wywiady / o książce

Język łamanego oporu

Jakub Pszoniak

Jakub Skurtys

Rozmowa Jakuba Skurtysa z Jakubem Pszoniakiem, towarzysząca premierze książki Karnister Jakuba Pszoniaka, wydanej w Biurze Literackim wydanej w Biurze Literackim 28 października 2024 roku.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

Jakub Skur­tys: Jaku­bie, roz­ma­wia­my z oka­zji wyda­nia Two­jej trze­ciej książ­ki poetyc­kiej. Książ­ka jest poważ­na i o waż­nych spra­wach, więc zacznę pro­wo­ka­cyj­ne od jej koń­ca – „w przeded­niu jutra opła­ku­ję wczo­raj”. Jak bli­sko Ci obec­nie do Ada­ma Zaga­jew­skie­go, do jego „opie­wam oka­le­czo­ny świat”?

Jakub Pszo­niak: Do Zaga­jew­skie­go jest mi chy­ba bli­żej, niż bym sobie tego życzył. I czym bar­dziej sobie to uświa­da­miam, tym bar­dziej sta­ram się od tej prze­ra­ża­ją­cej praw­dy uciec, a jed­no­cze­śnie tym moc­niej się z nią godzę. Z wie­kiem się czło­wiek zaga­jewsz­czy, to natu­ral­na kon­dy­cja orga­ni­zmu. Roz­dzie­ram się w tej kwe­stii jak ban­daż, mówiąc samym Zaga­jew­skim z tomu, któ­re­go tytuł – Oda do wie­lo­ści – mógł­by być też jakąś odpo­wie­dzią na Two­je pyta­nie. Ale to Zaga­jew­ski z cza­sów, kie­dy był młod­szy ode mnie. Bo, cho­ciaż wyda­je się to nie­moż­li­we, był taki czas. Rodzi­łem się mniej wię­cej wte­dy, kie­dy pisał ten wiersz – jed­ną z naj­pięk­niej­szych miło­snych minia­tur: „Twój tele­fon prze­rwał mi pisa­nie listu do cie­bie. Nie prze­szka­dzaj mi, gdy z tobą roz­ma­wiam”. Się­gam po Zaga­jew­skie­go młod­sze­go ode mnie czę­ściej i z więk­szą satys­fak­cją niż po Zaga­jew­skie­go ode mnie star­sze­go. Nie­ste­ty te pro­por­cje się wraz z cza­sem zmie­nia­ją.

Ale Zaga­jew­ski też jest mi w jakiś spo­sób bli­ski z powo­du swo­jej bio­gra­fii, któ­ra jest w nie­któ­rych istot­nych aspek­tach rów­no­le­gła do losów mojej rodzi­ny. A wia­do­mo, że poezja się z bio­gra­fii rodzi. Lwów, Śląsk, wypę­dze­nie, opo­zy­cja. Kom­po­stu­ję w sobie te histo­rie czę­sto w nie­zdro­wy spo­sób. Oczy­wi­ście nie sta­wiam god­ne­go głę­bo­kie­go ukło­nu życio­ry­su Zaga­jew­skie­go obok swo­jej, nud­na­wej i w mia­rę cie­plar­nia­nej bio­gra­fii.

Naj­więk­szą róż­ni­cę widzę w tym, że ja, choć wolał­bym opie­wać, to raczej opła­ku­ję, Myślę, że wyni­ka to z jakie­goś moje­go defi­cy­tu – może kie­dyś uda mi się go nazwać.

Mia­ło być pro­wo­ka­cyj­nie, bo wyda­je się, że mało któ­ry poeta o nie­co bar­dziej lin­gwi­stycz­nym zacię­ciu chciał­by być zesta­wia­ny w takim ukła­dzie, a tu jed­nak – nie dość że wybrną­łeś, to jesz­cze z taką histo­rią. No to sko­ro już z mło­dym Zaga­jew­skim popła­ka­li­śmy, to może w dru­gą stro­nę. Daw­no, bo przy oka­zji Chy­ba na pew­no – świat był ciut inny, ale jak­by spoj­rzeć uważ­niej, to chy­ba nie aż tak – pisa­łem, że są tam wyraź­ne momen­ty, gdy „autor ter­mi­nu­je w szko­le Kon­ra­da Góry” i zno­wu raczej tego wcze­sne­go, żar­li­we­go niż tego aneg­do­tycz­ne­go z teraz. Czy z Two­jej per­spek­ty­wy mia­ły miej­sce jakieś wyzwo­li­ny?

Poważ­na odpo­wiedź na cie­ka­wą pro­wo­ka­cję oka­zu­je się cza­sem jesz­cze bar­dziej od niej pro­wo­ka­cyj­na! Ale Zaga­jew­ski bywał napraw­dę wiel­kim poetą, nie­spra­wie­dli­we jest spro­wa­dza­nie go jedy­nie do figu­ry z mema, choć nie­za­prze­czal­nie drze­mał w jego póź­niej­szych wier­szach, posta­wach i pozy­cji memicz­ny poten­cjał. Mnie w poezji czę­sto pocią­ga­ją świa­ty, któ­re nie są moje, dyk­cje i tema­ty róż­ne od moich. Od począt­ku moje­go pisa­nia – a zaczą­łem pisać wier­sze na tyle póź­no, że mia­łem już świa­do­mość pew­nych puła­pek – dba­łem o to, żeby mówić wła­snym gło­sem. Jeśli poja­wia­ły się w moich wier­szach jakieś podo­bień­stwa do innych gło­sów, to wyni­ka­ły one bar­dziej z pokre­wień­stwa tem­pe­ra­men­tów, wraż­li­wo­ści i opty­ki niż z poetyc­kich fascy­na­cji.

Żeby przejść przez wyzwo­li­ny trze­ba być wcze­śniej w jakimś cechu, a ja do żad­ne­go nigdy nie nale­ża­łem i nie mia­łem naj­mniej­szej ocho­ty się zapi­sy­wać. Skła­da­nie podań o zwo­ła­nie komi­sji i sta­ra­nie się o urzęd­ni­cze świa­dec­twa mnie odpy­cha. Ale sta­ra­łem się też nie ter­mi­no­wać u same­go sie­bie. Mówić swo­im gło­sem, ale jed­no­cze­śnie róż­ni­co­wać go. Stąd odręb­ny od dwóch poprzed­nio wyda­nych tomów, a pisa­ny rów­no­le­gle do nich Kar­ni­ster.

Sko­ro wywo­ła­łeś tytuł – „kar­ni­ster” to też kar­ni­sta, kara, kolo­nia kar­na, i wszyst­kie ele­men­ty apa­ra­tu repre­sji i cen­zu­ry, któ­re wpro­wa­dzasz w swój tekst, snu­jąc opo­wieść w grun­cie rze­czy o Rosji, o jej sta­nie umy­słu, dopie­ro potem o linii fron­tu prze­bie­ga­ją­cej przez Ukra­inę. Cze­mu Rosja zastą­pi­ła Śląsk i jaka to jest Rosja? Cza­sem mam wra­że­nie, że to opo­wieść, z któ­rej wyła­nia się puti­now­ski impe­ria­lizm, a cza­sem, że to wciąż ZSRR Sta­li­na.

Bo dzi­siej­sza Rosja to jest ZSRR z bóla­mi fan­to­mo­wy­mi, w któ­rym na pocho­dach obok por­tre­tów Sta­li­na nosi się por­tret cara i kro­pi­dło. Kon­tekst woj­ny, któ­ry stał się w spo­sób oczy­wi­sty dla wier­szy naj­istot­niej­szy, poja­wił się, gdy pierw­sza wer­sja książ­ki była goto­wa. Wła­ści­wie cała pierw­sza część tomu pocho­dzi w nie­zmie­nio­nej for­mie z tam­te­go, poprze­dza­ją­ce­go peł­no­ska­to­wą inwa­zję, cza­su. Prze­ra­ża­ją­cy, impe­rial­ny cień Rosja rzu­ca­ła na świat znacz­nie wcze­śniej. Pisa­łem o nim wów­czas w kon­tek­ście tego, że puti­now­ski model zaczął być trak­to­wa­ny w Euro­pie wów­czas – ku moje­mu prze­ra­że­niu – jako atrak­cyj­na alter­na­ty­wa dla demo­kra­cji. Nie chcę, żeby to brzmia­ło jak przy­pi­sy­wa­nie sobie jakieś kasan­drycz­nej zdol­no­ści. Ten ule­pio­ny z gów­na golem z dru­tem kol­cza­stym zastę­pu­ją­cym krę­go­słup nie stał się nie­spo­dzie­wa­nie agre­syw­ny w 2022 roku. Pyta­niem było nie „czy” sta­nie się to, co się sta­ło, tyl­ko „kie­dy”.

