wywiady / O KSIĄŻCE

Nowotwór trzynastozgłoskowcem

Anna Adamowicz

Jacek Dehnel

Rozmowa Anny Adamowicz z Jackiem Dehnelem towarzysząca wydaniu książki Serce Chopina, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 11 czerwca 2018 roku.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

Anna Adamowicz: Spotykamy się w jakże miłej wirtualnej przestrzeni naszych skrzynek e-mailowych, żeby porozmawiać o ukazującym się właśnie w Biurze Literackim poemacie. Pisałeś Serce Chopina ponad cztery lata, wspominając od czasu do czasu w wywiadach czy dzienniku o procesie twórczym i związanej z nim męczarni. Jak to pisanie dokładnie wyglądało? Skąd trudności i czy większe niż podczas pisania innych poematów, wierszy, prozy?

Jacek Dehnel: Wyglądało tak, że dostałem poproszony o bożonarodzeniowy felieton do „Polityki”, napisałem, dałem Piotrowi do przeczytania, a on powiedział: „Hm, ale przecież to nie jest felieton, tylko wiersz”. Miałem takie podejrzenia, tylko łudziłem się, że nie będzie widać. No ale było. Więc w pośpiechu napisałem inny felieton, a to sobie zacząłem przerabiać na poemat, rozwijać, rozbudowywać.

Tyle że doszedłem do jakichś blokad, murów. I przez parę lat dodawałem coś, usuwałem, dopisywałem luźne fragmenty. Bo nigdy nie pisałem wierszy – a tym bardziej poematów – w sposób ciągły; ot, pojawiały się, spływały. A potem gadaliśmy sobie z Szymonem Słomczyńskim na torowisku stacyjki w Stroniu na Biurowym festiwalu – i to on mnie wtedy namówił, żebym spróbował popracować nad wierszami właśnie tak, jak pracuję nad prozą, dzień za dniem, konsekwentnie, najlepiej na jakimś wyjeździe.

Dlatego też mniej więcej jedna trzecia Serca Chopina powstała w Berlinie, w Literarisches Colloquium Berlin – na szczęście było to stypendium zimowe, na przełomie stycznia i lutego, co ważne, bo taka jest aura większości tekstu. Siedziałem sobie, jako ten przelotny emigrant, w zupełnie bajkowej scenerii: wielka XIX-wieczna willa w Wannsee, pokoik w wieży, dwa łukowate okna wychodzące na szeroki jęzor jeziora. I kończyłem poemat. Metodycznie. Wykrawałem, dodawałem, nadawałem kształt całości.

A czemu walczyłem? Bo miałem wrażenie, że warto.

 O czym był ten nie-felieton-lecz-wiersz? W sensie – czy stricte o tym, o czym poemat?

Był o tym, że jest mnóstwo miejsc pustych, opuszczonych, zapomnianych i że co roku w Boże Narodzenie mamy zbiorowe poczucie, że istnieje jakaś siła, która to wszystko zespoli, napełni; i że takiej siły nie ma, ale samo to nasze myślenie pozwala przeżyć zimę i kolejny rok. Zaczynał się właśnie tak, jak poemat:

Czasem – niespecjalnie może często, ale czasem i owszem, zwłaszcza jesienią, kiedy szaro, ponuro i do wiosny daleko – myślę o sercu Chopina. Nie że miłością stron ojczystych przepełnione po brzegi, że do wierzby pała, do karabeli pała, do siklawy pała i pała do piasków mazowieckich, nie że na obczyźnie omdlewa i w Valldemossie czule pika w rytmie poloneza, hej, poloneza. Nie. I nie o tym, że nie wiadomo, do kogo bardziej w istocie biło: dla tej ulizanej Konstancji Gładkowskiej z czołem jak patelnia, a nad nim przedziałkiem od linijki, do Konstancji, z którą po roku przestał korespondować i skwitował jej ślub słowami, że platonicznym afektom to nie szkodzi, czy dla tego Tytusa Wojciechowskiego, któremu prawił: Nie lubisz, żeby cię całować. Dziś pozwól mi tego. I inne jeszcze czułe słówka. Czy może dla George Sand, która umiejętnie godziła obie płcie? Nie. Myślę o sercu Chopina jako takim: o tej suchej piąstce zaciśniętego mięśnia, o kawałku ciała, wykrojonym przez chirurgów, przywiezionym przez Ludwikę w słoiku do Warszawy, wmurowanym w filar kościoła Świętego Krzyża.

Przytaczam tak obszernie ten początek, który jest najbliższy tekstowi poematu – bo jeśli go porównać z Sercem Chopina, to widać, jak wiersz od środka rozsadza felieton. Pojawiają się ukryte rymy wewnętrzne (bardzo gęste, przed cezurami i na końcu wersów, ale chaotyczne, więc trudne do wyczucia), pojawiają się drobne dygresje: niesławny cytat z Urbana, park w Żelazowej Woli, przednominacyjny banknot z zielonym surdutem Chopina, małe inkluzje na wers, na pół wersu: „oziębły jak klawisz”, noce, co „się ciągną pod chmurnym nawisem / bez koloru, bez śniegu i smakują kurzem” i cały opis podróży Ludwiki z sercem w słoiku. I tak to wyglądało – poemat rozwijał się w tamtym felietonie jak nowotwór, im dalej, tym gęściej, tym zawrotniej; pojedyncze słowa rozrastały się w całe opowieści, aż właściwie z tego „żywiciela” nie zostało prawie nic, jakieś strzępki. W części drugiej – czy raczej „na stronie B” – nie ma już ani słowa z tamtego wyjściowego tekstu.

Mimo że poemat jest o sercu Chopina (a tak naprawdę to nie, o czym już wspomniałeś i do czego jeszcze wrócimy), na samym wstępie pojawia się Ludwig van Beethoven i informacja o jego Liederkreis an die ferne Geliebte. Skąd ten Beethoven i skąd pieśni Do dalekiej ukochanej? Skąd pomysł na zbieżną z jego dziełem strukturę? Twój poemat, podobnie jak Liederkreis, zamyka się pierścieniowo, wychodząc od tytułowego serca i powracając do niego po długiej podróży.

