Anarchistyczna szczepionka Podsiadły – testowana na dzieciach

Twór­czo­ści Jac­ka Pod­sia­dły nie trze­ba niko­mu szcze­gól­nie przed­sta­wiać. Jeden z naj­waż­niej­szych gło­sów w histo­rii lite­ra­tu­ry „po prze­ło­mie”, autor wie­lu tomów poetyc­kich, zbio­rów ese­istycz­nych i pro­za­tor­skich, lau­re­at licz­nych nagród (m.in. im. Geo­r­ga Tra­kla, Kościel­skich, im. Cze­sła­wa Miło­sza, trzy­krot­nie nomi­no­wa­ny do Nike), jest rów­nież – o czym wia­do­mo może mniej – twór­cą ksią­żek adre­so­wa­nych do dzie­ci i mło­dzie­ży. Po pił­kar­skiej powie­ści dla chłop­ców Czer­wo­na kart­ka dla Sprę­ży­ny, a tak­że zbio­rze felie­to­nów inspi­ro­wa­nych boha­ter­ką Astrid Lind­gren – Pip­pi, dziw­ne dziec­ko – Jacek Pod­sia­dło napi­sał kolej­ną książ­kę, w któ­rej z pew­no­ścią zasma­ku­ją nie tyl­ko naj­młod­si, ale też dużo star­si czy­tel­ni­cy.

Przed­szkol­ny sen Marian­ki to poemat o szko­le, roz­pi­sa­ny na kil­ka – skre­ślo­nych humo­ry­stycz­ną, ale czu­łą kre­ską – por­tre­tów bel­frów. Dziw­ni to nauczy­cie­le: jako posta­ci wysnu­te ze snu Marian­ki mają cechy zaba­wek zna­nych dziew­czyn­ce z przed­szko­la. I tak: polo­nist­ka Pola Lego­wi­czyń­ska, „pisar­ka już od dzie­ciń­stwa” (alu­zje czy­tel­ne dla doro­słych czy­nią lek­tu­rę podwój­nie przy­jem­ną!), jest ludzi­kiem lego; nie­udacz­ny instru­men­ta­li­sta, gra­ją­cy na „idio­fo­nach” kocią muzy­kę, wywo­dzi się od plu­szo­we­go Kota Trzpio­ta; podo­bień­stwa do masko­tek wyka­zu­ją też che­mik Remik (ni to osioł, ni koń, któ­ry w efek­cie nie­udol­nych doświad­czeń sam stwier­dza, że jest tyl­ko głu­pim mułem), przy­rod­nik Pająk Wod­nik (mod­niś w czte­rech parach spodni, uza­leż­nio­ny od prze­glą­da­nia się w lustrze wody), geo­gra­fik – pies Fafik, a tak­że goryl Miki – „spec od gim­na­sty­ki”. Do gale­rii barw­nych posta­ci nale­ży doli­czyć tak­że: mate­ma­ty­ka Paty­ka, katu­ją­ce­go uczniów skom­pli­ko­wa­ny­mi zada­nia­mi (jed­no, o zebrach, zdo­ła­łam nawet przy pomo­cy ośmio­let­niej cór­ki roz­wią­zać), fizy­ka Ryzy­ka, pra­cu­ją­ce­go m.in. nad regu­łą „nie­okre­ślo­no­ści modu­łu zde­rza­ją­cych się bro­ku­łów” (ileż praw fizycz­nych dzię­ki prze­śmiesz­nym pomy­słom Pod­sia­dły moż­na tej­że ośmio­lat­ce wyja­śnić!) oraz histo­ry­ka Scy­zo­ry­ka, zgię­te­go w pół, jak rze­czo­ne narzę­dzie, pod brze­mie­niem wie­ków, wojen, dat i trak­ta­tów.