Pew­nie na ten cień jestem szcze­gól­nie wyczu­lo­ny przez to, od cze­go wyszli­śmy. W moją rodzin­ną histo­rię się ten cień nie­usu­wal­ne wżarł. Lwów, Śląsk, Sybir, listy pry­skryp­cyj­ne, ten pra­dzia­dek od cho­wa­nia chle­ba pod podusz­ką, któ­ry wró­cił i do koń­ca życia łaził z bro­dą jak mnich i w suk­ma­nach, żeby go za bur­żu­ja kto nie wziął i znów nie wywiózł. Ten dru­gi pra­dzia­dek od prze­strze­lo­ne­go płu­ca i meda­li, któ­re bab­cia poka­zy­wa­ła mamie, mówiąc „tyl­ko nie mów niko­mu”, z tej dziw­nej woj­ny, któ­rej w PRL-owskiej histo­rio­gra­fii nie było, a teraz się oka­za­ło, że to nie płu­co pra­dziad­ka zasła­nia­ło Pol­skę tyl­ko Mat­ka Boska i jej płaszcz. Perio­dy­za­cja „za pierw­sze­go Moska­la – za Niem­ca – za dru­gie­go Moska­la”, te zamar­z­nię­te na saniach dzie­ci, o któ­rych się u mnie w domu opo­wia­da­ło przez czte­ry poko­le­nia. Rosłem w tym i ten cień się też we mnie wżarł.

Naj­więk­sza róż­ni­ca mię­dzy ludź­mi kre­sów i Ślą­za­ka­mi pole­ga chy­ba na spo­so­bie wska­zy­wa­nia rze­czy waż­nych. Ci pierw­si o nich bez prze­rwy mówią, ci dru­dzy o nich mil­czą. Ja się uro­dzi­łem na sty­ku tych dwóch świa­tów i noszę w sobie nie­zdro­wo te oba sprzecz­ne impe­ra­ty­wy.

Kar­ni­ster to książ­ka osob­na – pisa­łem ją rów­no­le­gle z moimi dwo­ma poprzed­ni­mi toma­mi. Inny był rów­nież spo­sób pra­cy nad nią. Rosja oczy­wi­ście nie zastą­pi­ła w mojej wyobraź­ni Ślą­ska – to po pro­stu książ­ka o czymś innym niż poprzed­nie, choć nie­któ­re wąt­ki, oczy­wi­ście, się w nich zazę­bia­ją. Zarów­no w debiu­cie, jak i dru­giej książ­ce też zresz­tą Śląsk nie był jedy­nym tema­tem.

Kar­ni­ster to książ­ka odręb­na zarów­no tema­tycz­nie, jak i for­mal­nie. Jedy­na, jaką napi­szę być może taką meto­dą, jedy­na skon­stru­owa­na w ten spo­sób. Nie chcę być auto­rem jed­ne­go, bez­piecz­ne­go tema­tu i języ­ka, jed­ne­go, pisa­ne­go na nowo wier­sza… Mogę Cię zapew­nić, że kolej­na książ­ka będzie znów czymś zupeł­nie innym. I będę w niej rów­nież gadał i mil­czał o czymś bar­dzo waż­nym, na przy­kład o sobie.

Na geo­po­li­tycz­nych pro­gno­zach się nie znam, pozo­sta­ję na pozio­mie audy­cji „Na dachu świa­ta” i memów o Bar­to­sia­ku .Ale o tej meto­dzie musisz coś powie­dzieć. Czym się róż­ni­ła od Chy­ba na pew­no i Lorem ipsum? Sko­ro rze­czy te były pisa­ne rów­no­le­gle, a tak suge­ru­je nawet dopi­sek odau­tor­ski, to czy jest jakiś impuls albo tech­ni­ka, któ­re spra­wia­ją, że te wier­sze wylą­do­wa­ły wła­śnie w Kar­ni­strze? Czy to raczej kwe­stia tema­tu?

Bismarck twier­dził, że ludzie nie powin­ni widzieć, jak robi się kieł­ba­sę, poli­ty­kę i książ­ki poetyc­kie. Ale zgo­da – zdra­dzę ci to, tyl­ko niko­mu nie mów.

Kar­ni­ster – w prze­ci­wień­stwie do moich poprzed­nich ksią­żek – nie jest zbio­rem wier­szy, tyl­ko cało­ścią o zało­żo­nych uprzed­nio ramach for­mal­nych i tema­tycz­nych. Pisa­nie tej książ­ki przy­po­mi­na­ło raczej pisa­nie pro­zy niż wier­szy ukła­da­nych w tom. Podział na poszcze­gól­ne, z pozo­ru auto­no­micz­ne utwo­ry był zresz­tą czę­sto wtór­ny wobec dłuż­sze­go tek­stu. Wyod­ręb­nie­nie z nie­go poszcze­gól­nych wier­szy wyni­ka­ło z gęsto­ści języ­ka. Odcią­żą całość bez koniecz­no­ści uprasz­cza­nia tek­stu. Pisząc kolej­ne frag­men­ty, od razu wie­dzia­łem, któ­rym ele­men­tem książ­ki będą. W przy­pad­ku Lorem ipsum i Chy­ba na pew­no kon­cep­cje tomu były wtór­ne wobec wier­szy, tu było odwrot­nie. To zupeł­nie inny spo­sób pra­cy nad książ­ką – myśle­nie cało­ścią, a nie poje­dyn­czym tek­stem. Robo­ta od począt­ku opar­ta była na meto­dycz­nym i suk­ce­syw­nym prze­dzie­ra­niu się przez rosyj­sko- i ukra­iń­sko­ję­zycz­ne kana­ły infor­ma­cyj­ne, sta­no­wią­ce dla tomu mate­riał. Zapla­no­wa­na pra­ca ze źró­dła­mi momen­ta­mi przy­po­mi­na­ją­ca kwe­ren­dę. Wie­le wyko­rzy­sta­nych – szcze­gól­nie w pierw­szo­oso­bo­wej for­mie – gło­sów to prze­po­czwa­rzo­ne, prze­fil­tro­wa­ne przez pro­jek­to­wa­ną na potrze­by tomu dyk­cję prze­chwy­ce­nia wyrwa­ne z tych prze­strze­ni. Jeśli w poprzed­nich książ­kach wyko­rzy­sty­wa­łem cudze gło­sy, to mia­ło to cha­rak­ter bar­dzo spon­ta­nicz­ny – w tym przy­pad­ku była to zapla­no­wa­na i meto­dycz­nie pro­wa­dzo­na pra­ca wedle z góry usta­lo­nej stra­te­gii.

Czy w takim razie widzisz takie for­my wier­sza, któ­re bar­dziej sprzy­ja­ją auto­te­licz­no­ści (np. te modli­tew­ne) i repor­ta­żo­wi, pod­słu­chi­wa­niu języ­ka (np. pro­zy poetyc­kiej)? Czy masz tak, że kon­kret­na forma/układ jest w sta­nie dźwi­gnąć inną spe­cy­fi­kę prze­ka­zu (np. Gruz 200ma obie te cechy)?

W książ­ce nie ma jed­ne­go pod­mio­tu, jed­nej boha­ter­ki, więc i języ­ki są odręb­ne, choć cza­sem na sie­bie nacho­dzą, kani­ba­li­zu­ją się wza­jem­nie, zagłu­sza­ją. Zale­ża­ło mi na tym, by zde­rzać gło­sy, uwy­pu­klać ich pęk­nię­cia, wyna­tu­rze­nia, wpro­wa­dzać kako­fo­nicz­ną war­stwę tam, gdzie jest to nie­zbęd­ne. Stąd regu­lar­na, rymo­wa­na fra­za sąsia­du­je z poła­ma­ny­mi wer­sa­mi, pro­za poetyc­ka wbi­ja się kli­nem w wiersz, stąd zwich­nię­ta gra­ma­ty­ka i poła­ma­ne sło­wa, któ­re zresz­tą czę­sto wysza­bro­wa­ne przez wiersz zosta­ły z rze­czy­wi­sto­ści. Języ­ki prze­bi­ja­ją­ce się wza­jem­nie przez sie­bie.

Z tych „wysza­bro­wa­nych języ­ków”, po dro­dze tłu­ma­czy­łeś też utwo­ry Kate­ry­ny Micha­li­cy­ny, któ­re wyszły w tomie Gło­sy w „czar­nej” serii ukra­iń­skiej. Czy to też jakoś oddzia­ły­wa­ło na Two­ją skład­nię lub tema­ty­kę?

Przez ostat­nie dwa lata prze­ło­ży­łem z ukra­iń­skie­go trzy książ­ki – Gło­sy Kate­ry­ny Micha­li­cy­ny, Oddy­chaj Ole­ny Ste­pa­nen­ko oraz Tryb Swi­tła­ny Powa­la­je­wej. Pra­ca nad tymi tłu­ma­cze­nia­mi, spo­tka­nia i roz­mo­wy ośmie­li­ły mnie do tego, żeby napi­sać Kar­ni­ster na nowo. Bez tego doświad­cze­nia praw­do­po­dob­nie ta książ­ka by nie powsta­ła. Pier­wot­ną wer­sję unie­waż­ni­ła histo­ria, z nową nie miał­bym śmia­ło­ści i siły się mie­rzyć. Ale i bez­po­śred­nie śla­dy pra­cy z ukra­iń­ską poezją się w tomie odci­snę­ły. Jeden z wier­szy na przy­kład nazy­wa się „baweł­na”. To slan­go­we, ukra­iń­skie okre­śle­nie eks­plo­zji – tuma­ny kurzu wzbi­te pod­czas wybu­chu przy­wo­dzą na myśl jej kwit­ną­ce kwia­ty. Ale rzecz jest znacz­nie cie­kaw­sza. Ukra­iń­skie sło­wo ‘chło­pok’ (хлопок), jeśli zaak­cen­tu­je się je na pierw­szą syla­bę, ozna­cza baweł­nę. Jeśli zaak­cep­tu­je się na dru­gą – ozna­cza huk. Rosyj­skie media na począt­ku woj­ny, któ­rej nie nazy­wa­ły woj­ną, dono­si­ły o „sły­szal­nych hukach” zamiast o wybu­chach. Jest to więc coś sym­bo­licz­ne­go, prze­chwy­ce­nie sło­wa wro­giej pro­pa­gan­dy, roz­bro­je­nie go, małe zwy­cię­stwo. Innym przy­kła­dem takie­go śla­du jest gra wiel­ko­ścią liter. Te nowe, nie­for­mal­ne zasa­dy orto­gra­ficz­ne, o któ­rych wzmian­ku­ję tu bez poda­wa­nia szcze­gó­łów, rów­nież zaczerp­ną­łem z ukra­iń­skich wier­szy, któ­re prze­kła­da­łem.