Nie jest, oczywiście, ani o Chopinie, ani o sercu, ten tytuł jest podchwytliwy, bo brzmi jak tomik dobrozmianowy, coś z Wencla czy kolejnych epigonów, a tu chodzi tylko o mięsień w urnie, a tak naprawdę: o splot miłości i śmierci (z odpowiednim tłem muzycznym), czyli o podstawowe dla poezji sprawy. Ale Maciek Woźniak, jeden z pierwszych czytelników tego tekstu, zwrócił mi uwagę, że to jest próba odzyskania wspólnego dziedzictwa, które jest zawłaszczane przez stronę katoprawicowo-nacjonalistyczną. Choć przecież ten Chopin to pół-Francuz, który nie bił się w powstaniu, tylko zamieszkał w Paryżu jako „świata obywatel”, pisał listy miłosne do faceta, a potem związał się z cross-dresserką, która na tamte czasy była kimś równie kontrowersyjnym, co dziś w Polsce Anna Grodzka. Dalej pojawia się Słowacki – ten Słowacki, który uwielbiał się stroić, w listach do mamusi pisał o sobie per „Zosia”, i tak dalej.

Notka o Liederkreis krążyła – miała być tam, gdzie motta, potem na skrzydełku, ale ze względu na format książki skrzydełek być nie może, ostatecznie trafiła gdzieś na tyły tomiku. Otóż w ubiegłym roku przełożyłem Podróż zimową Schuberta i dużo myślałem o romantycznej tradycji cyklu pieśni. Liederkreis to przypadek szczególny – nie cykl, który ma swój początek, rozwinięcie i koniec, tylko krąg. Wszystko to dzieje się naraz. U Beethovena ma to znaczenie symboliczne, bo to również pierścień, obrączka dla ukochanej: można go sobie obracać wciąż od nowa, podobnie jak można bez końca słuchać płyty, obracanej ze strony A na stronę B.

 Dziecięcych „dlaczego” ciąg dalszy – dlaczego akurat ten narząd tego muzyka? Dlaczego akurat serce Chopina, w dodatku nie jako – nomen omen – serce poematu, ale pretekst, aby jak Małgorzata na kołowrotku (narzucają się te muzyczne porównania) uprząść ten splot miłości i śmierci, trwania i przemijania, scalania i rozpadu? Czy w ogóle wszystko zaczęło się od tego serca, czy od czegoś innego?

Pewna polska modelka wydała kiedyś tom wierszy pod tytułem Zielone pantofle, i zapytana, skąd wzięła taki pomysł, odpowiedziała rozbrajająco: „A bo ja miałam takie pantofle”. I cóż, obawiam się, że sytuacja wyjściowa jest podobna: otóż to serce tam po prostu jest, w filarze, podobnie jak kulka w sferze Kopernika. I szpital dziecięcy. I jak te miejsca rozstrzelań między mną a najbliższą cukiernią. To jest moje miasto, ba, mój firtel tego miasta, trasy codziennych spacerów; gdybym był wierzący, kościół Świętego Krzyża, gdzie wmurowano serce, byłby moim kościołem parafialnym.

Kiedy więc pisałem felieton, a on mi się potem nowotworowo rozrastał, to zaczynałem właśnie od tych miejsc najbliższych, o kondensatach smutku, pustki, o czarnych dziurach w materii dookolnego świata. Światka. Nowego Światka.

 Rozumiem, że pisząc Serce… nie myślałeś o wskazanej później przez Maćka Woźniaka próbie odzyskania wspólnego dziedzictwa. Czy aktualnie, z dystansu kilku miesięcy, które upłynęły od ukończenia książki, uważasz tę mimowolną próbę za udaną czy nieudaną? Czy w ogóle rozpatrywanie tej kwestii w taki sposób ma sens?

Nie myślałem, nie. To wyszło samo z siebie (bo w tym poemacie w ogóle sporo wyszło samo, z dygresji, z metody). Ale to nie powinno zaskakiwać: wbrew gadaniu różnych nacjogałganków, to jest nasza wspólna kultura, Chopin i Słowacki są „nasi” niezależnie od naszej orientacji seksualnej czy etnicznego pochodzenia. Jeśli tutaj, w Polsce, przyszło nam się urodzić, jeśli przeszliśmy przez tutejszy system edukacji, wzrastaliśmy w tym kraju, to jest to część miejscowego doświadczenia, jak widok wierzb i rzepakowych pól z okna pociągu, jak babcine: ziemniaczki zostaw, ale mięsko zjedz, szyldy Tania odzież z Zachodu, zawodzone przy ognisku Hej, sokoły i tak dalej.

Zatem: tak, to jest moja kultura i tak, ten poemat zarazem, ze względu na swoje aspekty obyczajowe, idzie pod prąd pewnych – przeze mnie niepożądanych – elementów tej kultury, jak np. homofobii czy nacjonalizmu. I trudno, niech się z tym niektórzy czytelnicy męczą.

Z drugiej strony: nie sądzę, żeby się męczyli. Serce Chopina trafi do garstki ludzi, wyselekcjonowanych czytelników poezji. A przecież do całego tego społeczeństwa, coraz bardziej wchodzącego w nacjonalizm, trafia Pan Tadeusz, epopeja narodowa, która zaczyna się od tego, że Mickiewicz pisze „Litwo, ojczyzno moja” o rodzinnym kawałku Białorusi, a potem opowiada, jak skłóceni ze sobą Polacy po raz kolejny robią warcholski bardak, po czym uchlewają się do nieprzytomności; porządek zaprowadzają rosyjscy żołnierze (wschodnia despocja), przeciwko którym wszyscy się jednoczą; a w planie szerszym nadzieję można pokładać tylko w idącej z Zachodu głębszej mądrości i sile, czyli w Napoleonie. Jak to nie jest „antypolskie” (w rozumieniu nacjonalistów), to nie wiem, co jest. I komuś to przeszkadza? Kogoś męczy ta niespójność z mitami nacjonalistycznymi? Niezbyt.

Przez poemat nocną porą przemyka gryzetka w postaci Lany Del Rey. Skąd to wmieszanie się popkultury? Prócz tego, że Lana znienacka okazuje się flirtować z Heideggerem (przyznam, że podczas słuchania Born to die nie wyłapałam tego oczywistego powiązania urodzenia, by umrzeć z byciem ku śmierci), co stanowi ciekawy kontrast i przyjemnie ożywia tekst.