Przed­szkol­ny sen Marian­ki wyróż­nia się na tle maso­wo dziś wyda­wa­nych „pro­duk­tów książ­ko­po­dob­nych”. Wszyst­ko w wier­szach Pod­sia­dły – od instru­men­ta­cji brzmie­nio­wej, przez żywą, zmien­ną ryt­mi­kę, po nie­wy­mu­szo­ne zaba­wy języ­ko­we – skrzy się inte­li­gent­nym dow­ci­pem, pul­su­je i żyje. Poeta zna­ko­mi­cie łączy wyczu­le­nie na dźwię­ki (np. w tek­ście o Kocie Trzpio­cie, gdzie safan­du­ło­wa­ty nauczy­ciel muzy­ki zamie­nia się w „wymia­ta­ją­ce­go” hip-hopo­wym flo­wem rape­ra) z suge­styw­nym obra­zo­wa­niem (tutaj nale­ży pochwa­lić naj­dłuż­szy, naj­bo­gat­szy w kon­tek­sty i naj­barw­niej­szy frag­ment książ­ki, a mia­no­wi­cie wykład geo­gra­fii w wyko­na­niu psa Fafi­ka). Pod­sia­dło, jak zręcz­ny magik, oży­wia zarów­no skost­nia­łe idio­my, jak i – poda­wa­ne dzie­ciom w szko­le w posta­ci nie­straw­nych for­mu­łek – infor­ma­cje o świe­cie. Dzię­ki temu mło­dzi czy­tel­ni­cy mają oka­zję np. oswo­ić nie­bez­piecz­ne orto­gra­ficz­ne „gżeg­żół­ki”, odbyć nie­co wariac­kie lek­cje che­mii i fizy­ki, zwie­dzić wszyst­kie kon­ty­nen­ty z geo­gra­fem Fafi­kiem (iście genial­ny kurs geo­gra­fii!), poznać – prze­rwa­ną przed koń­cem na spo­sób Sze­he­re­za­dy – histo­rię wojen Burów z Angli­ka­mi w wyko­na­niu Scy­zo­ry­ka, wresz­cie – nauczyć się roz­róż­niać pła­zy i gady (na pod­sta­wie arcy­za­baw­nej opo­wie­ści o kuma­ku, któ­ry jest wiel­bi­cie­lem Damy kame­le­ono­wej oraz Kumacz­ka Wani i pro­wa­dzi stro­nę www.erudyta.kum, a tak­że o kame­le­onie Leonie, czy­ta­ją­cym głów­nie Gada­me­ra i pra­sę gadzi­no­wą).

Jak widać po ostat­nim przy­kła­dzie, książ­ka Pod­sia­dły jest adre­so­wa­na podwój­nie – do dzie­ci i doro­słych. Sama czy­ta­łam ją kil­ka­krot­nie i za każ­dym razem odnaj­dy­wa­łam tam nowe skar­by. „Prze­te­sto­wa­łam” lek­tu­rę rów­nież na ośmio­let­niej cór­ce, któ­ra nie dała mi spo­ko­ju, dopó­ki nie zapo­zna­ła się ze wszyst­ki­mi figu­ra­mi ze szkol­nej mena­że­rii. Przy oka­zji tej dwu­go­dzin­nej sesji czy­tel­ni­czej ona przy­swo­iła sobie, a ja sobie przy­po­mnia­łam, mnó­stwo infor­ma­cji, któ­re w stan­dar­do­wej nauce szkol­nej były­by dziec­ku daw­ko­wa­ne, w znacz­nie mniej przy­jem­ny spo­sób, w cią­gu zapew­ne kil­ku mie­się­cy żmud­nej pra­cy. Poemat Pod­sia­dły jest zresz­tą pod­szy­ty deli­kat­nym anar­chi­stycz­nym sprze­ci­wem wobec sys­te­mu edu­ka­cji – a jed­no­cze­śnie poka­zu­je, jak moż­na dziec­ko efek­tyw­nie uczyć, żeby mu nie szko­dzić i nie tłam­sić jego oso­bo­wo­ści.

Tytu­ło­wa Marian­ka dosta­ła przez sen anar­chi­stycz­ną szcze­pion­kę, dzię­ki któ­rej, jak nie­po­kor­na Pip­pi, będzie potra­fi­ła bro­nić się przed szkol­nym sche­ma­ty­zmem, nudą i zabi­ja­niem wyobraź­ni. Moja ośmio­let­nia Maria – dzię­ki książ­ce Pod­sia­dły – poszła dziś do szko­ły z gło­wą moc­niej­szą o wie­le kon­tek­stów i na pew­no opo­wie o lek­tu­rze swo­im rówie­śni­kom. Obie z mło­dą czy­tel­nicz­ką uwa­ża­my, że nie wol­no prze­ga­pić tej wyjąt­ko­wej pro­po­zy­cji wydaw­ni­czej. Taka książ­ka dla dzie­ci zda­rza się raz na wie­le lat, a może i rza­dziej. Jestem pew­na, że wier­sze szkol­ne Pod­sia­dły znaj­dą wiel­bi­cie­li w róż­nych gru­pach wie­ko­wych. Marzy­ła­bym też o tym, żeby utwo­ry te tra­fi­ły do pod­ręcz­ni­ków, zamiast wie­lu mar­nych tek­stów, któ­re nagmin­nie są tam zamiesz­cza­ne, a książ­ka – żeby zna­la­zła się w szkol­nych biblio­te­kach, gdzie kró­lu­ją głów­nie paskud­ne serie o agre­syw­nych stra­szy­dłach i prze­słod­kich kucy­kach Pony.