A sam „kar­ni­ster” (z poten­cjal­nym błę­dem, cho­ciaż sami wie­my, jak jest w uzu­sie), któ­ry ogry­wasz też w ostat­nim wier­szu? Ta obocz­ność „kani­ster”/„karnister” zaczy­na pra­co­wać tro­chę tak, jak­by na tym „r” zawisł świat. Koja­rzy mi się to z szib­bo­le­tem, z tym, co pisał o nim Der­ri­da – sło­wo, które osądza i takie, któ­re odróż­nia wro­ga od przy­ja­cie­la, swo­je­go od obce­go. Kto od kogo oddzie­la kaR­ni­ster?

Czę­sto jest tak, że błąd przez swo­ją powszech­ność sta­je się oswo­jo­ny i tak oczy­wi­sty, że pra­wi­dło­wa for­ma wyda­je się nie­wła­ści­wa. Doty­czy to rów­nież poza­ję­zy­ko­wych ele­men­tów rze­czy­wi­sto­ści, rów­nież spo­łecz­nej. Nie tyle więc oddzie­la, co wska­zu­je na to, co już jest oddzie­lo­ne. Wróg się sam odróż­nił.

A wiesz, że Japoń­czy­cy nie są w sta­nie wypo­wie­dzieć gło­ski „l” i zastę­pu­ją ją gło­ską „r”? To „r” się potra­fi wci­snąć tam, gdzie nie powin­no, roze­pchać, wypchnąć. Jeśli coś bez­sprzecz­nie na „r” wisi, to na przy­kład wyraz „wypier­da­lać”. I wła­śnie wyraz „wróg”.

Wiem wiem, nie tyl­ko nie są w sta­nie jej powie­dzieć, ale też nie bar­dzo są w sta­nie usły­szeć róż­ni­ce mię­dzy nimi. Ale mam bar­dziej pol­ski przy­kład: fał­szy­wa sie­lan­ka Cze­cho­wi­cza „ze wsi”, gdzie „bura burza od boru/ i jak bór dud­ni pio­run”. Dopie­ro teraz pomy­śla­łem o tym ali­te­ra­cyj­nym, wybu­cho­wym aspek­cie nasze­go „r” (bo to jed­nak nasze, nie to fran­cu­skie, z rota­cy­zmem) – nado­bec­ne­go nawet jeśli przej­dzie­my po tytu­łach Two­ich wier­szy: „żerdź”, „hor­ror vacui”, „udar”, „gra”, „orę­dzie”, „gruz 200”. Zasta­na­wia mnie, tak czy­sto tech­nicz­nie, czy pra­co­wa­łeś nad tym ali­te­ra­cyj­nym aspek­tem, żeby „r” było w tym tomie duże i wyraź­ne, jak Perec w Znik­nię­ciach nad nie­obec­no­ścią „e”?

Tak, zde­cy­do­wa­nie. Choć powi­nie­nem się wyprzeć, bo mia­łem nadzie­ję, że to „r” będzie wwier­cać się w spo­sób dotkli­wy, ale jed­no­cze­śnie będzie to na czy­tel­ni­ka dzia­łać poza świa­do­mo­ścią. To celo­wy zabieg kotwi­czą­cy tekst w jego agre­syw­nym dźwię­ku, ale też kono­tu­ją­cy coś wykra­cza­ją­ce­go poza sfe­rę same­go brzmie­nia.

To w sfe­rze arty­ku­la­cji. A w tema­tach jed­nym z naj­czę­ściej powra­ca­ją­cych u Cie­bie słów jest nakaz „mów” – dużo się mówi, że się mówi, mało słu­cha. Czy Two­ja poezja mówi się bar­dziej niż się pisze? „Zabie­ra głos” czy „daje głos”?

Dobrze napi­sa­ny wiersz to taki, któ­ry da się powie­dzieć tak, by nie stra­cił. Ale mówie­nie poprze­dzo­ne jest pisa­niem. Pisa­nie zaś zmie­nia się w napi­sa­nie, gdy wiersz moż­na wypo­wie­dzieć. Gdy lite­ry i gło­ski, zna­ki i dźwię­ki sta­ją się jed­nym. Ale w Kar­ni­strze rów­nie waż­ne, co powie­dzia­ne, bywa i to, co nie­po­wie­dzia­ne, nie­wy­mó­wio­ne. O tym jest na przy­kład „Zezna­nie”, o tym rów­nież jest „Amen”. To praw­dzi­wa histo­ria o tym, że są sło­wa, któ­rych nie spo­sób wypo­wie­dzieć, a cisza bywa prze­szy­wa­ją­ca gło­śna.

Do ciszy, mam nadzie­ję, jesz­cze wró­ci­my, na razie zostań­my przy sło­wie. Ostat­nio czy­ta­łem i reda­go­wa­łem szkic Fili­pa Matwiej­czu­ka o pira­tach, któ­ry wpro­wa­dził tam cie­ka­we poję­cie „sło­wo pira­ta” – jako cze­goś loku­ją­ce­go się na sty­ku legen­dy, bla­gi i fak­tu histo­rycz­ne­go, jako coś, cze­mu chce­my zawie­rzyć, cho­ciaż wie­my, nas wypro­wa­dza w pole (albo na sze­ro­kie wody). Stąd pyta­nie, któ­re zro­dziło mi się już przy pierw­sze lek­tu­rze Kar­ni­stra, zaraz na począt­ku: ile waży sło­wo poety? I dla­cze­go Two­je jest takie ciężkie?

Jest też serial Sło­wo paca­na – rosyj­ski serial o tym, że osią ich­niej cywi­li­za­cji jest naga siła i prze­moc. I to jedy­ny pew­nik, jedy­ne spo­iwo ruskie­go świa­ta, kul­tu­ry, coś co struk­tu­ra­li­zu­je rze­czy­wi­stość. Jedy­na logicz­na i prze­wi­dy­wa­na kwe­stia. Bez niej świat – bo prze­cież świat to Rosja – tra­ci swój fun­da­ment, roz­sy­pu­je się. Jest nie­prze­wi­dy­wal­ny – bez pry­mi­tyw­nej prze­mo­cy świat dopie­ro sta­je się nie­bez­piecz­ny. Pach­nie Dosto­jew­skim, praw­da?

Kar­ni­ster jest cięż­ki, bo jest wypeł­nio­ny po korek ben­zy­ną. W przy­pad­ku tej książ­ki nie dało rady ina­czej. Sło­wa ważą, bo waży to, o czym tom jest. Ważą, bo waży się los. Ważą w koń­cu, bo wciąż wie­rzę w to, że sztu­ka może mieć cię­żar. I jak każ­da reli­gia moja wia­ra w sztu­kę nie szu­ka potwier­dze­nia w empi­rii, a czę­sto jest na nią naiw­nie śle­pa.

Ale jed­no­cze­śnie jest w książ­ce, jak mi się wyda­je, spo­ro gro­te­ski, czar­nej, gęstej iro­nii, któ­ra nie bana­li­zu­je i nie spły­ca, ale jed­no­cze­śnie ten cię­żar balan­su­je. Śmiech nie tyl­ko jest spo­so­bem igno­ro­wa­nia istot­nych sprawdź, jak widzą to anty iro­ni­ści, ale też ich pro­ble­ma­ty­zo­wa­nia i defi­nio­wa­nia, jest stra­te­gią opo­ru.

Muszę w takim razie zapy­tać o coś, co nazwał­bym dwo­ma żywio­ła­mi Two­je­go pisa­nia, przy­naj­mniej w tym tomie: o ruch samo­zw­rot­ny (auto­te­licz­ny), ten „język któ­ry mówi język”, „się mówi się”, i o ten prze­ciw­ny, ruch na zewnątrz, ku świa­tu – jak­by repor­ta­żo­we pra­gnie­nie świad­cze­nia o tym, co bie­żą­ce. Czy to się da pogo­dzić w wier­szu? A może wła­śnie o to nie­po­go­dze­nie, pęk­nię­cie mię­dzy jed­nym a dru­gim by cho­dziło?