Tu znowu jest jak z tymi zielonymi pantoflami: otóż ja miałem taką Lanę Del Rey. To był podkład muzyczny jednej z miłości, którym ten poemat jest dedykowany. Nie żyję w oderwaniu od świata, popkultura przecież do mnie dociera i wydaje mi się, że różne ciekawe sprawy wydarzają się na styku tego, co minione, z tym, co obecne. Zresztą, jak właściwie wszystko w tym tekście, Del Rey nie jest przypadkowa i głęboko łączy się z całością, jest jednym z jej napędów. To heideggerowskie motto u hipsterskiej królewny z nałożonym instagramowym filtrem jest samo w sobie zaskakujące, jeśli mu się przyjrzeć, zwłaszcza w zestawieniu z teledyskiem. Ale na tej samej płycie jest „Dark Paradise”, a ta piosenka to wręcz esencja polskiego romantyzmu w kalifornijskim słońcu: dziewczyna się kocha w upiorze. On nie żyje, ale nawiedza ją w snach, ba, w tych snach ją „dotyka”, czyli uprawiają seks; dziewczyna nie słucha porad bliskich, zakochała się na wieczność, więc leży sobie w oceanie i marzy, że będzie martwa, podobnie jak kochanek-upiór. A to ze strachu, że upiór na nią nie poczeka po tamtej stronie. No to przecież jest las jakiś żmudzki, a nie żadna Kalifornia! To wszystko nasze!

Bo to jest romantyczny poemat. On sobie może być przesycony Laną Del Rey, nowoczesny, poliamoryczny, osadzony w dzisiejszej Warszawie, ale równocześnie korzeniami sięga polskiego romantyzmu (i trochę niemieckiego), a pnie się po rusztowaniu z trzynastozgłoskowca.

Prócz wcześniej wymienionych Chopina, Słowackiego czy Lany przez tekst przewija się cały korowód delikatniej i mocniej zarysowanych postaci – do jakiego stopnia (i czy w ogóle) są one oparte na prawdziwych osobach? Myślę tu szczególnie o Marioli-Marlenie, Edwardzie i Wacławie z piątej części strony A.

Oni się wzięli z felietonu, z jednego zdania, a właściwie jego kawałka: Jedni nazwą to imieniem tego czy innego boga, inni – miłością, braterstwem czy wspólnotą jeszcze inni – „pozytywnymi wibracjami” i „dobrą energią”; – i tyle. Ale to jest już ten etap, że nowotwór szaleje i ma bardzo wysoką, że tak ujmę, stopę wzrostu.

Dopiero potem, czytając którąś z wersji, pomyślałem sobie, że to są trzy modele duchowości: Wacława jest religijna w sposób tradycyjny, mityczny, wierzy w swój nie do końca zgodny z katolicką teologią naiwny panteon Matekboskich, które się nią opiekują jak bóstwa w politeizmie, każde z bóstw jest od czegoś i ma jakiś charakter, usposobienie, i tak dalej. Wróżka Mariola uosabia ezoterykę z wbudowaną w nią mieszaniną prostoty i cwaniactwa. Edward wreszcie wybiera materializm w jego ekstremalnej formie, materializm kolekcjonerski i kompulsywny, pozwalający mu zaspokoić inne życiowe braki, a zatem poprzez swoją fanatyczność mający cechy wręcz religijne. Porcelanowe figurki są jego idolami. Ale to zauważyłem później, na zimno. Pisałem intuicyjnie, niesiony frazą i zastrzykami wyobraźni.

Nie czytałam jeszcze Innych ludzi Doroty Masłowskiej, ale z tego co wiem, ty tak. Opowiedziałbyś krótko, co łączy i dzieli jej książkę i twoją? Z naciskiem na różnice, podobieństwa są z grubsza znane dzięki twojemu postowi na Facebooku (poemat, Warszawa, zima, miłość, książka fizyczną formą udająca płytę). 

Na szczęście różnic jest sporo; inna jest ta drabinka wiersza, czyli tam hiphopowa nawijka tam, a tutaj trzynastozgłoskowiec i to taki proteuszowy, który przybiera różne formy: to wiersz biały, wiersz z rymami wewnętrznymi, ukrytymi, z rymami bardziej oczywistymi, wiążący się w dystychy, czterowersy, tercyny, sekstyny epickie (zaczerpnięte zresztą bezpośrednio z cytowanej „Podróży na wschód” Słowackiego, która jest z kolei pisana jedenastozgłoskowcem), w serię sonetów szekspirowskich, a nawet w takie dziwne oktawy abcdcdba. Komuś może się wydawać, że to sprawa błaha, ale tak nie jest. Dorota opowiadała na spotkaniu, które miałem przyjemność z nią prowadzić, że nawijka – jej zdaniem najlepsza forma na opisanie współczesnej Polski – sprawdzała się do opisywania świata dresiarza Kamila, ale sprawiała trudności, kiedy była mowa o życiu Iwony i jej męża, czyli zamożnej klasy średniej. Może stąd u mnie te przemiany prędkości i węzłów wiersza – nie napisałem całości jednostajną formą, bo poemat dygresyjny skacze nie tylko po tematach, ale i po strukturach.

Inni ludzie są opisem paru dni, mają swoich czytelnych bohaterów i przypominają tekst sztuki z komentującym co jakiś czas chórem – tylko dziwnym, polskim, warcholskim, bo każdy z chórzystów mówi co innego, nie potrafią przemawiać jednym głosem. Tymczasem Serce Chopina skacze przez miejsca i epoki i, jakkolwiek jest zamknięte w zimową ramę, to ma kawałki zdecydowanie letnie, skwarne, parne. A jego bohaterowie są efemeryczni, często nienazwani, biorą się znikąd i zaraz znikają, by nigdy nie powrócić. Miłość, śmierć i muzyka są tu konkretniejsza niż wszystkie postaci, przechodzące przez scenę.

Oba te poematy, myślę sobie, służą czemu innemu, o czym innym opowiadają i będą miały pewnie różnych czytelników, choć miło pomyśleć, że może ktoś będzie czytał te dwie zimy, dwie Warszawy, dwie płyty równolegle.

