recenzje / IMPRESJE Mały duży apokryf Filipa
Jacek Gutorow
Esej Jacka Gutorowa towarzyszący premierze książki Pod słońce było Filipa Zawady, wydanej w Biurze Literackim 31 grudnia 2014 roku.
Nie mam większych wątpliwości: to najlepsza książka Filipa Zawady. Niezbyt długa powieść (równie dobrze można by ją nazwać anty-powieścią) zawiera tropy i chwyty znane czytelnikom z poprzednich tekstów tego autora. Jest fragmentaryczność narracji i surrealistyczna niezborność poszczególnych fragmentów; jest przewrotna łże-logika mniej lub bardziej pozorowanej akcji; jest predylekcja do rozbijania opowieści na podzbiory oderwanych aforyzmów, nonsensownych dialogów i nie do końca wiarygodnych rozwinięć; jest wreszcie czarny humor zmieszany z głębinową melancholią. Teraz wszystkie elementy zostały połączone w całość, nader frapującą, posiadającą własny rytm i intensywny kolor. W kontekście tej na poły autobiograficznej (a może po prostu autobiograficznej) opowieści dotychczasowe teksty wrocławskiego poety i prozaika jawią się jako zapowiedzi i szkice przygotowawcze. Staje się jasne, że wcześniej mieliśmy do czynienia z próbami. Otrzymujemy dzieło dojrzałej wrażliwości i wyobraźni, pozostające w pamięci i zachęcające do ponownej lektury.
Nie podejmuję się streszczenia opowiedzianej przez autora historii, tym bardziej, że ma ona w dużej mierze charakter nieciągły, migawkowy i pozbawiony jednej narracyjnej osi (choć niewątpliwie mamy w niej coś w rodzaju dramatycznego rozwoju wydarzeń czy ciążenia ku rozwiązaniu akcji). Pod słońce było to proza zdecydowanie poetycka, oparta na obrazach, delikatnie podkreślonych niuansach i celnie zrytmizowanych fragmentach. Anegdota rozwija się zrywami i odśrodkowo. Trzydziestokilkuletni narrator opowiada o narodzinach syna, popada w solipsystyczną prostrację, trafia do szpitala dla psychicznie chorych, wreszcie odnajduje siebie i sankcję swojego istnienia w przebłyskach światła i metaforze strzały wypuszczonej z łuku; gdzieś w środku tej historii pojawia się opowieść o dziadkach, stanowiąca bez wątpienia istotny względem pozostałych motywów kontrapunkt. Ale Pod słońce było to coś więcej niż opowieść. O ostatecznym wrażeniu, jakie pozostawia w nas książka, decyduje jej rytm i klimat, tudzież lekkość i spławność prozy balansującej na krawędzi nonsensu i surrealistycznego imaginarium, otwierającej pole do domysłów i nie do końca wyrażalnych sensów, precyzyjnej, a zarazem nie pozwalającej na ustawienie ostrości obrazu.
Warto przypomnieć zdanie, jakie na marginesie Watta Becketta zapisał onegdaj Marek Kędzierski – zdaniem polskiego tłumacza język powieściowy irlandzkiego Obłomowa (określenie Mary McCarthy) „wyróżnia się łatwo wyczuwalnym, acz trudnym do scharakteryzowania nastrojem”. Podobne odczucie miałem w trakcie lektury Zawady: nieokreślony i dojmujący nastrój. Są też znaczące różnice. Podczas gdy bohaterowie Becketta nie potrafią wyjść poza krąg tautologicznego języka, a ich tożsamość traci kontury, w historii opowiedzianej przez polskiego autora pojawia się wątek ocalenia. Wydaje mi się on zauważalny w znakomicie napisanych scenach nauki strzelania z łuku (przypominających klimatem właśnie Watta i scenę szalonego tańca w ogrodzie), kiedy to główny bohater książki, podejmujący naukę trafiania do celu, najwyraźniej przełamuje krąg niemocy i odkrywa intuicję swojego prawdziwego „ja”. Dodajmy, że książka poprzedzona jest cytatem z jednego z wierszy Rilkego: „jak strzała, która opiera się cięciwie/ aby spięta w odskoku być już czymś więcej niż sobą/ Nie ma dla nas zatrzymania” (tłum. Bernard Antochewicz). Słowa te dadzą się, rzecz jasna, różnorako tłumaczyć. Niewątpliwy jest w nich jednak moment przełamania apatii i wyjścia z tautologii własnej jaźni. Istotnym składnikiem tego doświadczenia jest świadomość pisania jako procesu wyobcowania, ale i zbliżenia. W pewnej chwili narrator zauważa: „Pisanie wciska się między życie i śmierć i od jednego i drugiego oddala” – ważne słowa i jedno z bardziej przykuwających uwagę wyznań padających w książce.