Język zwró­co­ny w stro­nę same­go sie­bie, wiersz odbi­ja­ją­cy się w sobie samym w książ­ce jest snem, któ­ry szyb­ko obra­ca się w kosz­mar. Sen pęka pod napo­rem rze­czy­wi­sto­ści, spo­mię­dzy rys wyle­wa się to, co naj­czar­niej­sze. To punkt wyj­ścia dla cało­ści, któ­ra pomy­śla­na jest jako prze­trą­co­ny, roz­bi­ty, oni­rycz­ny poemat. Choć z for­mal­ne­go punk­tu widze­nia to oczy­wi­ście zbiór wier­szy. Pisa­łem tę książ­kę pięć lat. Wła­ści­wie napi­sa­łem ją dwa razy. Pierw­szy raz napi­sa­łem ją na prze­ło­mie 2019 i 2020 roku. Punk­tem wyj­ścia było lato 2019. Dziś wyda­je się to zupeł­nie nie­re­al­ne, ale wów­czas na uli­ce Moskwy wyszli ludzie. Nie­któ­rzy nie­śli trans­pa­ren­ty, nie­któ­rzy pał­ki. Ci dru­dzy ubra­ni byli w mun­du­ry. To były naj­więk­sze pro­te­sty od cza­su demon­stra­cji na Pla­cu Błot­nym w 2011. Bar­dzo mnie to zain­te­re­so­wa­ło, chcia­łem zoba­czyć jak mówią o tych wyda­rze­niach sami ich uczest­ni­cy. Język łama­ne­go opo­ru. To był punkt wyj­ścia książ­ki. Bo naj­więk­sza też szyb­ko oka­za­ła się ska­la repre­sji i bru­tal­no­ści wła­dzy wobec pro­te­stu­ją­cych.

Pamię­tam to dosko­na­le, i nadzie­je publi­cy­stów, że Rosja się zde­mo­kra­ty­zu­je, że wybie­rze pro­za­chod­ni kurs, nie wiem, prze­sta­nie fan­ta­zjo­wać o wiel­ko­ści i pogo­dzi się ze swo­im nowym miej­scem na mapie świa­ta. I że to wyda­rzy się oddol­nie…

Oczy­wi­ście demon­stra­cje nie były sprze­ci­wem wobec rosyj­skie­go impe­ria­li­zmu –  kon­cen­tro­wa­ły się na korup­cji i dewa­sto­wa­niu pra­wa i demo­kra­cji. Tym­cza­sem nowy-sta­ry pre­zy­dent, któ­ry na prze­mian oso­bi­ście wyła­wiał z dna mórz antycz­ne wazy, wska­zy­wał cza­plom tory lotu i ata­ko­wał sąsied­nie kra­je bro­nią dostęp­ną w każ­dym skle­pie z bro­nią, w wol­nych chwi­lach zara­żał swo­im ponu­rym cza­rem kolej­nych euro­pej­skich decy­den­tów. Śle­pym nostal­gi­kom za nigdy nie­zisz­czo­ną, komu­ni­stycz­ną uto­pią poka­zy­wał Rosję jako spad­ko­bier­cę tej tra­dy­cji, prze­ciw­sta­wia­jąc ją agre­syw­ne­mu Zacho­do­wi. Libe­ral­nym eli­tom poka­zy­wał się jako ktoś, z kim moż­na zro­bić „czy­sto pry­wat­no-biz­ne­so­wy pro­jekt’”. Kon­ser­wa­ty­stom przed­sta­wiał się zaś jako zagro­żo­na osto­ja chrze­ści­jań­skiej kul­tu­ry, obroń­ca tra­dy­cji w deka­denc­kim świe­cie, ostat­ni bastion przed anty­chry­stem ubra­nym w tęczo­wą koszul­kę. Chcia­łem uchwy­cić ten samo­bój­czy mecha­nizm. Fascy­na­cję podob­nej tej, któ­rą dzie­li­li w latach trzy­dzie­stych poprzed­nie­go wie­ku ONR-owcy opi­sy­wa­ni w „Kro­ni­kach Tygo­dnio­wych” przez Sło­nim­skie­go. Nie uda­ło­by się to bez głęb­sze­go wej­ścia w świat rosyj­sko­ję­zycz­nej infor­ma­cji – zarów­no tej prze­ciw­nej wła­dzy, jak i tej pro­pa­gan­do­wej. Echa tego – jak mówisz – repor­ta­żo­we­go pra­gnie­nia – są w Kar­ni­strze wyraź­ne. Nie tyl­ko w sfe­rze fak­tów, rekon­struk­cji spo­so­bu myśle­nia, ale i same­go języ­ka, któ­ry jest w nim tak samo istot­ny, jak sama treść. Jak mówi­łem przed momen­tem – o książ­ce od począt­ku myśla­łem jak o poema­cie. Sur­re­al­nym, deli­rycz­nym, zła­ma­nym poema­cie. Fan­ta­sma­go­rycz­nej opo­wie­ści uspój­nio­nej odręb­ną dyk­cją. Książ­ka była goto­wa, jej obszer­ne frag­men­ty uka­za­ły się w jed­nod­niów­ce, któ­ra wyda­na zosta­ła w pierw­szym mie­sią­cu pan­de­mii, w 2020 czy­ta­łem je pod­czas festi­wa­lu w Cho­rzo­wie, rok póź­niej na Ars Came­ra­lis, na któ­rym roz­ma­wia­li­śmy. A potem przy­szedł 2022 rok, luty. Dziś trwa­ją­ca od dwóch i pół roku peł­no­ska­lo­wa woj­na, któ­ra nie tyl­ko jest dra­ma­tem milio­nów ludzi, ale i egzy­sten­cjal­nym zagro­że­niem dla naszej czę­ści świa­ta, zaczy­na powsze­dnieć i sta­wać się męczą­cym tłem. Dla­te­go napi­sa­łem tę książ­kę po raz dru­gi.

Kar­ni­ster jest nie tyl­ko prze­fil­tro­wa­ną przez język poetyc­ki kro­ni­ką klu­czo­wych rów­nież dla nas wyda­rzeń, któ­rych szcze­gó­ły – jestem tego pewien – nie­dłu­go zaczną się zacie­rać. Nie­któ­re zresz­tą już są led­wo pamię­ta­ne. Jest też pró­bą zro­zu­mie­nia mecha­ni­zmów, któ­re do tych wyda­rzeń pcha­ją i rodza­jem prze­stro­gi – choć wiem, że poezja jest nie­mal nie­sły­szal­na – przed tym, jak łatwo je prze­oczyć. Osią książ­ki jest rekon­struk­cja impe­rial­nej men­tal­no­ści i idą­ce­go w ślad za nią wywo­łu­ją­ce­go kolej­ne woj­ny mecha­ni­zmu opar­te­go na kłam­stwie i mani­pu­la­cji. Do tego – myślę – dys­kur­syw­ny język bywa nie­wy­star­cza­ją­cy – potrzeb­na jest rów­nież poezja, powieść, teatr.

Powie­dzia­łem, że wró­ci­my jesz­cze do ciszy i mil­cze­nia, więc może teraz, na koniec. Ostat­nia część książ­ki – czte­ry – четыре – jest pusta. Nie będę pytał, dla­cze­go. Zapy­tam: na co cze­ka ta pust­ka?

Na odpo­wiedź na pyta­nie, co wypły­wa z pęk­nięć na noc­nym nie­bie.

O autorach i autorkach

Jakub Pszoniak

Urodzony w 1983 r. w Bytomiu. Poeta i grafik, autor książek poetyckich Chyba na pewno (Biuro Literackie 2019), za którą otrzymał Wrocławską Nagrodę Poetycką Silesius, Lorem ipsum (Biuro Literackie 2022) oraz Karnister (Biuro Literackie 2024). Tłumacz tomów Głosy Kateriny Michalicyny (Pogranicze 2022), Oddychaj Oleny Stepanenko (Pogranicze 2023) oraz Tryb Switłany Powalajewej (Pogranicze 2024), autor wyboru wierszy Mirona Białoszewskiego Z dnia robię noc (Biuro Literackie 2022).

Jakub Skurtys

Ur. 1989, krytyk i historyk literatury; doktor literaturoznawstwa; pracuje na Wydziale Filologicznym UWr; autor książek o poezji najnowszej Wspólny mianownik (2020) oraz Wiersz… i cała reszta (2021).

Powiązania

Rozmowy na koniec: odcinek 34 Roman Honet

nagrania / transPort Literacki Antonina Tosiek Jakub Pszoniak Roman Honet

Trzy­dzie­sty trze­ci odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 29.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 33 Joanna Mueller

nagrania / transPort Literacki Antonina Tosiek Jakub Pszoniak Joanna Mueller

Trzy­dzie­sty trze­ci odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 29.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 32 Marcin Czerniawski, Agata Dyczko, Karolina Krasny, Ewa Tondys-Kohmann, Łukasz Wojtysko

nagrania / transPort Literacki Różni autorzy

Trzy­dzie­sty dru­gi odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 28. Muzy­ka Resi­na.

Więcej

Ta ostatnia rozmowa

wywiady / o książce Jakub Skurtys Karol Maliszewski

Roz­mo­wa Jaku­ba Skur­ty­sa i Karo­la Mali­szew­skie­go, towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki Połów. Poetyc­kie i pro­za­tor­skie debiu­ty 2023, któ­ra uka­że się w Biu­rze Lite­rac­kim 29 lip­ca 2024 roku.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 31 Paulina Pidzik

nagrania / transPort Literacki Różni autorzy

Trzy­dzie­sty pierw­szy odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 28. Muzy­ka Resi­na.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 30 Marlena Niemiec

nagrania / stacja Literatura Różni autorzy

Trzy­dzie­sty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 28. Muzy­ka Resi­na.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 29 Katarzyna Szweda

nagrania / stacja Literatura Różni autorzy

Dwu­dzie­sty dzie­wią­ty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 28. Muzy­ka Resi­na.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 28 Jakub Pszoniak

nagrania / stacja Literatura Antonina Tosiek Jakub Pszoniak Jakub Skurtys

Dwu­dzie­sty ósmy odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 28. Muzy­ka Resi­na.