Właśnie, bo znaczenie ma nawet różnica „płytowych” okładek (choć zbieg okoliczności jest, zaiste, zadziwiający): poemat Doroty jest płytą z lat 90., bawi się tandetnością, badziewnością; u mnie pod subwersywnym, patetycznym aż do śmieszności tytułem Serce Chopina jest winyl, a właściwie nawet co innego: „muzyka na kościach”, czyli powstające w ZSRR muzyczne samizdaty, tłoczone na kliszach rentgenowskich. Chciałem zresztą, żeby było to opisane w tekście zdjęcie klatki piersiowej z sercem: żebra jak palmowe liście / na tle nocnego nieba, między nimi chmura / czy balon, tak leniwie, wolno wzlatujący przez czernie płucnych pustek. Ale ta łapa kostuchy na okładce, wybrana przez Artura Bursztę, może i lepsza.

 Po skończeniu Serca… zacząłeś pracować nad czymś nowym (poezją, prozą, czymś innym)? Czy musiałeś wziąć głębszy oddech między tym tekstem a kolejnym większym projektem?

Ja nie wiem, kiedy miałem przerwę. Nie pamiętam, serio, od piętnastego roku życia zawsze nad czymś pracuję literacko. Rozmawiałem wczoraj z jedną ze słynnych polskich reportażystek, która mi powiedziała, że robi sobie rok odpoczynku. A ja pomyślałem: jejku, ludzie to mają fajnie. Ale to nie tak. Ja mam jakiś pęd do roboty, w końcu urodziłem się w Święto Pracy, mogę gdzieś wyjechać, siedzieć na leżaku i czytać książki, zwiedzać piękne miasta, a potem robię się coraz bardziej nerwowy. Podejrzewam, że miesiąca bym nie wytrzymał.

Ale tym razem kolejna rzecz przybyła, czy raczej zwaliła mi się na głowę, nieoczekiwanie prędko: tłumaczenie nagrodzonego Pulitzerem poematu „Olio” Tyehimby Jessa, niebywale trudnego formalnie, migotliwego, zmiennego, w dodatku również – ba, bardziej jeszcze niż Serce Chopina – osadzonego w muzyce. Wielka radość i wielka odpowiedzialność.

A kiedy już się z tym uporam, czekają kolejne rzeczy: rozgrzebana powieść o zombie, „Ale z naszymi umarłymi”, wiersze, a może nawet moja pierwsza książka non-fiction. Zobaczymy.

Bardzo dziękuję ci za rozmowę!

Ja również. A Czytelnikom za przeczytanie.

O AUTORACH

Anna Adamowicz

ur. w 1993 r. w Lubinie. Diagnosta laboratoryjny, poetka, autorka tomów Wątpia  i Animalia. Nominowana do Nagrody Literackiej Gdynia. Dwukrotna finalistka „Połowu” (2012, 2016), nominowana do nagrody głównej w XIX Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Jacka Bierezina. Mieszka we Wrocławiu.

Jacek Dehnel

Urodzony 1 maja 1980 roku w Gdańsku. Poeta, prozaik, tłumacz. Zajmuje się także malarstwem i rysunkiem. Laureat m.in. Nagrody Fundacji im. Kościelskich (2005), Paszportu "Polityki" (2007), Nagrody Splendor Gedanensis (2008) oraz Nagrody Śląski Wawrzyn Literacki (2009). Nominowany do Nagrody Literackiej Nike w 2009 i w 2010 roku. W 2014 roku nominowany do Nagrody im. Wisławy Szymborskiej i Nagrody Literackiej m.st. Warszawy za tom Języki obce (2013). Mieszka w Warszawie.

powiązania

Spóźnieni śpiewacy

dzwieki / WYDARZENIA Jacek Dehnel Jacek Gutorow Julia Hartwig Philip Larkin Wallace Stevens William Carlos Williams

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Jacka Dehnela, Julii Hartwig i Jacka Gutorowa podczas Portu Wrocław 2009.

WIĘCEJ

Romantyczność 2022

nagrania / TransPort Literacki Aleksandra Byrska Aleksandra Kasprzak Antonina Tosiek Artur Burszta Daniel Tamkun Helena Burdzińska Jacek Dehnel Jakub Kornhauser Jakub Pszoniak Joanna Mueller Joanna Roszak Karol Maliszewski Karolina Sałdecka Katarzyna Szaulińska Łukasz Cabajewski Maria Krzywda Michał Domagalski Miłosz Biedrzycki Natalia Malek

Czytanie z książki Romantyczność. Współczesne ballady i romanse inspirowane twórczością Adama Mickiewicza w ramach festiwalu TransPort Literacki 27.

WIĘCEJ

Rozmowy na koniec: odcinek 11 Jacek Dehnel

nagrania / TransPort Literacki Antonina Tosiek Jacek Dehnel Jakub Skurtys

Jedenasty odcinek z cyklu “Rozmowy na koniec” w ramach festiwalu TransPort Literacki 27.

WIĘCEJ

Śnieg w kwietniową niedzielę

nagrania / TransPort Literacki Hubert Zemler Jacek Dehnel Philip Larkin

Czytanie z książki Śnieg w kwietniową niedzielę Philipa Larkina z udziałem Jacka Dehnela w ramach festiwalu TransPort Literacki 27. Muzyka Hubert Zemler.

WIĘCEJ

Ostatecznie przecież jest tutaj całkiem pięknie

wywiady / O KSIĄŻCE Anna Adamowicz Karolina Kapusta

Rozmowa Anny Adamowicz z Karoliną Kapustą, towarzysząca premierze książki fuzja bordo Karoliny Kapusty, wydanej w Biurze Literackim 23 stycznia 2023 roku.

WIĘCEJ

Rozmowy na koniec: odcinek 4 Laura Osińska

nagrania / Stacja Literatura Anna Adamowicz Antonina Tosiek Jakub Skurtys Laura Osińska

Czwarty odcinek z cyklu “Rozmowy na koniec” w ramach festiwalu TransPort Literacki 27.

WIĘCEJ

Zmysł [] Zmyśl

nagrania / Stacja Literatura Anna Adamowicz Laura Osińska

Czytanie z książki Zmysł [] Zmyśl z udziałem Laury Osińskiej (Anny Adamowicz) w ramach festiwalu TransPort Literacki 27. Muzyka Hubert Zemler.

