Żółte popołudnie

Bałwan

Trze­ba mieć zmro­żo­ny umysł,
Aby doj­rzeć mróz i gałę­zie
Sosen pod nawi­sem śnie­gu;

Trze­ba być dobrze zmar­z­nię­tym,
Aby dostrzec lodo­wą czu­pry­nę jałow­ca,
Dzi­kie świer­ki w odle­głym poły­sku

Stycz­nio­we­go słoń­ca, i nie myśleć przy tym
O żad­nych nie­szczę­ściach, gdy zawo­dzi wiatr,
Gdy te kil­ka liści wyda­je odgłos,

Któ­ry zda­je się docho­dzić z kra­iny,
Gdzie gwiż­dże ten sam wiatr
W tym samym opu­sto­sza­łym miej­scu,

A ten, któ­ry słu­cha, słu­cha pośród śnie­gu,
Jakiś nikt, któ­ry widzi
Nic, któ­re­go nie ma, i nic, któ­re jest.

Trzynaście sposobów
patrzenia na kosa

I

Pośród dwu­dzie­stu ośnie­żo­nych gór
Jedy­ną rucho­mą rze­czą
Była źre­ni­ca kosa.

II

Mia­łem w sobie trzy umy­sły
Jak drze­wo,
Na któ­rym są trzy kosy.

III

Kos zawi­ro­wał z jesien­ny­mi wia­tra­mi.
To była część pan­to­mi­my.

IV

Męż­czy­zna i kobie­ta
Są jed­nym.
Męż­czy­zna i kobie­ta i kos
Są jed­nym.

V

Nie wiem, co wolę:
Pięk­no modu­la­cji
Czy pięk­no alu­zji,
Kosa, gdy gwiż­dże,
Czy kosa w chwi­lę potem.

VI

Sople wypeł­ni­ły wyso­kie okno
Bar­ba­rzyń­skim szkłem.
Cień kosa
Prze­ci­nał je, wte i wewte.
Nastrój
Wytro­pił w cie­niu
Jakąś nie­czy­tel­ną przy­czy­nę.

VII

Och, wychu­dze­ni ludzie z Had­dam,
Cze­mu wyobra­ża­cie sobie zło­te pta­ki?
Nie widzi­cie, jak kos
Krą­ży mię­dzy sto­pa­mi
Waszych kobiet?

VIII

Znam szla­chet­ne akcen­ty
I czy­ste, nie­uchron­ne ryt­my;
Ale wiem też,
Że kos jest czę­ścią
Tego, co wiem.

IX

Kie­dy kos znik­nął z pola widze­nia,
Zazna­czył kra­wędź
Jed­ne­go z wie­lu kół.

X

Na widok kosów,
Lecą­cych w zie­lo­nym świe­tle,
Nawet strę­czy­ciel­ki eufo­nii
Krzyk­nę­ły­by na cały głos.

XI

Jechał przez Con­nec­ti­cut
W szkla­nym powo­zie.
Nagle prze­szył go strach,
Że wziął
Cień swe­go baga­żu
Za kosy.

XII

Rze­ka poru­sza się.
Kos musi lecieć.

XIII

Przez całe popo­łu­dnie był wie­czór.
Śnie­ży­ło
I mia­ło śnie­żyć.
Kos sie­dział
Na gałę­zi cedru.

Idea porządku w Key West

Kobie­cy śpiew niósł się nad geniu­szem morza.
Woda nie sta­ła się nigdy myślą albo gło­sem,
Czymś w peł­ni cie­le­snym, wyma­chu­ją­cym
Pusty­mi rękaw­ka­mi; lecz w jej pan­to­mi­mie
Krył się szloch, przez cały czas był płacz,
Obcy nam, choć go rozu­mie­li­śmy,
Nie­ludz­ki, cał­kiem oce­anicz­ny.

Woda nie była maską. Nie była maską kobie­ta.
Pio­sen­ka i fale nie brzmia­ły rów­no­cze­śnie,
Bo choć kobie­ta śpie­wa­ła to, co wła­śnie sły­sza­ła,
To w jej śpie­wie dało się roz­róż­nić sło­wa.
Być może w każ­dej kaden­cji wzbu­rzo­na woda
Mie­sza­ła się ze świsz­czą­cym wia­trem;
Ale sły­sze­li­śmy kobie­tę, nie wodę.

To ona nada­wa­ła bieg pio­sen­ce.
Wiecz­nie prze­sło­nię­te morze ze swą roz­pacz­li­wą gesty­ku­la­cją
Było jedy­nie miej­scem, przez któ­re szła, śpie­wa­jąc.
Czyj to duch? – Pyta­li­śmy, bo prze­cież
Cho­dzi­ło nam o ducha, bo trze­ba było
O to pytać tak czę­sto, jak śpie­wa­ła.

Gdy­by to był tyl­ko ciem­ny głos morza,
Wycho­dzą­cy z fal lub choć­by falą bar­wio­ny;
Gdy­by to był tyl­ko głos nie­ba i chmur,
Docho­dzą­cy skąd­inąd, z zato­pio­nej w wodzie rafy,
To jak­kol­wiek czy­sty, był­by gło­sem głę­bo­kie­go powie­trza,
Wzno­szą­cą się powietrz­ną mową, tonem lata
Brzmią­cym upar­cie, jak­by lato nie mia­ło się skoń­czyć,
I niczym wię­cej. A prze­cież było coś jesz­cze,
Nie tyl­ko jej czy nasz głos; coś sły­szal­ne­go
W pozba­wio­nych zna­cze­nia zbie­gach wody i wia­tru,
Teatral­nych dystan­sach, spi­żo­wych cie­niach
Pię­trzą­cych się wyso­ko na hory­zon­tach, gór­skich kli­ma­tach
Nie­ba i morza.

