sku, że tria­da, któ­ra stoi na war­cie har­mo­nii – pięk­no, dobro i praw­da nie jest jed­no­ścią, że cza­sem te poję­cia są roz­dziel­ne. Czy­li albo dobro, albo praw­da. Raczej nie wie­rzę w hasło, któ­re powta­rza­ją wszy­scy poli­ty­cy i duchow­ni, że praw­da nas wyzwo­li. Myślę, że życie jest za bar­dzo zło­żo­ne, żeby wszyst­ko było takie pro­ste. Cza­sem, żeby było dobro, nie moż­na mówić praw­dy. A z taką kate­go­rią jak pięk­no praw­da w ogó­le ma bar­dzo dziw­ne sto­sun­ki…

(Boh­da­na Zadu­ry wysłu­chał Roman Mały­now­ski, „ШО” Nr 3–5 (125–127) marzec-kwie­cień 2016.

Przy­laszcz­ka

Gdzie jest sta­ry dobry vizir
od bie­li jesz­cze biel­szej
cor­re­ga tabs
o sile wodo­spa­du
always ze skrzy­deł­ka­mi
kto by kie­dyś pomy­ślał
że będzie tęsk­nił nawet
za gościem od pra­lek
przy­no­szą­cym dobrą nowi­nę
cal­go­nu?

wzdę­te kobie­ty
z nie­świe­żym odde­chem
nie trzy­ma­ją moczu
kocha­ją szyć
ale bolą je pal­ce
nie mogą sobie pozwo­lić
na cho­ro­wa­nie
bo kocha­ją gro­mad­kę swo­ich wspa­nia­łych dzie­ci
więc łyka­ją ruti­no­scor­bin

jeśli zdo­bę­dziesz się
na ostat­ni dar ser­ca
twoi bli­scy otrzy­ma­ją
do 300 000 PLN
jako zwrot kosz­tów pogrze­bu
i innych wydat­ków

przed wysła­niem sms‑a
skon­sul­tuj się ze swo­im praw­ni­kiem
gdyż każ­dy sms nie­wła­ści­wie wysła­ny
zagra­ża two­je­mu życiu
lub zdro­wiu

w kinie w teatrze
przy sto­le
wszę­dzie dopa­da
to zło­wiesz­czo szy­der­cze
psi psi
face­ta któ­ry nie dobie­gnie
naszcza mi na buty
do zupy

po pro­stu męskość pierw­sza kla­sa

szu­kam cze­goś
co było­by bar­dziej przy­ja­zne
niż bie­gun­ka
hemo­ro­idy
zga­ga

Her­patch? To kłu­ją­ce sło­wo
ale nie bar­dziej niż pat­chwork
a opryszcz­ka
na ustach któ­rych nie masz
zamia­ru cało­wać
wła­ści­wie jest sym­pa­tycz­na
jak przy­laszcz­ka

A co oni dzi­siaj by zje­dli?
Nie Wło­cha nie Gre­ka nie Chiń­czy­ka
oni by zje­dli Pola­ka

przed prze­czy­ta­niem tego wier­sza
skon­sul­tuj się ze swo­im kry­ty­kiem
gdyż każ­dy wiersz nie­wła­ści­wie prze­czy­ta­ny
zagra­ża two­je­mu życiu
lub zdro­wiu

Cze­mu wła­śnie ten wiersz chciał­bym ofia­ro­wać Pio­tro­wi Śli­wiń­skie­mu na pięć­dzie­sią­te uro­dzi­ny? Z dwóch powo­dów – bo jako jeden z nie­wie­lu moich wier­szy w tytu­le ma kwia­tek, a te pozo­sta­łe nie wcho­dzą w grę: pokrzy­wę musiał­bym ode­brać nie­grzecz­nej dziew­czyn­ce, a żół­te kwiat­ki wariat­ce, a nie­za­leż­nie od tego, że kto daje i odbie­ra…, i tak zupeł­nie dla Pio­tra by się nie nada­wa­ły, podob­nie jak czar­ne mal­wy. „Sonet ten kwiat sztucz­ny” też odpa­da, bo dawać na uro­dzi­ny sztucz­ny kwia­tek to obciach.

Dru­gi powód rów­nie waż­ny, a może nawet waż­niej­szy, ukry­ty jest w ostat­niej stro­fie „Przy­laszcz­ki”. Kie­dy jest się mło­dym poetą, marzy się o tym, by mieć „swo­je­go” kry­ty­ka w bar­dziej zaawan­so­wa­nym wie­ku, kie­dy ma się na kar­ku już tro­chę lat, chcia­ło­by się, żeby ten kry­tyk nale­żał do młod­szej gene­ra­cji. Piotr speł­nia to kry­te­rium (nie mówiąc o wie­lu innych). Dedy­ku­jąc Mu „Przy­laszcz­kę”, chcę dać do zro­zu­mie­nia, że cza­sem myślę o Nim – może bez­czel­nie – wła­śnie jako o swo­im kry­ty­ku.

Łbem o bruk. Odpowiedzi Bohdana Zadury na pytania Grzegorza Dyducha w „Kwestionariuszu 2004”

Grze­gorz Dyduch: Dla­cze­go poezja jest waż­niej­sza niż pro­za?