Pod słońce było można interpretować jako studium niemożności współbycia z innymi albo jako historię wycofania się z życia. Można ją również czytać jako apokryf traktujący o odnajdywaniu siebie w innych (jak owa epigraficzna strzała Rilkego, odnajdująca się w napiętej cięciwie i locie). Dla wielu czytelników będzie to wreszcie opowieść o samotności. Wspólne będzie, myślę, wrażenie melancholii i pogłębiającej się przejrzystości anegdoty, dziwności istnienia i wypełniającego je zagadkowego pulsu. Wrocławskiemu autorowi udało się odnaleźć język i formułę, w jakich odczucia te znajdują wyraz i przedłużenie w czytelniczej wrażliwości. Co więcej, w intrygujący sposób oddał smutek wyczerpujących się narracji i swego rodzaju uspokojenie towarzyszące widokowi zapadających się, implodujących znaczeń.
Książka kończy się rozmową Filipa-ojca z Filipem-synem: „- Tato, dlaczego mnie straszysz? – Przecież cię nie straszę. – Straszysz mnie, kiedy cię nie ma”. Trudno nazwać to podsumowaniem czy zakończeniem. Jeszcze jeden apokryf o smutku dzieciństwa i iluzji dorosłości, ich nieuchronnym spotkaniu, ponownych, trudniejszych narodzinach.
O AUTORZE
Jacek Gutorow
Urodzony 12 września 1970 roku w Grodkowie. Poeta, krytyk, tłumacz. Pracuje w Instytucie Filologii Angielskiej Uniwersytetu Opolskiego. Laureat Nagrody im. Kazimiery Iłłakowiczówny (1998), Fundacji Kultury (2003) oraz Nagrody im. Ludwika Frydego (2003). Nominowany do Nagrody Literackiej Nike, Nagrody Literackiej Gdynia oraz Nagrody Mediów Publicznych Cogito za opublikowany w 2008 roku tom Inne tempo. Mieszka w Opolu.
powiązania
Nocna zmiana
dzwieki / WYDARZENIA Glyn Maxwell
Jacek Gutorow
Jerzy Jarniewicz
Paweł Marcinkiewicz
Simon Armitage
Zapis całego spotkania autorskiego Simona Armitage’a, Glyna Maxwella, Jacka Gutorowa, Jerzego Jarniewicza i Pawła Marcinkiewicza w trakcie festiwalu Port Legnica 2003.
WIĘCEJ
X i Ruchome święta
dzwieki / WYDARZENIA Jacek Gutorow
Tomasz Majeran
Zapis całego spotkania autorskiego Jacka Gutorowa i Tomasza Majerana podczas Portu Legnica 2001.
WIĘCEJ
Pozytywki i marienbadki
nagrania / Między wierszami Andrzej Sosnowski
Anna Kałuża
Jacek Gutorow
Joanna Orska
Kamil Zając
Piotr Śliwiński
Wojciech Bonowicz
O twórczości Andrzeja Sosnowskiego wypowiadają się Wojciech Bonowicz, Jacek Gutorow, Anna Kałuża, Joanna Orska, Piotr Śliwiński, Kamil Zając.