To w jej śpie­wie

Naj­do­bit­niej jawi­ło się gasną­ce nie­bo.
To ona wymie­rzy­ła godzi­nę jego samot­no­ści.
To ona była stwór­cą świa­ta,
W któ­rym śpie­wa­ła. A kie­dy śpie­wa­ła, fale,
Jak­kol­wiek nie­świa­do­me, sta­wa­ły się jaź­nią,
Czy­li jej pio­sen­ką, bo to ona stwa­rza­ła.
Patrzy­li­śmy, jak idzie tak sama,
I wie­dzie­li­śmy, że ist­nie­je dla niej tyl­ko jeden świat:
Ten, o któ­rym śpie­wa i któ­ry śpie­wem stwa­rza.

Ramo­nie Fer­nan­dez, powiedz, jeśli wiesz,
Co się sta­ło, gdy już ustał śpiew i trze­ba nam było
Wra­cać do mia­stecz­ka, dla­cze­go te szkla­ne świa­tła,
Świa­tła łodzi rybac­kich sto­ją­cych na kotwi­cy
W zapa­da­ją­cej nocy, roz­ko­ły­sa­nych w powie­trzu,
Pod­da­ły sobie noc i podzie­li­ły morze,
Usta­li­ły lśnią­ce stre­fy i błysz­czą­ce bie­gu­ny,
Ukła­da­jąc, pogłę­bia­jąc, hip­no­ty­zu­jąc noc.

Och! Bło­go­sła­wio­na pasja porząd­ku, bla­dy Ramo­nie,
Pasja twór­cy, któ­ry ukła­da sło­wa morza,
Sło­wa pach­ną­cych por­ta­li pod ciem­nie­ją­cy­mi gwiaz­da­mi,
I jesz­cze nas samych, i naszych począt­ków,
Kła­dąc wid­mo­we gra­ni­ce, wyra­zist­sze tony.

O poezji nowoczesnej

Poemat umy­słu w akcie odnaj­dy­wa­nia
Tego, co będzie odpo­wied­nie. Kie­dyś nie musiał
Szu­kać: sce­na była przy­go­to­wa­na; poemat powta­rzał
Wcze­śniej napi­sa­ny sce­na­riusz.

Potem cały teatr zamie­nio­no

Na coś inne­go. Jego prze­szłość ode­szła do lamu­sa.

Musi być żywy, musi opa­no­wać mowę kon­kret­ne­go miej­sca.
Musi sta­wić czo­ło męż­czy­znom tego cza­su i wyjść na spo­tka­nie
Kobie­tom tego cza­su. Musi myśleć o woj­nie
I odnaj­dy­wać to, co będzie odpo­wied­nie. Musi
Budo­wać nową sce­nę. Musi sta­nąć na tej sce­nie
I, jak zde­spe­ro­wa­ny aktor, powo­li
I z uwa­gą wypo­wia­dać sło­wa, któ­re już w uchu,
Naj­de­li­kat­niej­szym uchu umy­słu, powta­rza­ją
Dokład­nie to, co samo chce usły­szeć. Na ten dźwięk
Nie­wi­docz­na publicz­ność zaczy­na słu­chać,
Nie sztu­ki, ale samej sie­bie, wyra­żo­nej
W uczu­ciu jak­by dwoj­ga ludzi, jak­by dwóch
Uczuć zle­wa­ją­cych się w jed­no. Aktor jest
Meta­fi­zy­kiem w ciem­no­ści, szar­pie
Instru­ment, szar­pie obo­jęt­ną stru­nę, któ­ra wyda­je
Dźwię­ki wpa­da­ją­ce cza­sem w zgo­ła czy­ste tony,
Obej­mu­ją­ce cały umysł, poni­żej któ­re­go zejść nie potra­fi,
Poza któ­ry nie chce wykro­czyć.

Musi

Być odnaj­dy­wa­niem zado­wo­le­nia, może
Być o męż­czyź­nie na łyż­wach, tań­czą­cej kobie­cie, kobie­cie,
Któ­ra cze­sze wło­sy. Poemat jako akt umy­słu.

Nie idee rzeczy, ale sama rzecz

U naj­pierw­sze­go kre­su zimy,
W mar­cu, zmar­nia­ły krzyk za oknem
Jak odgłos w jego gło­wie.

Był pewien, że coś usły­szał,
Krzyk pta­ka, o świ­cie lub wcze­śniej,
Poprzez wcze­sno­mar­co­wy wiatr.

Słoń­ce wscho­dzi­ło o szó­stej,
Już nie poszar­pa­ny pió­ro­pusz nad śnie­giem…
To musia­ło być na zewnątrz.

Przy­szło skąd­inąd, nie z wiel­kie­go brzu­cho­mów­stwa
Wybla­kłej tek­tu­ry snu…
Słoń­ce pada­ło zza okna.

Ten zmar­nia­ły krzyk – chó­rzy­sta
Poprze­dza­ją­cy chór swo­im „c”.
Frag­ment kolo­sal­ne­go słoń­ca,

Oto­czo­ne­go krę­ga­mi chó­ru,
A jed­nak odle­gły. Jak
Nowa wie­dza o rze­czy­wi­sto­ści.