WIĘCEJ

Wyższa szkoła empatii

wywiady / O KSIĄŻCE Jacek Dehnel Katarzyna Szaulińska

Rozmowa Katarzyny Szaulińskiej z Jackiem Dehnelem, towarzysząca premierze książki Śnieg w kwietniową niedzielę. 44 wiersze Philipa Larkina w tłumaczeniu Jacka Dehnela, wydanej w Biurze Literackim 8 sierpnia 2022 roku.

WIĘCEJ

Przebieżka na setne urodziny Larkina

recenzje / KOMENTARZE Jacek Dehnel

Autorski komentarz Jacka Dehnela, towarzyszący premierze książki Śnieg w kwietniową niedzielę. 44 wiersze Philipa Larkina w tłumaczeniu Jacka Dehnela, wydanej w Biurze Literackim 8 sierpnia 2022 roku.

WIĘCEJ

Śnieg w kwietniową niedzielę (2)

utwory / zapowiedzi książek Jacek Dehnel Philip Larkin

Fragmenty zapowiadające książkę Śnieg w kwietniową niedzielę Philipa Larkina w tłumaczeniu Jacka Dehnela, która ukaże się w Biurze Literackim 8 sierpnia 2022 roku.

WIĘCEJ

Śnieg w kwietniową niedzielę

utwory / zapowiedzi książek Jacek Dehnel Philip Larkin

Fragmenty zapowiadające książkę Śnieg w kwietniową niedzielę Philipa Larkina w tłumaczeniu Jacka Dehnela, która ukaże się w Biurze Literackim 8 sierpnia 2022 roku.

WIĘCEJ

Skrawki

recenzje / KOMENTARZE Anna Adamowicz Laura Osińska

Autorski komentarz Laury Osińskiej w ramach cyklu „Historia jednego wiersza”, towarzyszący premierze książki zmyśl[ ]zmysł, wydanej w Biurze Literackim 10 stycznia 2022 roku.

WIĘCEJ

[jesteśmy przezroczyste]

wywiady / O KSIĄŻCE Agata Puwalska Anna Adamowicz Laura Osińska

Rozmowa Agaty Puwalskiej z Laurą Osińską i Anną Adamowicz, towarzysząca premierze książki zmyśl[ ]zmysł, wydanej w Biurze Literackim 10 stycznia 2022 roku.

WIĘCEJ

Rozmowy na torach: odcinek 3 Anna Adamowicz

nagrania / Stacja Literatura Anna Adamowicz Antonina Tosiek Jakub Skurtys

Trzeci odcinek z cyklu “Rozmowy na torach” w ramach festiwalu Stacja Literatura 26.

WIĘCEJ

Kochankowie na otwartm morzu

dzwieki / WYDARZENIA Dariusz Sośnicki Jacek Dehnel Julia Fiedorczuk Krzysztof Siwczyk Łukasz Jarosz

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Jacka Dehnela, Julii Fiedorczuk, Łukasza Jarosza, Krzysztofa Siwczyka i Dariusza Sośnickiego podczas Portu Wrocław 2007.

WIĘCEJ

zmyśl [] zmysł

utwory / zapowiedzi książek Anna Adamowicz Laura Osińska

Fragmenty zapowiadające książkę Laury Osińskiej zmyśl [] zmysł w wyborze i z redakcją Anny Adamowicz, która ukaże się w Biurze Literackim 10 stycznia 2022 roku.

WIĘCEJ

Rozbiórka

dzwieki / WYDARZENIA Andrzej Sosnowski Bohdan Zadura Darek Foks Dariusz Sośnicki Dariusz Suska Jacek Dehnel Jerzy Jarniewicz Krzysztof Siwczyk Marcin Sendecki Mariusz Grzebalski Marta Podgórnik Piotr Sommer Ryszard Krynicki Tadeusz Pióro Urszula Kozioł Wojciech Bonowicz Zbigniew Machej

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Urszuli Kozioł, Ryszarda Krynickiego, Bohdana Zadury, Piotra Sommera, Jerzego Jarniewicza, Zbigniewa Macheja, Andrzeja Sosnowskiego, Tadeuszy Pióry, Darka Foksa, Wojciecha Bonowicza, Marcina Sendeckiego, Dariusza Suski, Mariusza Grzebalskiego, Dariusza Sośnickiego, Krzysztofa Siwczyka, Marty Podgórnik i Jacka Dehnela podczas Portu Wrocław 2007.

WIĘCEJ

Odsiecz 2006

dzwieki / WYDARZENIA Jacek Dehnel Kacper Bartczak Maciej Robert Marek K. E. Baczewski

Zapis całego spotkania autorskiego z udziałem Marka K.E. Baczewskiego, Kacpra Bartczaka, Jacka Dehnela i Macieja Roberta podczas Portu Wrocław 2006.

WIĘCEJ

Narowisty koń poezji polskiej

wywiady / O KSIĄŻCE Anna Adamowicz Patryk Kosenda

Rozmowa Anny Adamowicz i Patryka Kosendy towarzysząca premierze książki Połów. Poetyckie debiuty 2020, która ukazała się w Biurze Literackim 26 lipca 2021 roku.

WIĘCEJ

Białas na Marsie

recenzje / KOMENTARZE Anna Adamowicz

Autorski komentarz Anny Adamowicz, towarzyszący wydaniu książki Anny Adamowicz Nebula, która ukazała się w Biurze Literackim 31 grudnia 2020 roku.

WIĘCEJ

Nie pierwszy raz różne kataklizmy próbują nas spłukać ze skóry Ziemi

wywiady / O KSIĄŻCE Anna Adamowicz Karolina Kapusta

Rozmowa Karoliny Kapusty z Anną Adamowicz, towrzysząca wydaniu książki Anny Adamowicz Nebula, która ukazała się w Biurze Literackim 31 grudnia 2020 roku.

WIĘCEJ

Waruj

nagrania / Stacja Literatura Anna Adamowicz Dawid Mateusz Joanna Łańcucka Joanna Mueller

Spotkanie wokół książki “Waruj Joanny Mueller i Joanny Łańcuckiej z udziałem Joanny Mueller, Joanny Łańcuckiej, Anny Adamowicz oraz Dawida Mateusza w ramach festiwalu Stacja Literatura 22.