Więcej

lorem ipsum

nagrania / stacja Literatura Jakub Pszoniak Resina

Czy­ta­nie z książ­ki lorem ipsum z udzia­łem Jaku­ba Pszo­nia­ka ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 28. Muzy­ka Resi­na.

Więcej

Zaproszenie do wspólnej podróży

recenzje / ESEJE Jakub Pszoniak

Impre­sja Jaku­ba Pszo­nia­ka na temat poezji Micha­ła Dzie­dzi­ca, wyróż­nio­ne­go w ramach pro­jek­tu „Pra­cow­nie otwar­te wier­szem 2023”.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 25 Joanna Roszak

nagrania / transPort Literacki Różni autorzy

Dwu­dzie­sty pią­ty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 28. Muzy­ka Resi­na.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 26 Iwona Bassa

nagrania / transPort Literacki Różni autorzy

Dwu­dzie­sty szó­sty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 28. Muzy­ka Resi­na.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 24 Zofia Bałdyga, Olga Niziołek, Aleksandra Wojtaszek

nagrania / transPort Literacki Różni autorzy

Dwu­dzie­sty czwar­ty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 28. Muzy­ka Resi­na.

Więcej

Czołgacz, pełzacz, tropiciel

wywiady / o książce Jakub Skurtys Przemysław Owczarek

Roz­mo­wa Jaku­ba Skur­ty­sa z Prze­my­sła­wem Owczar­kiem, towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki Prze­my­sła­wa Owczar­ka Kata­wo­tra, wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim 19 lute­go 2024 roku.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 27 Klaudia Pieszczoch

nagrania / transPort Literacki Różni autorzy

Dwu­dzie­sty siód­my odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 28. Muzy­ka Resi­na.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 23 Roman Honet

nagrania / transPort Literacki Różni autorzy

Dwu­dzie­sty trze­ci odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 28. Muzy­ka Resi­na.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 22 Jacek Godek, Katarzyna Skórska, Elżbieta Sobolewska

nagrania / transPort Literacki Różni autorzy

Dwu­dzie­sty dru­gi odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 28. Muzy­ka Resi­na.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 21 Kacper Bartczak

nagrania / transPort Literacki Różni autorzy

Dwu­dzie­sty pierw­szy odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 28. Muzy­ka Resi­na.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 20 Julian Tuwim (Aleksander Trojanowski)

nagrania / transPort Literacki Różni autorzy

Dwu­dzie­sty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 28. Muzy­ka Resi­na.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 19 Grzegorz Jankowicz

nagrania / transPort Literacki Różni autorzy

Dzie­więt­na­sty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 28. Muzy­ka Resi­na.

Więcej

Wiersze o splątaniach

recenzje / ESEJE Jakub Pszoniak

Impre­sja Jaku­ba Pszo­nia­ka na temat poezji Anny Rosło­niec, wyróż­nio­nej w ramach pro­jek­tu „Pra­cow­nie otwar­te wier­szem 2023”.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 18 Miłosz Fleszar, Jakub Grabiak, Jakub Gutkowski, Joanna Łępicka, Amelia Żywczak

nagrania / transPort Literacki Różni autorzy

Osiem­na­sty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 28. Muzy­ka Resi­na.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 17 Karolina Kapusta

nagrania / transPort Literacki Różni autorzy

Sie­dem­na­sty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 28. Muzy­ka Resi­na.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 16 Jerzy Jarniewicz

nagrania / transPort Literacki Różni autorzy

Szes­na­sty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 28. Muzy­ka Resi­na.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 15 Janusz Rudnicki

nagrania / transPort Literacki Różni autorzy

Pięt­na­sy odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 28. Muzy­ka Resi­na.

Więcej

Manikiry, plakaty, miejscowe idiotki i tutejsi kretyni

wywiady / o książce Aleksander Trojanowski Jakub Pszoniak

Roz­mo­wa Jaku­ba Pszo­nia­ka z Alek­san­drem Tro­ja­now­skim, towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki Któ­ra godzi­na, gów­nia­rzu? Julia­na Tuwi­ma i Alek­san­dra Tro­ja­now­skie­go, któ­ra uka­że się w Biu­rze Lite­rac­kim 4 wrze­śnia 2023 roku.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 14 Hubert Zemler

nagrania / transPort Literacki Antonina Tosiek Hubert Zemler Jakub Skurtys

Czter­na­sty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 27.

Więcej

(O)patrzenie

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Impre­sja Jaku­ba Skur­ty­sa na temat poezji Ame­lii Żyw­czak, lau­re­at­ki pro­jek­tu „Połów. Poetyc­kie debiu­ty 2022”.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 13 Adam Mickiewicz

nagrania / transPort Literacki Różni autorzy

Trzy­na­sty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 27.

Więcej

Romantyczność 2022

nagrania / transPort Literacki Różni autorzy

Czy­ta­nie z książ­ki Roman­tycz­ność. Współ­cze­sne bal­la­dy i roman­se inspi­ro­wa­ne twór­czo­ścią Ada­ma Mic­kie­wi­cza w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 27.

Więcej

Dzieciom Matygi też (o tomie zemla vulgaris)

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki zemla vul­ga­ris Kata­rzy­ny Szwe­dy, wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim 29 maja 2023 roku.

Więcej

High hopes

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Impre­sja Jaku­ba Skur­ty­sa na temat poezji Jaku­ba Gut­kow­skie­go, lau­re­ata pro­jek­tu „Połów. Poetyc­kie debiu­ty 2022”.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 12 Julek Rosiński

nagrania / transPort Literacki Antonina Tosiek Jakub Skurtys Julek Rosiński

Dwu­na­sty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 27.

Więcej

Sztuczne (k)raje

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Impre­sja Jaku­ba Skur­ty­sa na temat poezji Miło­sza Fle­sza­ra, lau­re­ata pro­jek­tu „Połów. Poetyc­kie debiu­ty 2022”.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 11 Jacek Dehnel

nagrania / transPort Literacki Antonina Tosiek Jacek Dehnel Jakub Skurtys

Jede­na­sty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 27.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 10 Katarzyna Jakubiak

nagrania / transPort Literacki Antonina Tosiek Jakub Skurtys Katarzyna Jakubiak

Dzie­sią­ty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 27.

Więcej

Hooked

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki fuzja bor­do Karo­li­ny Kapu­sty, wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim 6 lute­go 2023 roku.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 9 Tomek Gromadka

nagrania / transPort Literacki Antonina Tosiek Jakub Skurtys Tomek Gromadka

Dzie­wią­ty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 27.

Więcej

Porzeczka, poziomka, nieczytelny podpis

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Impre­sja Jaku­ba Skur­ty­sa na temat poezji Joan­ny Łępic­kiej, lau­re­at­ki pro­jek­tu „Połów. Poetyc­kie debiu­ty 2022”.

Więcej

Z dnia robię noc

nagrania / transPort Literacki Hubert Zemler Jakub Pszoniak Miron Białoszewski

Czy­ta­nie z książ­ki Z dnia robię noc Miro­na Bia­ło­szew­skie­go z udzia­łem Jaku­ba Pszo­nia­ka w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 27. Muzy­ka Hubert Zemler.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 8 Miron Białoszewski (Jakub Pszoniak)

nagrania / transPort Literacki Antonina Tosiek Jakub Pszoniak Jakub Skurtys

Ósmy odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 27.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 7 Marcin Mokry

nagrania / transPort Literacki Antonina Tosiek Jakub Skurtys Marcin Mokry

Siód­my odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 27.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 6 Karolina Sałdecka

nagrania / transPort Literacki Antonina Tosiek Jakub Skurtys Karolina Sałdecka

Szó­sty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 27.

Więcej

Prometeusz i Neron podają sobie dłonie

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Impre­sja Jaku­ba Skur­ty­sa na temat poezji Jaku­ba Gra­bia­ka, lau­re­ata 17. edy­cji Poło­wu poetyc­kie­go.

Więcej

Przyległość (uwagi o tomie cierpkie Marleny Niemiec)

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa, towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki cierp­kie Mar­le­ny Nie­miec, któ­ra uka­że się w Biu­rze Lite­rac­kim 28 listo­pa­da 2022 roku.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 5 Przemysław Suchanecki

nagrania / stacja Literatura Antonina Tosiek Jakub Skurtys Przemysław Suchanecki

Pią­ty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 27.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 4 Laura Osińska

nagrania / stacja Literatura Różni autorzy

Czwar­ty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 27.

Więcej

Sześćdziesiąt na sześćdziesiąt

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Posło­wie Jaku­ba Skur­ty­sa z książ­ki Ina­czej nie będzie Euge­niu­sza Tka­czy­szy­na-Dyc­kie­go, któ­ra wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim 14 listo­pa­da 2022 roku.

Więcej

Gesty zaufania i oddania

wywiady / o książce Jakub Skurtys Przemysław Suchanecki

Roz­mo­wa Prze­my­sła­wa Sucha­nec­kie­go z Jaku­bem Skur­ty­sem, towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki Ina­czej nie będzie Euge­niu­sza Tka­czy­szy­na-Dyc­kie­go, któ­ra wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim 14 listo­pa­da 2022 roku.