WIĘCEJ
Nieumówione spotkania albo jak czytałem Heaneya po polsku
recenzje / ESEJE Jacek Gutorow
Esej Jacka Gutorowa na temat poezji Seamusa Heaneya, towarzyszący wydaniu antologii 100 wierszy wypisanych z języka angielskiego, w wyborze i przekładzie Jerzego Jarniewicza, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 24 września 2018 roku.
WIĘCEJ
Język to zjawisko widmowe
wywiady / O PISANIU Jacek Gutorow
Simon Armitage
Rozmowa Jacka Gutorowa z Simonem Armitage’em, towarzysząca wydaniu antologii 100 wierszy wypisanych z języka angielskiego, w wyborze i przekładzie Jerzego Jarniewicza, która ukaże się nakładem Biura Literackiego 15 października 2018 roku.
WIĘCEJ
Niezmordowany obserwator
recenzje / ESEJE Jacek Gutorow
Recenzja Jacka Gutorowa książki Spóźniony śpiewak Williama Carlosa Williamsa w przekładzie Julii Hartwig, wydanej w Biurze Literackim w 5 stycznia 2009 roku, a w wersji elektronicznej 10 kwietnia 2019 roku.
WIĘCEJ
Trudna kontynuacja
recenzje / ESEJE Jacek Gutorow
Recenzja Jacka Gutorowa towarzysząca premierze książki Po tęczy Andrzeja Sosnowskiego, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 17 września 2007 roku, a w wersji elektronicznej 12 lutego 2018 roku.
WIĘCEJ
Hymn do życia
recenzje / ESEJE Jacek Gutorow
Recenzja Jacka Gutorowa książki Nad rzeką Esther Kinsky w tłumaczeniu Sławy Lisieckiej, wydanej przez Biuro Literackie 25 września 2017 roku.
WIĘCEJ
Leśmian galore
wywiady / O PISANIU Jacek Gutorow
Rozmowa Katarzyny Northeast z Jackiem Gutorowem.
WIĘCEJ
Lodowiec
recenzje / KOMENTARZE Jacek Gutorow
Komentarz Jacka Gutorowa do książki Z tamtej strony ciszy Bolesława Leśmiana, wydanej w Biurze Literackim 8 listopada 2012 roku.
WIĘCEJ
Zimne, wykalkulowane wiersze
dzwieki / RECYTACJE Jacek Gutorow
Wiersz z tomu Inne tempo, zarejestrowany podczas spotkania “Inne państwa” na festiwalu Port Wrocław 2009.
WIĘCEJ
Inne tempo
nagrania / Między wierszami Jacek Gutorow
Z Jackiem Gutorowem o wydanej w 2009 roku książce rozmawiają Marta Podgórnik i Krzysztof Siwczyk. Filmowa etiuda do wiersza „Creative writing” w reżyserii Anny Jadowskiej.
WIĘCEJ
Implozja
recenzje / ESEJE Jacek Gutorow
Recenzja Jacka Gutorowa z książki Życie na Korei Andrzeja Sosnowskiego.
WIĘCEJ
Pierwszy polski Green
recenzje / ESEJE Jacek Gutorow
Szkic Jacka Gutorowa towarzyszący premierze książki Kochając Henry’ego Greena w przekładzie Andrzeja Sosnowskiego, która ukazała się 27 kwietnia 2015 roku nakładem Biura Literackiego.
WIĘCEJ
Z rozpędu (nowe wiersze Dariusza Sośnickiego)
recenzje / IMPRESJE Jacek Gutorow
Esej Jacka Gutorowa towarzyszący premierze książki Spóźniony owoc radiofonizacji Dariusza Sośnickiego, wydanej w Biurze Literackim 3 listopada 2014 roku.