WIĘCEJ

Telegrafista i jego meldunki

wywiady / O KSIĄŻCE Artur Burszta Jacek Dehnel

Rozmowa Artura Burszty z Jackiem Dehnelem, towarzysząca premierze książki Najdziwniejsze, wydanej w Biurze Literackim 28 października 2019 roku.

WIĘCEJ

O wierszu „Clavdivs Rex Daniæ Dixit”

recenzje / KOMENTARZE Jacek Dehnel

Autorski komentarz Jacka Dehnela towarzyszący premierze książki Najdziwniejsze, wydanej w Biurze Literackim 28 października 2019 roku.

WIĘCEJ

Najdziwniejsze

utwory / zapowiedzi książek Jacek Dehnel

Fragment zapowiadający książkę Najdziwniejsze Jacka Dehnela, która ukaże się w Biurze Literackim 28 października 2019 roku.

WIĘCEJ

Płynne, płynne; palne

wywiady / O KSIĄŻCE Anna Adamowicz Konrad Góra

Rozmowa Anny Adamowicz z Konradem Górą, towarzysząca wydaniu książki Kalendarz majów Konrada Góry, która ukazała się nakładem Biura Literackiego 14 maja 2019 roku.

WIĘCEJ

Conscious Rap

wywiady / O KSIĄŻCE Anna Adamowicz Dawid Mateusz

Rozmowa Dawida Mateusza z Anną Adamowicz, towarzysząca wydaniu książki Animalia, która ukazała się w Biurze Literackim 28 stycznia 2019 roku.

WIĘCEJ

Mistycyzm miodu

recenzje / KOMENTARZE Anna Adamowicz

Autorski komentarz Anny Adamowicz do książki Animalia, która ukazała się w Biurze Literackim 28 stycznia 2019 roku.

WIĘCEJ

Animalia (2)

utwory / zapowiedzi książek Anna Adamowicz

Fragment zapowiadający książkę Animalia Anny Adamowicz, która ukaże się w Biurze Literackim 28 stycznia 2019 roku.

WIĘCEJ

Animalia (1)

utwory / zapowiedzi książek Anna Adamowicz

Fragment zapowiadający książkę Animalia Anny Adamowicz, która ukaże się w Biurze Literackim 28 stycznia 2019 roku.

WIĘCEJ

Reiner R. otrzymuje nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki

dzwieki / RECYTACJE Jacek Dehnel

Wiersz z książki Rubryki strat i zysków, zarejestrowany podczas spotkania “Justyna Bargielska Jacek Dehnel i Dariusz Suska” na festiwalu Port Wrocław 2012.

WIĘCEJ

Jeden akapit: “Zimowe królestwo”

nagrania / Stacja Literatura Jacek Dehnel

Spotkanie “Jeden akapit” wokół książki Zimowe królestwo Philipa Larkina z udziałem tłumacza Jacka Dehnela w ramach festiwalu Stacja Literatura 22.

WIĘCEJ

Serce Chopina (2)

utwory / zapowiedzi książek Jacek Dehnel

Fragment zapowiadający książkę Serce Chopina Jacka Dehnela, która ukaże się nakładem Biura Literackiego 11 czerwca 2018 roku.

WIĘCEJ

Serce Chopina (1)

utwory / zapowiedzi książek Jacek Dehnel

Fragment zapowiadający książkę Serce Chopina Jacka Dehnela, która ukaże się nakładem Biura Literackiego 11 czerwca 2018 roku.

WIĘCEJ

Wiersz jest synonimem czasu

wywiady / O KSIĄŻCE Anna Adamowicz Jerzy Jarniewicz

Rozmowa Anny Adamowicz z Jerzym Jarniewiczem, towarzysząca premierze książki Puste noce, wydanej nakładem Biura Literackiego 4 grudnia 2017 roku.

WIĘCEJ

Szczodrość dla mniej oszukanych

wywiady / O KSIĄŻCE Jacek Dehnel Joanna Mueller

Rozmowa Joanny Mueller z Jackiem Dehnelem, towarzysząca premierze książki Zimowe królestwo, wydanej w Biurze Literackim 23 stycznia 2017 roku.

WIĘCEJ

Niewielki kontynent*

recenzje / KOMENTARZE Jacek Dehnel

Komentarz Jacka Dehnela do Zimowego królestwa Philipa Larkina, wydanego w Biurze Literackim 23 stycznia 2017 roku.

WIĘCEJ

Pisanie jest też pewną formą myślenia

wywiady / O KSIĄŻCE Jacek Dehnel Szymon Żuchowski

Rozmowa Szymona Żuchowskiego z Jackiem Dehnelem, towarzysząca premierze książki Seria w ciemność, wydanej w Biurze Literackim 8 lutego 2016 roku.

WIĘCEJ

Wiersz o tytule, którego nie ma. Na marginesie vilanelli

recenzje / KOMENTARZE Jacek Dehnel

Autorski komentarz Jacka Dehnela w ramach cyklu „Historia jednego wiersza”, towarzyszący premierze książki Seria w ciemność, wydanej w Biurze Literackim 8 lutego 2016 roku.

WIĘCEJ

Nowe sytuacje w Trybie męskim: Jacek Dehnel

nagrania / Z Fortu do Portu Jacek Dehnel

Zapis spotkania “Nowe sytuacje w Trybie męskim” podczas festiwalu Port Literacki 2014.

WIĘCEJ

Hotel Rzeszów

dzwieki / RECYTACJE Jacek Dehnel

Wiersz z tomu Poeci na nowy wiek, zarejestrowany podczas spotkania “Poeci na nowy wiek” na festiwalu Port Wrocław 2010.

WIĘCEJ

Nieszpory

dzwieki / RECYTACJE Jacek Dehnel

Jacek Dehnel czyta wiersz z tomu Brzytwa okamgnienia. Fragment spotkania “Kochankowie na otwartym morzu” z festiwalu Port Wrocław 2007.

WIĘCEJ

Jutrznia

dzwieki / RECYTACJE Jacek Dehnel

Jacek Dehnel czyta wiersz z tomu Brzytwa okamgnienia. Fragment spotkania “Kochankowie na otwartym morzu” z festiwalu Port Wrocław 2007.

