Podziemia wyobraźni i wrażliwości

Nowa książ­ka Dariu­sza Sośnic­kie­go: kolej­ne potwier­dze­nie kla­sy tego poety, jed­ne­go z naj­cie­kaw­szych auto­rów swo­je­go poko­le­nia. To tak­że – prze­pra­szam za kolo­kwia­lizm – kawał dobrej poezji, cze­goś na pozór nie­okre­ślo­ne­go i nie­co wid­mo­we­go, a prze­cież wyraź­nie odczu­wal­ne­go. Traf­na meta­fo­ra, ucho do słów, bez­błęd­ny rytm i zba­wien­na sła­bość do deta­li. Cze­góż chcieć wię­cej? A nie są to bynaj­mniej jedy­ne jako­ści, dla któ­rych war­to się­gnąć po Pań­stwo P.

Sośnic­ki pozo­sta­je dla mnie poetą miej­sca. I to miej­sca szcze­gól­ne­go, nie­rzad­ko obwa­ro­wa­ne­go i zata­ra­so­wa­ne­go, przy­pra­wia­ją­ce­go o lek­ką klau­stro­fo­bię, z któ­rej ratu­ją tyl­ko sło­wa. Opi­sy­wa­ne przez nie­go życie nale­ża­ło­by okre­ślić chy­ba mia­nem „życia na wyspie” – tyle w nim gra­nic, któ­re zda­ją się nie­prze­kra­czal­ne i śle­pych uli­czek poja­wia­ją­cych się na koń­cu naj­bar­dziej obie­cu­ją­cych dróg. Cały tom wpi­sa­ny jest w błęd­ne koło, ale same wier­sze, pod­da­ne pre­sji przy­mu­sów i ogra­ni­czeń, wycho­dzą na swo­je. Dopraw­dy, moż­na z nimi iść pod rękę. Sośnic­ki ma zawsze w zana­drzu kil­ka histo­rii o podró­żach, jed­nak moim zda­niem naj­dal­sze wypra­wy odby­wa­ją się tutaj w języ­ku, na pozór prze­zro­czy­stym i odda­ją­cym żywioł codzien­nej mowy, w isto­cie jed­nak spę­ka­nym, chro­po­wa­tym, zawią­zu­ją­cym dzi­wacz­ne alian­se słów, brzmień, sen­sów. I jeśli nawet mniej jest w Pań­stwie P. sur­re­ali­stycz­nych sko­ja­rzeń i związ­ków, cechu­ją­cych wcze­śniej­sze tomy tego poety, wię­cej za to świa­do­mie przy­wo­ły­wa­nych i powta­rza­nych fra­ze­sów, to jed­nak książ­ka jako całość wycho­dzi poza doświad­cze­nie „tutaj i teraz”, sku­tecz­nie pod­wa­ża­jąc sens zwy­cza­jo­wo nada­wa­ny codzien­nym rytu­ałom – a te odgry­wa­ją u Sośnic­kie­go rolę gut, „egzy­sten­cjal­nych” pro­ta­go­ni­stów.

W skła­da­ją­cym się z dwóch czę­ści („Z Pań­stwa P.” i „Z dzien­nicz­ka Pana P.”) tomie dużo jest obra­zów znie­ru­cho­mie­nia i zasty­gnię­cia w jed­nej pozy­cji. Sce­ny są tyl­ko pozor­nie rodza­jo­we. W środ­ku mia­sta, a więc tam, gdzie znaj­du­je się sto­li­ca Pań­stwa P. i gdzie roz­gry­wa się akcja więk­szo­ści wier­szy, wyra­sta­ją wie­że i latar­nie mor­skie, a zza zasłon prze­świ­tu­ją ska­ły i antycz­ne fry­zy. Sośnic­ki jest mistrzem zatrzy­ma­ne­go pla­nu, jakie­goś przy­pad­ko­we­go table­au, któ­re doma­ga się roz­wi­nię­cia, ale ule­ga zamknię­ciu wraz z koń­cem wier­sza. Pozo­sta­ją nie­za­po­mnia­ne obra­zy – i war­to dla nich trzy­mać książ­kę pod ręką, bo nie­któ­re wier­sze mogą chcieć powró­cić, i czę­sto powra­ca­ją, ale pod­świa­do­mie, jak­by­śmy mie­li je „na języ­ku”: już pra­wie wie­my, skąd nam się przy­po­mnia­ły, ale w isto­cie nie wie­my, dostęp do nich blo­ku­je jakiś śle­py zatrzask.

Tak mi się czy­ta­ją wier­sze Sośnic­kie­go. Tak­że te nowe, rów­nie wykwint­ne co poprzed­nie, scho­dzą­ce do pod­zie­mia wyobraź­ni i wraż­li­wo­ści. Doj­rze­wa­ją tam jak dobre wino. Cze­ka­ją na swój czas.