WIĘCEJ
O dwóch książkach
recenzje / ESEJE Jacek Gutorow
Recenzja Jacka Gutorowa z książek Kolejowe dzieci Seamusa Heaney’a oraz Zapisy rozmów. Wywiady z poetami brytyjskimi Piotra Sommera.
WIĘCEJ
Poza drzewa, poza języki
recenzje / IMPRESJE Jacek Gutorow
Esej Jacka Gutorowa towarzyszący premierze książki Dzieła zebrane, tom 2 Tymoteusza Karpowicza.
WIĘCEJ
Laurka dla Edmunda White’a
recenzje / ESEJE Jacek Gutorow
Recenzja Jacka Gutorowa z książki Zuch Edmunda White’a.
WIĘCEJ
Temat z Tadeusza Pióry (na marginesie tomu “O dwa kroki stąd. 1992- 2011”)
recenzje / NOTKI I OPINIE Jacek Gutorow
Recenzja Jacka Gutorowa z książki O dwa kroki stąd Tadeusza Pióry.
WIĘCEJ
zbierane, gubione
debaty / KSIĄŻKI I AUTORZY Jacek Gutorow
Głos Jacka Gutorowa w debacie “Po co nam Dzieła zebrane Karpowicza”.
WIĘCEJ
Coś niepoliczalnego
debaty / KSIĄŻKI I AUTORZY Jacek Gutorow
Głos Jacka Gutorowa w debacie “Czy Nobel zasłużył na Różewicza?”.
WIĘCEJ
Notatki o nowej książce Wojtka Bonowicza
recenzje / ESEJE Jacek Gutorow
Recenzja Jacka Gutorowa z książki Wojciecha Bonowicza.
WIĘCEJ
A imię jego nieprzewidywalność
recenzje / ESEJE Jacek Gutorow
Recenzja Jacka Gutorowa z książki Radiowidmo Agnieszki Mirahiny.
WIĘCEJ
O wierszach, które stają na palcach. Nad brzegierz rzeki ? instrukcja obsługi.
recenzje / KOMENTARZE Jacek Gutorow
Autorski komentarz Jacka Gutorowa do książki Nad brzegiem rzeki.
WIĘCEJ
To zaangażowanie domaga się zwrotu
wywiady / O KSIĄŻCE Jacek Gutorow
Paweł Kaczmarski
Rozmowa Pawła Kaczmarskiego z Jackiem Gutorowem o książce Rzeczywiste i nierzeczywiste staje się jednym ciałem Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 3 grudnia 2009 roku.
WIĘCEJ
Raz jeszcze, po słowie, w otwartych drzwiach (fragment)
recenzje / ESEJE Jacek Gutorow
Recenzja Jacka Gutorowa z książki Makijaż Jerzego Jarniewicza.
WIĘCEJ
Wiersze bez odpowiedzi
recenzje / ESEJE Jacek Gutorow
Recenzja Jacka Gutorowa z książki Piosenka o zależnościach i uzależnieniach Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego.
WIĘCEJ
O Firbanku w siedmiu punktach
recenzje / ESEJE Jacek Gutorow
Recenzja Jacka Gutorowa z książki Studium temperamentu Rolanda Firbanka.
WIĘCEJ
Podziemia wyobraźni i wrażliwości
recenzje / ESEJE Jacek Gutorow
Recenzja Jacka Gutorowa z książki Państwo P. Dariusza Sośnickiego.
WIĘCEJ
Wyzwanie dla czytelnika
debaty / ANKIETY I PODSUMOWANIA Jacek Gutorow
Głos Jacka Gutorowa w debacie “Książka 2008”.
WIĘCEJ
O Wojaczku wielokrotnym
recenzje / NOTKI I OPINIE
Bogusław Kierc
Jacek Gutorow
Jacek Łukasiewicz
Komentarze Bogusława Kierca, Jacka Gutorowa, Jacka Łukasiewicza, Andrzeja Zawady.