Więcej

Historia jednego wiersza: „wtenczas”

recenzje / KOMENTARZE Jakub Pszoniak

Autor­ski komen­tarz Jaku­ba Pszo­nia­ka, towa­rzy­szą­cy pre­mie­rze książ­ki lorem ipsum, któ­ra uka­że się w Biu­rze Lite­rac­kim 24 paź­dzier­ni­ka 2022 roku.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 2 Nowe głosy z Polski: proza

nagrania / transPort Literacki Różni autorzy

Dru­gi odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 27.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 1 Nowe głosy z Polski: poezja

nagrania / transPort Literacki Różni autorzy

Pierw­szy odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 27.

Więcej

Rozmowy na koniec: odcinek 3 Krzysztof Chronowski

nagrania / transPort Literacki Antonina Tosiek Jakub Skurtys Krzysztof Chronowski

Trze­ci odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na koniec” w ramach festi­wa­lu Trans­Port Lite­rac­ki 27.

Więcej

Martwe języki w hali odjazdów milczą o tym, o czym żywe mówią szeptem lub krzyczą

wywiady / o książce Jakub Pszoniak Jakub Sęczyk

Roz­mo­wa Jaku­ba Sęczy­ka z Jaku­bem Pszo­nia­kiem, towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki lorem ipsum Jaku­ba Pszo­nia­ka, wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim 31 paź­dzier­ni­ka 2022 roku.

Więcej

lorem ipsum (2)

utwory / zapowiedzi książek Jakub Pszoniak

Frag­men­ty zapo­wia­da­ją­ce książ­kę lorem ipsum Jaku­ba Pszo­nia­ka, któ­ra uka­że się w Biu­rze Lite­rac­kim 24 paź­dzier­ni­ka 2022 roku.

Więcej

lorem ipsum (1)

utwory / zapowiedzi książek Jakub Pszoniak

Frag­men­ty zapo­wia­da­ją­ce książ­kę lorem ipsum Jaku­ba Pszo­nia­ka, któ­ra uka­że się w Biu­rze Lite­rac­kim 24 paź­dzier­ni­ka 2022 roku.

Więcej

Rozmowy na torach: odcinek 14 Elżbieta Łapczyńska

nagrania / stacja Literatura Antonina Tosiek Elżbieta Łapczyńska Jakub Skurtys

Czter­na­sty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na torach” w ramach festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra 26.

Więcej

Rozmowy na koniec (3)

nagrania / stacja Literatura Antonina Tosiek Jakub Skurtys

Trze­cia część dys­ku­sji pro­wa­dzo­nej przez Anto­ni­nę Tosiek i Jaku­ba Skur­ty­sa w ramach festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra 26.

Więcej

Rozmowy na koniec (2)

nagrania / stacja Literatura Antonina Tosiek Jakub Skurtys

Dru­ga część dys­ku­sji pro­wa­dzo­nej przez Anto­ni­nę Tosiek i Jaku­ba Skur­ty­sa w ramach festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra 26.

Więcej

Let the right one in

recenzje / ESEJE Dawid Mateusz Jakub Skurtys

Impre­sja Dawi­da Mate­usza i Jaku­ba Skur­ty­sa na temat poezji Oli Lewan­dow­skiej-Ferenc, lau­re­at­ki 16. edy­cji Poło­wu poetyc­kie­go.

Więcej

Rozmowy na torach: odcinek 12 Kira Pietrek

nagrania / stacja Literatura Antonina Tosiek Jakub Skurtys Kira Pietrek

Dwu­na­sty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na torach” w ramach festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra 26.

Więcej

Rozmowy na torach: odcinek 13 Joanna Mueller

nagrania / stacja Literatura Antonina Tosiek Jakub Skurtys Joanna Mueller

Trzy­na­sty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na torach” w ramach festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra 26.

Więcej

Spektralne linie, solarne pasma

recenzje / ESEJE Dawid Mateusz Jakub Skurtys

Impre­sja Dawi­da Mate­usza i Jaku­ba Skur­ty­sa na temat poezji Patric­ka Leftwi­cha, lau­re­ata 16. edy­cji Poło­wu poetyc­kie­go.

Więcej

Rozmowy na torach: odcinek 11 Jerzy Jarniewicz

nagrania / stacja Literatura Antonina Tosiek Jakub Skurtys Jerzy Jarniewicz

Jede­na­sty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na torach” w ramach festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra 26.

Więcej

Rozmowy na torach: odcinek 10 Agata Jabłońska

nagrania / stacja Literatura Agata Jabłońska Antonina Tosiek Jakub Skurtys

Dzie­sią­ty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na torach” w ramach festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra 26.

Więcej

Rozmowy na torach: odcinek 9 Antonina Tosiek

nagrania / stacja Literatura Antonina Tosiek Jakub Skurtys

Dzie­wią­ty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na torach” w ramach festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra 26.

Więcej

Rozmowy na torach: odcinek 8 Michał Mytnik

nagrania / stacja Literatura Antonina Tosiek Jakub Skurtys Michał Mytnik

Ósmy odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na torach” w ramach festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra 26.

Więcej

„Któregoś marca (2022)”

recenzje / KOMENTARZE Jakub Pszoniak

Autor­ski komen­tarz Jaku­ba Pszo­nia­ka, towa­rzy­szą­cy pre­mie­rze książ­ki Z dnia robię noc Miro­na Bia­ło­szew­skie­go, wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim 4 kwiet­nia 2022.

Więcej

Za kulisami poematu i w środku

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki Tek­sty odzy­ska­ne Tade­usza Róże­wi­cza, któ­ra uka­że się w Biu­rze Lite­rac­kim 18 kwiet­nia 2022 roku.

Więcej

Koryto dzikiej rzeki

wywiady / o książce Jakub Pszoniak Przemysław Suchanecki

Roz­mo­wa Prze­my­sła­wa Sucha­nec­kie­go z Kubą Pszo­nia­kiem, towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki Miro­na Bia­ło­szew­skie­go Z dnia robię noc, wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim 4 kwiet­nia 2022.

Więcej

Nie chcę śpiewać pieśni

wywiady / o książce Jakub Skurtys Julek Rosiński

Roz­mo­wa Jaku­ba Skur­ty­sa z Jul­kiem Rosiń­skim, towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki stresz­cze­nie pie­śni, wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim 21 mar­ca 2022 roku.

Więcej

Rozmowy na torach: odcinek 6 Radosław Jurczak

nagrania / stacja Literatura Antonina Tosiek Jakub Skurtys Radosław Jurczak

Szó­sty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na torach” w ramach festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra 26.

Więcej

Rozmowy na torach: odcinek 7 Kacper Bartczak

nagrania / stacja Literatura Antonina Tosiek Jakub Skurtys Kacper Bartczak

Siód­my odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na torach” w ramach festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra 26.

Więcej

Rozmowy na torach: odcinek 4 Agata Puwalska

nagrania / stacja Literatura Agata Puwalska Antonina Tosiek Jakub Skurtys

Czwar­ty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na torach” w ramach festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra 26.

Więcej

Rozmowy na torach: odcinek 5 Katarzyna Szweda

nagrania / stacja Literatura Antonina Tosiek Jakub Skurtys Katarzyna Szweda

Pią­ty odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na torach” w ramach festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra 26.

Więcej

Koszmary Sinéad O’Connor

recenzje / IMPRESJE Dawid Mateusz Jakub Skurtys

Impre­sja Dawi­da Mate­usza i Jaku­ba Skur­ty­sa na temat poezji Zofii Kil­jań­skiej, lau­re­at­ki 16. edy­cji Poło­wu poetyc­kie­go.

Więcej

Rozmowy na torach: odcinek 3 Anna Adamowicz

nagrania / stacja Literatura Anna Adamowicz Antonina Tosiek Jakub Skurtys

Trze­ci odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na torach” w ramach festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra 26.

Więcej

Rozmowy na torach: odcinek 1 Bohdan Zadura

nagrania / stacja Literatura Antonina Tosiek Bohdan Zadura Jakub Skurtys

Pierw­szy odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na torach” w ramach festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra 26.

Więcej

Rozmowy na torach: odcinek 2 Marta Sokołowska

nagrania / stacja Literatura Antonina Tosiek Jakub Skurtys Marta Sokołowska

Dru­gi odci­nek z cyklu „Roz­mo­wy na torach” w ramach festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra 26.

Więcej

Doktor Marlow i Pan Kurtz

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki Meska­li­na i muzy­ka Hen­rie­go Michaux w prze­kła­dzie Jaku­ba Korn­hau­se­ra i Wacła­wa Rapa­ka, wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim 15 listo­pa­da 2021 roku.

Więcej

Tętent spalonej awangardy

recenzje / IMPRESJE Dawid Mateusz Jakub Skurtys

Impre­sja Dawi­da Mate­usza i Jaku­ba Skur­ty­sa na temat poezji Bar­to­sza Hory­zy, lau­re­ata 16. edy­cji Poło­wu poetyc­kie­go.

Więcej

Podomka Balzaka (o Po domu Dariusza Sośnickiego)

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki Po domu Dariu­sza Sośnic­kie­go, wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim 1 listo­pa­da 2021 roku.

Więcej

Kredę gryzie się ze strachu

recenzje / IMPRESJE Dawid Mateusz Jakub Skurtys

Impre­sja Dawi­da Mate­usza i Jaku­ba Skur­ty­sa na temat poezji Alek­san­dry Byr­skiej, lau­re­at­ki 16. edy­cji Poło­wu poetyc­kie­go.