Boh­dan Zadu­ra: Bo jak pisał (?) Adam Asnyk, trze­ba z języ­kiem naprzód iść, po sło­wa się­gać nowe, a nie w uwię­dłych… i tak dalej.

Czy pamię­ta Pan pierw­szy wła­sny wiersz, jeśli tak, to jak brzmiał jego tytuł albo inci­pit?

Pamię­tam, to był wiersz bez tytu­łu, napi­sa­ny przez dzie­się­cio­lat­ka, zaczy­nał się od linij­ki „Ej ty, gwar­na kaszub­ska mowo…”, na tyle kiep­ski i śmiesz­ny, że mogłem go wkle­ić do pro­zy (pew­nie dla­te­go go pamię­tam), koń­czył się jesz­cze lepiej, niż zaczy­nał: „Lecz gdy sztorm nastanie/ trze­ba wie­le pracy/ wysił­ku i poświęcenia// Dziel­ni są ryba­cy!”.

Kto po raz pierw­szy bole­śnie odmówił Panu talen­tu i dla­cze­go nie wziął Pan sobie tego do ser­ca?

Tym pierw­szym byłem ja sam, a nie wzią­łem tego sobie do ser­ca z wro­dzo­nej skrom­no­ści albo z wyuczo­nej chrze­ści­jań­skiej poko­ry; roz­są­dek – wyssa­ny z chłop­skich korze­ni (tego sło­wa w wier­szu bym nie użył) via pierś mamy – pod­po­wie­dział mi ide­olo­gię – nie nauczysz się pisać, bo brak ci talen­tu, to przy­naj­mniej nauczysz się czy­tać tych, któ­rzy dar talen­tu otrzy­ma­li. Co to za ból usły­szeć, że się nie ma talen­tu? Co inne­go usły­szeć, że się talent zmar­no­wa­ło. „Pegaz Zadu­ry wyrżnął łbem o bruk” – to usły­sza­łem z łamów „Tu i Teraz”, bar­dziej mnie to prze­stra­szy­ło, niż zabo­la­ło. „Poli­ty­kier­ski amok rzu­cił się Zadu­rze nie tyl­ko na mózg, ale i talent”. To był maj 1983 roku i przez parę dni myśla­łem, że mnie zamkną, co było­by przy­kre, bo nigdy nie mia­łem chę­ci cier­pieć za milio­ny.

Czy udało się kie­dyś Panu zdo­być choć­by na chwi­lę part­ne­ra dzię­ki wła­snej poezji?

Wstyd powie­dzieć. Wyłącz­nie. Na chwi­lę i nie tyl­ko na chwi­lę.

Jaka jest Pana ulu­bio­na potra­wa? Jeśli poezja to arty­ku­ły spo­żyw­cze, to jaki arty­kuł repre­zen­tu­ją Pana liry­ki?

Jeśli to nie jest (o ile Pan wie, a ja jesz­cze pamię­tam) pyta­nie roz­strzy­gnię­cia, to nie muszę, a nawet wręcz nie mogę tak odpo­wie­dzieć, żeby tak było tak, nie nie. Ulu­bio­na potra­wa, któ­rej nie jadło się od trzy­dzie­stu, a może i czter­dzie­stu lat? Zupa nic, kto zna, ten zro­zu­mie; kto nie, niech sobie myśli, że to jakaś meta­fo­ra. Zupa, któ­ra tak napraw­dę jest dese­rem. Zupa gula­szo­wa, ale ta goto­wa­na w kocioł­ku w ogro­dzie w Bala­ton­ke­ne­se przez Ildi­kó Rosón­czy (żonę Istvána Kovác­sa), halász­lé, ale ta goto­wa­na przez Istvána Kovác­sa (męża Ildi­ki Rosón­czy) przy Boro­ka, bable­ves Jokai módra, sma­żo­ne kanie (zebra­ne wła­sno­ręcz­nie na jakiejś jesien­nej pola­nie), pie­czo­ny boczek, bia­ły ser ze śmie­ta­ną i dże­mem more­lo­wym, sok ana­na­so­wy z lodem i mle­ko z lodem. To chy­ba taki skle­pik, o któ­rym kie­dyś się mówi­ło: szwarc, mydło i powi­dło. Mam nadzie­ję, że baaaaaaar­dzo dłu­gie spa­ghet­ti, i ancho­is, i ostra papry­ka, i może jakiś melon na tym stra­ga­nie też by się zna­lazł.

Który z żyją­cych pol­skich poetów zasłu­gu­je na Nobla?

Z dwój­ki nobli­stów mam wska­zać Ją lub Jego? No nie…

Jeże­li rację miał Gom­bro­wicz, pisząc, że „poeci lęgną się wszę­dzie jak robac­two”, to dla­cze­go?

Mówi­my „roba­ki”, a nie myśli­my wca­le o pła­ziń­cach, obleń­cach, wstęż­nia­kach, kol­co­gło­wach, wrot­kach czy pier­ście­ni­cach, myśli­my raczej o owa­dach – pru­sa­kach, kara­lu­chach i tym podob­nych. Podob­no do owa­dów nale­ży przy­szłość. Że się poeci lęgną wszę­dzie jak robac­two? Widać wszę­dzie są po temu sprzy­ja­ją­ce warun­ki, od cza­su gdy pewien anioł z ogni­stym mie­czem wypeł­nił swo­ją misję.