WIĘCEJ
O Bez stempla
recenzje / NOTKI I OPINIE Adam Wiedemann
Anna Kałuża
Jacek Gutorow
Piotr Śliwiński
Komentarze Anny Kałuży, Jacka Gutorowa, Adama Wiedemanna, Piotra Śliwińskiego, Piotra Bogaleckiego.
WIĘCEJ
O Małych cieniach wielkich czarnoksiężników
recenzje / NOTKI I OPINIE Bogusław Kierc
Jacek Gutorow
Karol Maliszewski
Komentarze Jacka Gutorowa, Karola Maliszewskiego i Bogusława Kierca.
WIĘCEJ
O Po tęczy
recenzje / NOTKI I OPINIE Grzegorz Jankowicz
Iga Noszczyk
Jacek Gutorow
Kuba Mikurda
Paweł Mackiewicz
Komentarze Jacka Gutorowa, Pawła Mackiewicza, Kuby Mikurdy, Igi Noszczyk, Grzegorza Jankowicza.
WIĘCEJ
"Tęczowe" origami
recenzje / NOTKI I OPINIE Jacek Gutorow
Nota Jacka Gutorowa o książce Gdzie koniec tęczy nie dotyka ziemi Andrzeja Sosnowskiego.
WIĘCEJ
Zadura – krytyk i eseista
recenzje / NOTKI I OPINIE Jacek Gutorow
Recenzja Jacka Gutorowa towarzysząca premierze dwutomowej edycji Szkiców, recenzji, felietonów Bohdana Zadury, wydanej w Biurze Literackim 4 czerwca 2007 roku.
WIĘCEJ
Amerykanie według Sommera
recenzje / ESEJE Jacek Gutorow
Recenzja Jacka Gutorowa z książki O krok od nich Piotra Sommera.
WIĘCEJ
Znaki wspólnoty
recenzje / ESEJE Jacek Gutorow
Recenzja Jacka Gutorowa z książki Pełne morze Wojciecha Bonowicza.
WIĘCEJ
O Pełnym morzu
recenzje / NOTKI I OPINIE Dariusz Sośnicki
Jacek Gutorow
Jarosław Borowiec
Kuba Mikurda
Piotr Kępiński
Komentarza Jacka Gutorowa, Jarosława Borowca, Dariusza Sośnickiego, Mariana Stali, Piotra Kępińskiego i Kuby Mikurdy.
WIĘCEJ
Medytacja, Ostatni dzień wakacji, Inwokacja
recenzje / KOMENTARZE Jacek Gutorow
Autorski komentarz Jacka Gutorowa do wierszy z książki Nad brzegiem rzeki (1990-2010).
WIĘCEJ
Poeci: Filip ZAWADA
nagrania / Między wierszami Filip Zawada
Program telewizyjny „Poeci”, w którym Wojciech Bonowicz rozmawia z Filipem Zawadą.
WIĘCEJ
Filip Zawada Pod słońce było
recenzje / ESEJE Magdalena Wołowicz
Recenzja Magdaleny Wołowicz z książki Filipa Zawady Pod słońce było, która ukazała się na blogu Kącik z książkami.
WIĘCEJ
Opowieść o niezwyczajnym szaleństwie
recenzje / ESEJE Marcin Pawlik
Recenzja Marcina Pawlika z książki Pod słońce było Filipa Zawady, która ukazała 9 lutego 2015 roku na stronie Popmoderna.pl.
WIĘCEJ
Terapia łukiem i piórem …czyli o Filipie, który znalazł wewnętrzny spokój
recenzje / ESEJE Mikołaj Marszycki
Recenzja Mikołaja Marszyckiego z książki Pod słońce było Filipa Zawady, która ukazała na blogu Mikołaj Marszycki: Na temat.
WIĘCEJ
Jak żyć, panie Zawada, jak żyć?
recenzje / ESEJE Barbara Englender
Recenzja Barbary Englender z książki Pod słońce było Filipa Zawady, która ukazała się 24 kwietnia w portalu Xiegarnia.pl.
