Wiersz ostatni, Wiersz, Tchnienie, W czwartki…, Cafe Cobro, Paszport Nansena, Dziś rano…, [stoję na moście]

Wiersz ostatni

wiersz noc
kroki których nie słychać
gorący czajnik
z zimną jak śmierć wodą
która wypełni ci usta

w milczeniu
z sobą samym
rozmowa będzie możliwa

Wiersz

ciemność jest światłem

którego nie ma

dla ciebie

który jeszcze

jesteś

Tchnienie

mój oddech
zakłóca

powagę
przedmiotów

których jestem gościem
na czas określony

szafa kamień
nóż muszla

za mądre
by łykać powietrze

moje anarchiczne tchnienie
prowadzi donikąd

później czy prędzej
zakończy się ciszą

szafy kamienia
noża czy muszli

przygodny kamyk
kaleczy mi piętę:

to co jest
nie oddycha

Słowo pisane, wyraźniej niż mowa, wdziera się w ciszę, ciszą się opatula. A może, na odwrót, z ciszy się wydobywa. Na papierze, słowo od słowa dzieli zawsze biała luka. Białe milczenie, które przy każdej niespiesznej lekturze zapełnia się możliwymi sensami, zanim nie stłumi ich hałaśliwa obecność następnego słowa. Stąd, jak sądzę, najbliżej istoty poezji nie jest metafora, lecz przerzutnia i elipsa, figury nieobecności, nasycone możliwym, choć nieistniejącym sensem. Wiersz bowiem, tak jak każde słowo, jest śladem, znakiem po czyjejś obecności. Znakiem nieobecności.

W czwartki wstęp bezpłatny

wiek dwudziesty staje się powoli
wiekiem dziewiętnastym

selavy, Marcelu,
przeszłość depcze ci po piętach

partią szachów nie oszukasz czasu
ani, jak jej tam, diachronii

w tej konfiguracji
aż za dobrze widać twój klasyczny ruch

czyli, excusez le mot, historię
piramid i pisuaru

domalowane wąsy
nikomu dziś lat nie odejmą

zwłaszcza od kiedy zaczęły je nosić
kobiety

no więc to bed, podrabiana Różo,
jutro wstaniemy o dzień bardziej wczorajsi

To niesprawiedliwe, że Marcel Duchamp, który przenicował nasze myślenie o sztuce, znalazł dziś miejsce w muzeach. Że należy do czasu przeszłego, razem, powiedzmy, z Ingresem czy Siemiradzkim. W końcu też – razem z nami. De Saussure, który nie pozostawił po sobie ani jednej książki, porównał język do partii szachów: przy opracowaniu kolejnego posunięcia, wcześniejsze ruchy nie mają znaczenia.

Nieudana próba unieważnienia czasu.

Cafe Cobro

strzemiński ale nie ten strzemiński
tylko zupełnie inny

a poza tym żyje
bo wpada tu w poniedziałki

jeśli masz mi coś do powiedzenia
nie zwlekaj

podają tu kawę bez kofeiny
a ta kelnerka

nosi czerwoną bieliznę

W najnowszej książce telefonicznej Łodzi można znaleźć trzech Strzemińskich (plus dwie Strzemińskie). Może gdzieś na Bałutach ktoś rzeczywiście prowadzi kawiarnię Café Cobro. Nie wiem. Wiem natomiast, że kawa bez kofeiny jest takim samym gwałtem na języku co czerwona blizna (lub plastikowa miednica).

Paszport Nansena (POUR ANIK LAPOINTE)

Kto ci powiedział, kiedy i w jakim języku,
że mówisz obcym językiem? Hiszpanka
z Katalonii? A może ten Anglik sprzedający
zimne ognie na placu w Edynburgu? Nie odchodź,
nie będziemy niczego tłumaczyć. Powiedziałbym
po kanadyjsku, że za wcześnie, lecz widzę
kroplę nad twoją brwią, która natychmiast
mobilizuje mi język. Cisza. Mówmy więc
jak bezpaństwowcy: w słowniku mamy przecież
katalońskie pocałunki, uszczypnięcia po baskijsku,
waloński szept od ucha do ucha. Lost in translation?
Przyzywasz moje imię głoskami, których nie umiem
wymówić, z cudzych głosek zestawiam ciebie i nazywam.
Je t’embrasse. I tak zostanie. Przegnałem stąd tłumaczy.
Jesteśmy blisko – dopóki nawzajem obcy,
jak drzewo i ziemia, źrenica i horyzont, cisza i słowo,
ja, które w końcu spotkało się z ja.

To zapewne nieprawomocne uogólnienie, ale nie mam wyjścia: każdy erotyk musi być jak Kanada, wielojęzyczny, każde spotkanie, zwłaszcza miłosne, jest lekcją obcej mowy. Języka, który nie ma paszportu.

Dziś rano zmarła Francja

dziś rano zmarła Francja
attachés dyplomatyczni wysyłali na ręce sierot depesze kondolencyjne
w Hondurasie minutą ciszy uczczono pamięć zmarłego mocarstwa
w Sudanie odbyły się masowe demonstracje
a w Rio nieprzerwanie trwał karnawał

dziś rano zmarła Francja
surrealiści ogłosili bankructwo banki impresjonizmu niewypłacalność
despoci w spokoju zaczęli budować bastylie
Katmandu wyraziło gotowość zostania nową stolicą mody
a w Rio nieprzerwanie trwał karnawał

dziś rano zmarła Francja
naród posłusznie opuszczał martwe ziemie idąc na wieczną tułaczkę
na zachodzie Europy powstała jeszcze jedna Sahara
geografowie naniosą ten nowy obszar na mapy
który nazwą anekumeną francuską
a w Rio nieprzerwanie trwał będzie karnawał

Ten wiersz napisałem pod koniec lat 70. Powstał w wyniku surrealistycznej zabawy, lecz historia zamieniła go w wiersz polityczny, a czuły cenzor nie puścił go w moim pierwszym tomiku.

[stoję na moście]

stoję na moście
czekam
aż przepłynie rzeka

Lubię drzeworyty Hokusai, ale ten wiersz nie ma nic wspólnego z pewnym japońskim gatunkiem poetyckim, który wpędził Darka Foksa w całkowicie zrozumiałą “udrękę i ekstazę”. Most, a raczej mostek, łączy dwa brzegi rzeki Mrogi płynącej pod Koluszkami.