WIĘCEJ

Bażant

utwory / zapowiedzi książek Jacek Dehnel

Fragment zapowiadający książkę Seria w ciemność Jacka Dehnela, która ukaże się w Biurze Literackim 8 lutego 2016 roku.

WIĘCEJ

Antinous się wynurza

recenzje / KOMENTARZE Jacek Dehnel

Autorski komentarz Jacka Dehnela do wiersza Odkopanie posągu Antinousa w Delfach, 1894 towarzyszący premierze książki Języki obce, wydanej w Biurze Literackim 3 października 2013 roku.

WIĘCEJ

Konstrukcje i rewolucje

wywiady / O KSIĄŻCE Jacek Dehnel Maciej Woźniak

Z Jackiem Dehnelem o książce Języki obce rozmawia Maciej Woźniak.

WIĘCEJ

Przodownica Nimfa, przodownik Tryton

recenzje / KOMENTARZE Jacek Dehnel

Komentarz Jacka Dehnela do wiersza Na wydobycie pancernika “Gneisenau” Jarosława Iwaszkiewicza, towarzyszący premierze książki Wielkie, pobrudzone, zachwycone zwierzę, wydanej w Biurze Literackim 14 lutego 2013 roku.

WIĘCEJ

Ten stary szelma, Larkin

wywiady / O KSIĄŻCE Jacek Dehnel Jakub Winiarski

Rozmowa Jakuba Winiarskiego z Jackiem Dehnelem i Jerzym Jarniewiczem o książce Zebrane Philipa Larkina, wydanej nakładem Biura Literackiego.

WIĘCEJ

O Hotelu de Dream

wywiady / O KSIĄŻCE Edmund White Jacek Dehnel

Rozmowa Jacka Dehnela i Piotra Tarczyńskiego z Edmundem White’em o książce Hotel de Dream, wydanej nakładem Biura Literackiego.

WIĘCEJ

Kindertotenlieder

recenzje / KOMENTARZE Jacek Dehnel

Autorski komentarz Jacka Dehnela do wiersza „Kindertotenlieder”, towarzyszący premierze książki Rubryki strat i zysków, wydanej w Biurze Literackim 13 października 2011 roku.

WIĘCEJ

Bardziej wykład niż wylew

wywiady / O KSIĄŻCE Jacek Dehnel Joanna Mueller

Z Jackiem Dehnelem o książce Rubryki strat i zysków rozmawia Joanna Mueller.

WIĘCEJ

Zapis niepewności

wywiady / O KSIĄŻCE Jacek Dehnel Roman Honet

Rozmowa Romana Honeta z Jackiem Dehnelem, towarzysząca premierze antologii Poeci na nowy wiek, wydane w Biurze Literackim w 2010 roku.

WIĘCEJ

Mała, rozbita dusza

wywiady / O KSIĄŻCE Jacek Dehnel Kuba Mikurda

Z Jackiem Dehnelem o książce Ekran kontrolny rozmawia Kuba Mikurda.

WIĘCEJ

Ph. Glass: Glassworks – 5. Façades

recenzje / KOMENTARZE Jacek Dehnel

Autorski komentarz Jacka Dehnela do wiersza Ph. Glass: Glassworks – 5. Façades, towarzyszący premierze książki Ekran kontrolny, wydanej w Biurze Literackim 19 września 2009 roku.

WIĘCEJ

Klasycyzm płodny czy też kuriozalny?

wywiady / O KSIĄŻCE Jacek Dehnel Przemysław Witkowski

Elżbieta Martysz i Przemysław Witkowski spierają się o nową książkę Jacka Dehnela Ekran kontrolny.

WIĘCEJ

Come to Me

recenzje / KOMENTARZE Jacek Dehnel

Komentarz Jacka Dehnela do utworu Come to me Kārlisa Vērdiņša, towarzyszący premierze książki Niosłem ci kanapeczkę, wydanej w Biurze Literackim 3 sierpnia 2009 roku.

WIĘCEJ

Pożyczone style

wywiady / O KSIĄŻCE Jacek Dehnel Kārlis Vērdiņš

Kārlis Vērdiņš, autor wydanej w Biurze Literackim 3 sierpnia 2009 roku książki Niosłem ci kanapeczkę, w rozmowie z Jackiem Dehnelem.

WIĘCEJ

Firbankowskie bibeloty

recenzje / NOTKI I OPINIE Jacek Dehnel

Recenzja Jacka Dehnela towarzysząca premierze książki Ronalda Firbanka Studium temperamentu, wydanej w Biurze Literackim 23 lutego 2009 roku.

WIĘCEJ

Pomnę, pomnę, Wybuch

recenzje / KOMENTARZE Jacek Dehnel

Komentarz Jacka Dehnela do dwóch wierszy Philipa Larkina, towarzyszący premierze książki Zebrane, wydanej w Biurze Literackim 21 lipca 2008 roku.

WIĘCEJ

Odsłuchiwanie Larkina (bez dreszczy)

wywiady / O KSIĄŻCE Grzegorz Czekański Jacek Dehnel

Rozmowa Grzegorza Czekańskiego z Jackiem Dehnelem, tłumaczem wydanej przez Biuro Literackie książki Philipa Larkina Zebrane.

WIĘCEJ

O Cle

recenzje / NOTKI I OPINIE Anna Podczaszy Jacek Dehnel Jakub Winiarski Paweł Sarna Tobiasz Melanowski

Komentarze Anny Podczaszy, Jacka Dehnela, Tobiasza Melanowskiego, Pawła Sarny oraz Jakuba Winiarskiego, towarzyszące premierze książki Bogusława Kierca Cło, wydanej w Biurze Literackim 16 czerwca 2008 roku.

WIĘCEJ

Samurajska brzytwa

wywiady / O KSIĄŻCE Jacek Dehnel

Rozmowa Anny Krzywani z Jackiem Dehnelem, towarzysząca wydaniu w Biurze Literackim książki Philipa Larkina Zabrane.

WIĘCEJ

Bez płaczów, dąsów i rzucania mięchem

wywiady / O PISANIU Jacek Dehnel Kuba Mikurda

Z Jackiem Dehnelem, tłumaczem poezji Philipa Larkina z wydanej w Biurze Literackim książki Zebrane, rozmawia Kuba Mikurda.