WIĘCEJ
Czasem najlepiej widać, gdy się patrzy pod słońce
recenzje / ESEJE Dorota Olearczyk
Recenzja Doroty Olearczyk z książki Pod słońce było Filipa Zawady, która ukazała się 18 stycznia 2015 roku na stronie pik.wroclaw.pl.
WIĘCEJ
Filip Zawada Pod słońce było
recenzje / ESEJE Ula Orlińska-Frymus
Recenzja Uli Orlińskiej-Frymus z książki Pod słońce było Filipa Zawady, która ukazała się 22 stycznia 2015 roku na stronie szuflada.net.
WIĘCEJ
Przeciwnikiem zawsze jesteś ty sam
recenzje / ESEJE Tymoteusz Milas
Recenzja Tymoteusza Milasa z książki Pod słońce było Filipa Zawady.
WIĘCEJ
Tłumaczenie z polskiego na polski
recenzje / KOMENTARZE Filip Zawada
Komentarz Filipa Zawady do fragmentu książki Pod słońce było, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 31 grudnia 2014 roku.
WIĘCEJ
Notatki o nowej książce Filipa Zawady
recenzje / IMPRESJE Karol Maliszewski
Esej Karola Maliszewskiego towarzyszący premierze książki Pod słońce było Filipa Zawady, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 31 grudnia 2014 roku.
WIĘCEJ
„Boże kobznij rozumku”*
wywiady / O KSIĄŻCE Filip Zawada
Z okazji wydania książki Pod słońce było jej bohater Filip Zawada rozmawia ze swoim tatą Filipem Zawadą, który także jest bohaterem wspomnianej wyżej książki.
WIĘCEJ
Sześć zakładów o miejsce krytyki (wokół Księgi zakładek Jacka Gutorowa)
recenzje / IMPRESJE Jakub Skurtys
Recenzja Jakuba Skurtysa z ksiażki Księga zakładek Jacka Gutorowa.
WIĘCEJ
Czytelnik osobny
recenzje / ESEJE Krzysztof Jaworski
Recenzja Marcina Jaworskiego z książki Księga zakładek Jacka Gutorowa.
WIĘCEJ
Głowa pełna zakładek. Wokół Księgi zakładek Jacka Gutorowa
recenzje / ESEJE Marcin Jurzysta
Recenzja Marcina Jurzysty z książki Księga zakładek Jacka Gutorowa.
WIĘCEJ
Portret człowieka nieuformowanego
recenzje / ESEJE Paweł Mackiewicz
Recenzja Pawła Mackiewicza z książki Urwany ślad Jacka Gutorowa.
WIĘCEJ
Sześć głosów o wierszach Jacka Gutorowa
recenzje / NOTKI I OPINIE Adam Wiedemann
Konrad Wojtyła
Mieczysław Orski
Piotr Śliwiński
Zdzisław Jaskuła
Komentarze Zdzisława Jaskuły, Andrzeja Nowaka, Mieczysława Orskiego, Piotra Śliwińskiego, Adama Wiedemanna oraz Konrada Wojtyły.
WIĘCEJ
"Gra w literackość" i "gra w życie"
recenzje / ESEJE Krzysztof Siwczyk
Recenzja Krzysztofa Siwczyka z książki Inne tempo Jacka Gutorowa.
WIĘCEJ
O ambicji oraz poezji zasłaniającej widoki
recenzje / ESEJE Jakub Winiarski
Recenzja Krzysztofa Siwczyka z książki Inne tempo Jacka Gutorowa.
WIĘCEJ
O Innym tempie
recenzje / NOTKI I OPINIE Jarosław Borowiec
Konrad Wojtyła
Komentarze Sławomira Kuźnickiego, Konrada Wojtyły i Jarosława Borowca.
WIĘCEJ
O Urwanym śladzie
recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Kałuża
Bogusław Kierc
Paweł Mackiewicz
Komentarze Anny Kałuży, Bogusława Kierca i Pawła Mackiewicza.
WIĘCEJ