Więcej

Niepokalanie początku

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki Połów. Poetyc­kie debiu­ty 2020, któ­ra uka­za­ła się w Biu­rze Lite­rac­kim 26 lip­ca 2021 roku.

Więcej

O tym, co mogło zajść, gdyby zajść miało, tej nocy

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki Mon­do cane Jerze­go Jar­nie­wi­cza, któ­ra uka­za­ła się w Biu­rze Lite­rac­kim 28 czerw­ca 2021 roku.

Więcej

Pieśni niewinności i doświadczenia

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki Aga­ty Puwal­skiej haka!, wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim 22 mar­ca 2021 roku.

Więcej

Bezsilność i drżenie

wywiady / o książce Adam Kaczanowski Jakub Skurtys

Roz­mo­wa Jaku­ba Skur­ty­sa z Ada­mem Kacza­now­skim, towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki Utra­ta, któ­ra zosta­nie wyda­na w Biu­rze Lite­rac­kim 22 lute­go 2021 roku.

Więcej

Wiersz niejedno zniesie

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa, towa­rzy­szą­ca wyda­niu książ­ki Euge­niu­sza Tka­czy­szy­na-Dyc­kie­go Cia­ło wier­sza, któ­ra uka­za­ła się w Biu­rze Lite­rac­kim 11 stycz­nia 2021 roku.

Więcej

Klasyka europejskiej poezji: Blake, Espriu, Todorović, Župančič

nagrania / stacja Literatura Różni autorzy

Spo­tka­nie wokół ksią­żek Wyspa na Księ­ży­cu Wil­lia­ma Bla­ke­’a, świ­nia jest naj­lep­szym pły­wa­kiem Mir­jo­lu­ba Todo­ro­vi­cia, Kie­lich upo­je­nia Oto­na Župa­nči­ča oraz Skó­ra byka Salva­do­ra Espriu z udzia­łem Tade­usza Sław­ka, Jakub Korn­hau­ser, Miło­sza Bie­drzyc­kie­go, Fili­pa Łobo­dziń­skie­go, Joan­ny Orskiej i Jaku­ba Skur­ty­sa w ramach festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra 25.

Więcej

Nowe języki poezji

nagrania / stacja Literatura Jakub Skurtys

Zapis dys­ku­sji „Nowe języ­ki poezji” pro­wa­dzo­nej przez Jaku­ba Skur­ty­sa w ramach festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra 25.

Więcej

Przyszłość jest chmurą, przyszłość jest chwytem

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa, towa­rzy­szą­ca wyda­niu książ­ki Rado­sła­wa Jur­cza­ka Zakła­dy holen­der­skie, któ­ra uka­za­ła się w Biu­rze Lite­rac­kim 18 listo­pa­da 2020 roku.

Więcej

Posłowie: O nadziei

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Szkic Jaku­ba Skur­ty­sa, towa­rzy­szą­cy wyda­niu alma­na­chu Wier­sze i opo­wia­da­nia doraź­ne 2020, któ­ry uka­zał się w Biu­rze Lite­rac­kim 8 paź­dzier­ni­ka 2020 roku.

Więcej

Ścieżki równoległe

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa, towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze alma­na­chu Połów. Poetyc­kie debiu­ty 2019, któ­ry uka­zał się w Biu­rze Lite­rac­kim 17 sierp­nia 2020 roku.

Więcej

Chyba na pewno

nagrania / stacja Literatura Jakub Pszoniak

Czy­ta­nie z książ­ki Chy­ba na pew­no z udzia­łem Jaku­ba Pszo­nia­ka w ramach festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra 24.

Więcej

Serdeczny złotnik świata

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa, towa­rzy­szą­ca wyda­niu książ­ki Oto­na Župa­nči­ča Kie­lich upo­je­nia, w wybo­rze, prze­kła­dzie i z posło­wiem Kata­ri­ny Šala­mun- Bie­drzyc­kiej, któ­ra uka­za­ła się w Biu­rze Lite­rac­kim 15 czerw­ca 2020 roku.

Więcej

Poetyckie książki trzydziestolecia

nagrania / stacja Literatura Różni autorzy

Spo­tka­nie z udzia­łem Anny Kału­ży, Karo­la Mali­szew­skie­go, Joan­ny Muel­ler, Joan­ny Orskiej oraz Jaku­ba Skur­ty­sa w ramach festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra 24.

Więcej

Kroniki ukrytej prawdy, Sroga zima oraz Biblia i inne historie

nagrania / stacja Literatura Różni autorzy

Spo­tka­nie wokół ksią­żek Kro­ni­ki ukry­tej praw­dy Pere­’a Cal­der­sa, Sro­ga zima Ray­mon­da Quene­au i Biblia i inne histo­rie Péte­ra Náda­sa z udzia­łem Anny Sawic­kiej, Elż­bie­ty Sobo­lew­skiej, Anny Wasi­lew­skiej, Anny Kału­ży i Jaku­ba Skur­ty­sa w ramach festi­wa­lu Sta­cja Lite­ra­tu­ra 24.

Więcej

Strącanie w ogień

wywiady / o książce Jakub Skurtys Przemysław Suchanecki

Roz­mo­wa Jaku­ba Skur­ty­sa z Prze­my­sła­wem Sucha­nec­kim, towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki Wtra­ce­nie Prze­my­sła­wa Sucha­nec­kie­go, któ­ra uka­za­ła się w Biu­rze Lite­rac­kim 31 grud­nia 2019 roku.

Więcej

Krótki traktat o urządzeniach (zapiski z lektury)

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa książ­ki Nawo­ra­dio­wa Kac­pra Bart­cza­ka, wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim 26 sierp­nia 2019 roku.

Więcej

Dziwny żywot kronikarza

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa książ­ki Kro­ni­ki ukry­tej praw­dy Pere Cal­der­sa, w tłu­ma­cze­niu Anny Sawic­kiej, wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim 15 lip­ca 2019 roku.

Więcej

Dalszy ciąg

wywiady / o książce Dawid Mateusz Jakub Skurtys

Roz­mo­wa Jaku­ba Skur­ty­sa z Dawi­dem Mate­uszem, towa­rzy­szą­ca wyda­niu alma­na­chu Połów. Poetyc­kie debiu­ty 2018, któ­ry uka­zał się nakła­dem Biu­ra Lite­rac­kie­go 3 czerw­ca 2019 roku.

Więcej

Bo język bywa komunikatem

wywiady / o książce Jakub Pszoniak Tomasz Bąk

Roz­mo­wa Toma­sza Bąka z Jaku­bem Pszo­nia­kiem, towa­rzy­szą­ca wyda­niu książ­ki Chy­ba na pew­no, któ­ra uka­za­ła się nakła­dem Biu­ra Lite­rac­kie­go 1 kwiet­nia 2019 roku.

Więcej

ajnfart

recenzje / KOMENTARZE Jakub Pszoniak

Autor­ski komen­tarz Jaku­ba Pszo­nia­ka do książ­ki Chy­ba na pew­no, któ­ra uka­za­ła się nakła­dem Biu­ra Lite­rac­kie­go 1 kwiet­nia 2019 roku.

Więcej

Chyba na pewno (2)

utwory / zapowiedzi książek Jakub Pszoniak

Frag­ment zapo­wia­da­ją­cy książ­kę Chy­ba na pew­no Jaku­ba Pszo­nia­ka, któ­ra uka­że się nakła­dem Biu­ra Lite­rac­kie­go 1 kwiet­nia 2019 roku.

Więcej

Koniec antropocenu

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa książ­ki Ani­ma­lia Anny Ada­mo­wicz, któ­ra uka­za­ła się w Biu­rze Lite­rac­kim 28 stycz­nia 2019 roku.

Więcej

Chyba na pewno (1)

utwory / zapowiedzi książek Jakub Pszoniak

Frag­ment zapo­wia­da­ją­cy książ­kę Chy­ba na pew­no Jaku­ba Pszo­nia­ka, któ­ra uka­że się nakła­dem Biu­ra Lite­rac­kie­go 1 kwiet­nia 2019 roku.

Więcej

Poetycka książka trzydziestolecia: rekomendacja nr 13

debaty / ankiety i podsumowania Jakub Skurtys

Głos Jaku­ba Skur­ty­sa w deba­cie „Poetyc­ka książ­ka trzy­dzie­sto­le­cia”.

Więcej

Że sensem bycia jest troska

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa książ­ki Dni powsze­dnie i świę­ta Julii Szy­cho­wiak, wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim 15 paź­dzier­ni­ka 2018 roku.

Więcej

Wiersz doraźny: Gwatemala

utwory / premiery w sieci Różni autorzy

Fina­ło­wy zestaw „Wier­szy doraź­nych 2018” autor­stwa Jaku­ba Głu­sza­ka, Paw­ła Har­len­de­ra, Aglai Jan­czak, Anto­ni­ny Mał­go­rza­ty Tosiek, Alek­san­dra Tro­ja­now­skie­go, Jaku­ba Pszo­nia­ka.

Więcej

szkody górnicze

utwory / premiery w sieci Jakub Pszoniak

Pre­mie­ro­wy zestaw wier­szy Jaku­ba Pszo­nia­ka. Pre­zen­ta­cja w ramach pro­jek­tu „Pierw­sza książ­ka”.

Więcej

Osiemnaście tysięcy znaków

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa, towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze alma­na­chu Połów. Poetyc­kie debiu­ty 2017, któ­ry uka­zał się w Biu­rze Lite­rac­kim 13 sierp­nia 2018 roku.