WIĘCEJ

Chopin słuchany spod stołu

recenzje / ESEJE Maciej Woźniak

Recenzja Macieja Woźniaka książki Serce Chopina Jacka Dehnela, wydanej nakładem Biura Literackiego 11 czerwca 2018 roku.

WIĘCEJ

Serce Chopina (2)

utwory / zapowiedzi książek Jacek Dehnel

Fragment zapowiadający książkę Serce Chopina Jacka Dehnela, która ukaże się nakładem Biura Literackiego 11 czerwca 2018 roku.

WIĘCEJ

Serce Chopina (1)

utwory / zapowiedzi książek Jacek Dehnel

Fragment zapowiadający książkę Serce Chopina Jacka Dehnela, która ukaże się nakładem Biura Literackiego 11 czerwca 2018 roku.

WIĘCEJ

Rozmowy na torach: odcinek 3 Anna Adamowicz

nagrania / Stacja Literatura Anna Adamowicz Antonina Tosiek Jakub Skurtys

Trzeci odcinek z cyklu “Rozmowy na torach” w ramach festiwalu Stacja Literatura 26.

WIĘCEJ

Niesporczaki słuchają sovietwave’u. Nebula Anny Adamowicz

recenzje / ESEJE Dawid Kujawa

Recenzja Dawida Kujawy, towarzyszący wydaniu książki Anny Adamowicz Nebula, która ukazała się w Biurze Literackim 31 grudnia 2020 roku.

WIĘCEJ

Niespodziewane

recenzje / ESEJE Eliza Kącka

Recenzja Elizy Kąckiej towarzysząca premierze książki Jacka Dehnela Najdziwniejsze, wydanej w Biurze Literackim 28 października 2019 roku.

WIĘCEJ

Koniec antropocenu

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recenzja Jakuba Skurtysa książki Animalia Anny Adamowicz, która ukazała się w Biurze Literackim 28 stycznia 2019 roku.

WIĘCEJ

FOTO-wiersz

recenzje / ESEJE Judyta Gulczyńska

Recenzja Judyty Gulczyńskiej towarzysząca premierze książki Jacka Dehnela Seria w ciemność, która ukazała się w Biurze Literackim 8 lutego 2016 roku.

WIĘCEJ

Gdzieś między minionym a teraz. Języki obce Jacka Dehnela

recenzje / ESEJE Dominika Ciechanowicz

Recenzja Dominiki Ciechanowicz z książki Języki obce Jacka Dehnela.

WIĘCEJ

Literacka przygoda z formą. O zyskach i stratach poety Jacka Dehnela

recenzje / ESEJE Grzegorz Tomicki

Recenzja Grzegorza Tomickiego z książki Rubryki strat i zysków Jacka Dehnela.

WIĘCEJ

Tłumacz się

recenzje / ESEJE Sylwia Sekret

Recenzja Sylwii Sekret z książki Języki obce Jacka Dehnela, która ukazała się na stronie Lubimyczytać.pl.

WIĘCEJ

Poziomy zaawansowania

recenzje / ESEJE Aleksandra Reimann

Recenzja Aleksandry Reimann z książki Języki obce Jacka Dehnela, która ukazała się w styczniu 2014 roku w „Nowych Książkach”.

WIĘCEJ

„Był dzień do opisania i nie było pointy”, czyli poeta zrozumiały w świecie tonów dekadenckich.

recenzje / ESEJE Przemysław Koniuszy

Recenzja Przemysława Koniuszego z książki Języki obce Jacka Dehnela.

WIĘCEJ

Między mówić a milczeć

recenzje / IMPRESJE Janusz Drzewucki

Esej Janusza Drzewuckiego towarzyszący premierze książki Języki obce Jacka Dehnela.

WIĘCEJ

Rytm i forma, inne tory współczesnej poezji polskiej

recenzje / ESEJE Marcin Sierszyński

Recenzja Marcina Sierszyńskiego towarzysząca premierze książki Rubryki strat i zysków Jacka Dehnela, wydanej w Biurze Literackim 13 października 2011 roku.

WIĘCEJ

Przyczynek do nauki o liryce dworskiej

recenzje / ESEJE Paweł Kozioł

Recenzja Pawła Kozioła towarzysząca premierze książki Rubryki strat i zysków Jacka Dehnela, wydanej w Biurze Literackim 13 października 2011 roku.

WIĘCEJ

Na brzegu lustra

recenzje / ESEJE Artur Nowaczewski

Recenzja Artura Nowaczewskiego z książki Żywoty równoległe Jacka Dehnela.

WIĘCEJ

Transfer wieczności w mainstream

recenzje / ESEJE Jakub Winiarski

Recenzja Jakuba Winiarskiego towarzysząca premierze książki Jacka Dehnela Ekran kontrolny, wydanej w Biurze Literackim 19 października 2009 roku.

WIĘCEJ

Dyskretne kuksańce

recenzje / ESEJE Marcin Sierszyński

Recenzja Marcina Sierszyńskiego towarzysząca premierze książki Ekran kontrolny Jacka Dehnela, wydanej w Biurze Literackim 19 października 2009 roku.

WIĘCEJ

Świat zrobił się za mały

recenzje / ESEJE Marcin Orliński

Recenzja Marcina Orlińskiego towarzyszące premierze książki Jacka Dehnela Ekran kontrolny, wydaje w Biurze Literackim 19 października 2009 roku.

WIĘCEJ

Liryczna brzytwa Ockhama

recenzje / IMPRESJE Karol Maliszewski

Recenzja Karola Maliszewskiego z książki Brzytwa Ockhama Jacka Dehnela

WIĘCEJ

O Brzytwie okamgnienia

recenzje / NOTKI I OPINIE Darek Pado Jakub Winiarski Julia Fiedorczuk Karol Maliszewski Kuba Mikurda

Komentarze Kuby Mikurdy, Karola Maliszewskiego, Julii Fiedorczuk, Jakuba Winarskiego i Darka Pado.

WIĘCEJ

O poezji Jacka Dehnela (laudacja)

recenzje / IMPRESJE Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki

Nie ma potrzeby po raz kolejny powtarzać, że pisze poezję klasycyzującą lub neoklasycyzującą. Nie w tym zawiera się, jak sądzę, atrakcyjność i nośność jego propozycji…

WIĘCEJ