Więcej

Kinkyway

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki Sank­cje Jerze­go Jar­nie­wi­cza, któ­ra uka­za­ła się nakła­dem Biu­ra Lite­rac­kie­go 30 kwiet­nia 2018 roku.

Więcej

Chiazm, czyli przepaść

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa książ­ki Raport wojen­ny Aga­ty Jabłoń­skiej, wyda­nej nakła­dem Biu­ra Lite­rac­kie­go 20 listo­pa­da 2017 roku.

Więcej

Radość filatelisty

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa książ­ki Histo­rie waż­ne i nie­waż­ne w prze­kła­dzie Boh­da­na Zadu­ry, wyda­nej nakła­dem Biu­ra Lite­rac­kie­go 26 maja 2011 roku, a w wer­sji elek­tro­nicz­nej 13 listo­pa­da 2017 roku.

Więcej

I wszystkie długi zostaną spłacone

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa książ­ki Tra­wers Andrze­ja Sosnow­skie­go, wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim w wer­sji papie­ro­wej 6 mar­ca 2017 roku, a w wer­sji elek­tro­nicz­nej 31 lip­ca 2017 roku.

Więcej

Stronami mitu, stronami zgrzytu (4LP box set)

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki Wybie­ga­nie z raju (2006–2012) Toma­sza Puł­ki, wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim 10 lip­ca 2017 roku.

Więcej

Ja, stróż latarnik

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa z książ­ki Sta­cja wie­ży ciśnień Dawi­da Mate­usza, wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim w wer­sji papie­ro­wej 26 lip­ca 2016 roku, a w wer­sji elek­tro­nicz­nej 17 lip­ca 2017 roku.

Więcej

Zmęczony burz szaleństwem

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa z książ­ki Jarz­mo Prze­my­sła­wa Owczar­ka, wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim 29 maja 2017 roku.

Więcej

Gazowana cykuta

wywiady / o książce Jakub Skurtys Piotr Jemioło

Roz­mo­wa Pio­tra Jemio­ły z Jaku­bem Skur­ty­sem, towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki Tra­wers Andrze­ja Sosnow­skie­go, wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim 6 mar­ca 2017 roku.

Więcej

Mija mi ja

wywiady / o pisaniu Jakub Pszoniak Krzysztof Sztafa

Roz­mo­wa Krzysz­to­fa Szta­fy z Jaku­bem Pszo­nia­kiem. Pre­zen­ta­cja w ramach cyklu tek­stów zapo­wia­da­ją­cych alma­nach Połów. Poetyc­kie debiu­ty 2016, któ­ry uka­że się w Biu­rze Lite­rac­kim.

Więcej

Lux ex Silesia

recenzje / KOMENTARZE Jakub Pszoniak

Autor­ski komen­tarz Jaku­ba Pszo­nia­ka w ramach cyklu „Histo­ria jed­ne­go wier­sza”. Pre­zen­ta­cja w ramach cyklu tek­stów zapo­wia­da­ją­cych alma­nach Połów. Poetyc­kie debiu­ty 2016, któ­ry uka­że się w Biu­rze Lite­rac­kim.

Więcej

Czarna magia

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa z książ­ki Z tam­tej stro­ny ciszy Bole­sła­wa Leśmia­na w wybo­rze Jac­ka Guto­ro­wa, wyda­nej 8 listo­pa­da 2012 roku w Biu­rze Lite­rac­kim.

Więcej

Gdy „na wzruszenia jest wymiar ogólny i ścisły”

wywiady / o książce Jakub Skurtys Piotr Matywiecki

Roz­mo­wa Jaku­ba Skur­ty­sa z Pio­trem Maty­wiec­kim.

Więcej

Ja-składnia

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Szkic Jaku­ba Skur­ty­sa o poezji Kami­li Janiak. Pre­zen­ta­cja w ramach cyklu tek­stów zapo­wia­da­ją­cych anto­lo­gię Zebra­ło się śli­ny. Nowe gło­sy z Pol­ski, któ­ra uka­że się w Biu­rze Lite­rac­kim.

Więcej

Duchy Miasta są mi przychylne

wywiady / Jakub Skurtys Szymon Domagała-Jakuć

Roz­mo­wa Jaku­ba Skur­ty­sa z Szy­mo­nem Doma­ga­łą-Jaku­ciem. Pre­zen­ta­cja w ramach cyklu tek­stów zapo­wia­da­ją­cych anto­lo­gię Zebra­ło się śli­ny. Nowe gło­sy z Pol­ski, któ­ra uka­że się w Biu­rze Lite­rac­kim.

Więcej

Kąt zaangażowania

wywiady / o pisaniu Dawid Mateusz Jakub Skurtys

Roz­mo­wa Jaku­ba Skur­ty­sa z Dawi­dem Mate­uszem. Pre­zen­ta­cja w ramach cyklu tek­stów zapo­wia­da­ją­cych anto­lo­gię Zebra­ło się śli­ny. Nowe gło­sy z Pol­ski, któ­ra uka­że się w Biu­rze Lite­rac­kim.

Więcej

O formę, czyli wszystko

debaty / ankiety i podsumowania Jakub Skurtys

Głos Jaku­ba Skur­ty­sa w deba­cie „For­my zaan­ga­żo­wa­nia”, towa­rzy­szą­cej pre­mie­rze anto­lo­gii Zebra­ło się śli­ny, któ­ra uka­że się nie­ba­wem w Biu­rze Lite­rac­kim.

Więcej

Daj mi tam, gdzie mnie jeszcze nie było

recenzje / IMPRESJE Jakub Skurtys

Esej Jaku­ba Skur­ty­sa towa­rzy­szą­cy pre­mie­rze książ­ki Zmar­twych­wsta­nie ptasz­ka Boh­da­na Zadu­ry.

Więcej

Sześć zakładów o miejsce krytyki (wokół Księgi zakładek Jacka Gutorowa)

recenzje / IMPRESJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa z ksiaż­ki Księ­ga zakła­dek Jac­ka Guto­ro­wa.

Więcej

„To się tylko tak mówi”, czyli Nocne życie Bohdana Zadury

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa z książ­ki Noc­ne życie Boh­da­na Zadu­ry.

Więcej

Gdy „na wzruszenia jest wymiar ogólny i ścisły”

wywiady / o książce Jakub Skurtys Piotr Matywiecki

Z Pio­trem Maty­wiec­kim o książ­ce Złot­nie­ją­cy świat Marii Konop­nic­kiej roz­ma­wia Jakub Skur­tys.

Więcej

„Wild water kingdom timex show / jaki dziwny letargiczny trans”

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa z książ­ki poems Andrze­ja Sosnow­skie­go.

Więcej

Od obelisku do krawędzi skały. O dwóch przekładach z Heaneya

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa z książ­ki Kole­jo­we dzie­ci Seamu­sa Heaneya.

Więcej

Proces marginalizacji, spychania i odpychania Inności

wywiady / o książce Jakub Skurtys Mateusz Kotwica

Z Jaku­bem Skur­ty­sem o książ­ce Saj­gon roz­ma­wia Mate­usz Kotwi­ca.

Więcej

Poezja nie jest już liryką

wywiady / o książce Jakub Skurtys Kacper Bartczak Paweł Kaczmarski

Z Kac­prem Bart­cza­kiem o książ­ce Świat nie sca­lo­ny. Este­ty­ka, poety­ka, prag­ma­tyzm roz­ma­wia­ją Paweł Kacz­mar­ski i Jakub Skur­tys.

Więcej

„I to jest jakieś otwarcie na przyszłość” – Kacpra Bartczaka wstęp do poetyki pragmatystycznej

recenzje / ESEJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa z książ­ki Świat nie sca­lo­ny Kac­pra Bart­cza­ka.

Więcej

Poezja od-wiecznych przestrzeni. Cztery przymiarki do szkicu o Piotrze Matywieckim

recenzje / IMPRESJE Jakub Skurtys

Recen­zja Jaku­ba Skur­ty­sa z książ­ki Zdar­te okład­ki (1965–2009) Pio­tra Maty­wiec­kie­go, wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim 14 wrze­śnia 2009 roku.

Więcej

Nieskończenie długi poemat poza słowami

wywiady / o książce Jakub Skurtys Piotr Matywiecki

Z Pio­trem Maty­wiec­kim o książ­ce Zdar­te okład­ki roz­ma­wia Jakub Skur­tys.

Więcej

Oko przyłożone do dziurki, którą najpierw trzeba wydrapać (tylko notatki)

recenzje / ESEJE Karol Maliszewski

Recen­zja Karo­la Mali­szew­skie­go, towa­rzy­szą­ca pre­mie­rze książ­ki lorem ipsum Jaku­ba Pszo­nia­ka, wyda­nej w Biu­rze Lite­rac­kim 24 paź­dzier­ni­ka 2022 roku.

Więcej

Przekład wewnętrzny – uwaga wstępna do wierszy Kuby Pszoniaka

recenzje / ESEJE Kacper Bartczak

Komen­tarz Kac­pra Bart­cza­ka do zesta­wu wier­szy Kuby Pszo­nia­ka „Chy­ba na pew­no”. Pre­zen­ta­cja w ramach cyklu tek­stów zapo­wia­da­ją­cych alma­nach Połów. Poetyc­kie debiu­ty 2016, któ­ry uka­że się w Biu­rze Lite­rac­kim.

Więcej